Σε ένα ιδιαίτερα απαισιόδοξο συμπέρασμα για το μέλλον του πλανήτη καταλήγει η διεθνής επιτροπή του ΟΗΕ για τις κλιματολογικές αλλαγές (IPCC), που διαπιστώνει πως ήδη είναι αναπόφευκτη, μερικώς τουλάχιστον, η άνοδος της θερμοκρασίας. Η εν λόγω επιτροπή, που συγκεντρώνει 2.500 επιστήμονες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, εξέδωσε τα πορίσματά της σε σχετική έκθεση την οποία επικαλείται η ισπανική εφημερίδα El Pais. Σ’ αυτήν τονίζεται πως, ακόμη κι αν εκμηδενίζονταν αυτή τη στιγμή οι εκπομπές καυσαερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, θα εξακολουθούσε να αυξάνεται η θερμοκρασία επί περισσότερο από έναν αιώνα, να ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας και να λιώνουν οι πάγοι. Σε ό,τι αφορά την κατάσταση που επικρατεί σήμερα, επισημαίνει ότι «η συγκέντρωση των καυσαερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 650.000 ετών». Μολονότι αποφεύγει την κατηγορηματικότητα, ενοχοποιεί την ανθρωπότητα αποδίδοντας τις ανησυχητικές αλλαγές στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Οι επιπτώσεις
Ειδικότερα, η επιτροπή προβλέπει άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2 έως 4,5 βαθμούς μέσα στον αιώνα που διανύουμε, αλλά τονίζει πως η λήψη των κατάλληλων μέτρων μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις των αλλαγών. Υπογραμμίζει ότι είναι δύσκολο να υπολογισθούν οι επιπτώσεις, αλλά επιβεβαιώνει τις ήδη υπάρχουσες προβλέψεις για μείωση του όγκου των πάγων και του χιονιού, για κύματα καύσωνα, για μεγάλη ξηρασία και πιθανώς για ακραία καιρικά φαινόμενα, ενώ προβλέπει πως αν δεν ληφθούν μέτρα η στάθμη της θάλασσας θα έχει σημειώσει άνοδο κατά 19 μέχρι 58 εκατοστά έως το τέλος του 21ου αιώνα. Πρόκειται για την τέταρτη έκθεση της εν λόγω επιτροπής, το τελικό κείμενο της οποίας αναμένεται να παρουσιαστεί στις αρχές Φεβρουαρίου, σε σχετική σύνοδο στο Παρίσι. Στο μεταξύ, η ίδια επιτροπή έχει αναθέσει σε τρεις κατηγορίες επιστημόνων της τη σύνταξη τριών εξειδικευμένων εκθέσεων: Μιας για την άνοδο της θερμοκρασίας, μιας για τις επιπτώσεις στη Γη και μιας για την τεχνολογία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να μετριασθούν. Παρά τις ενδεχόμενες τροποποιήσεις, πάντως, η έκθεση χαρακτηρίζει αδιαμφισβήτητο γεγονός την άνοδο της θερμοκρασίας και τονίζει πως τα έξι από τα επτά θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί ήσαν μετά το 2001. Οπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει το σχετικό κείμενο, «οι παρατηρήσεις στους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα, τα χιόνια και τους πάγους συνάδουν με την άνοδο της θερμοκρασίας». Διευκρινίζει μάλιστα ότι οι πιο κρύες νύχτες (που αντιπροσωπεύουν το 10% της μέσης θερμοκρασίας) έχουν μειωθεί αριθμητικά κατά 76% από το 1951 μέχρι το 2003, ενώ οι θερμότερες έχουν αυξηθεί κατά 72% στο ίδιο χρονικό διάστημα.
Οι πάγοι
Παράλληλα, η επιτάχυνση του ρυθμού με τον οποίο λιώνουν οι πάγοι είχε αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 0,5 χιλιοστά ετησίως από το 1961 ώς το 2003 και κατά 0,8 χιλιοστά ετησίως από το 1993 ώς το 2003. Από το 1978, άλλωστε, η Αρκτική χάνει κάθε δεκαετία το 7,4% της παγωμένης επιφάνειάς της το καλοκαίρι. Πέραν των δυσοίωνων αυτών μετρήσεων, η έκθεση διαπιστώνει παράλληλα αξιοσημείωτες αλλαγές στην πανίδα και τη χλωρίδα του πλανήτη με συγκεκριμένες μετατοπίσεις προς πιο κρύες περιοχές, διαφοροποίηση των περιόδων άνθισης, μεταναστεύσεις έως ακόμη και εξελικτικές προσαρμογές στο περιβάλλον. Σε παρόμοια συμπεράσματα έχει, άλλωστε, καταλήξει το ίδρυμα National Arbor Day Foundation, που ανακοίνωσε τα Χριστούγεννα πως ύστερα από 15 θερμούς χειμώνες αρχίζει να αλλάζει το τοπίο της Ουάσιγκτον και καθώς το κλίμα της προσιδιάζει περισσότερο σ’ εκείνο του Νότου, ευνοούνται τα είδη που ευημερούν στον Νότο ενώ εκείνα του Βορρά δείχνουν να αντιμετωπίζουν εχθρικό περιβάλλον.
Η έκθεση της IPCC επισημαίνει ότι σε ποσοστό 85% οι αλλαγές αυτές σχετίζονται με την άνοδο της θερμοκρασίας και εξηγούνται μόνο στη βάση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τονίζει, δηλαδή, ρητώς ότι αυτού του είδους οι εξελίξεις δεν μπορούν να εξηγηθούν στη βάση της υπόθεσης πως η άνοδος της θερμοκρασίας αποτελεί στοιχείο της φυσικής ποικιλίας που παρουσιάζει το κλίμα. Εμβαθύνοντας στο ακανθώδες θέμα των αιτίων που προκαλούν την άνοδο της θερμοκρασίας, η IPCC αποφεύγει να αποφανθεί με απόλυτη βεβαιότητα, επισημαίνοντας ότι κάτι τέτοιο είναι επιστημονικά αδύνατον. Σύμφωνα, πάντως, με την ισπανική εφημερίδα, η IPCC τολμά να χαρακτηρίσει περισσότερο από 90% πθανό ότι κύριο αίτιο της ανόδου της θερμοκρασίας είναι η εκπομπή καυσαερίων και κυρίως του διοξειδίου του άνθρακα καθώς και μεθανίου και οξειδίων του αζώτου που παράγονται κατά την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σημειωτέον, δε, ότι η έκθεση αποδίδει την άνοδο της θερμοκρασίας στην ανθρώπινη δραστηριότητα με μεγαλύτερη βεβαιότητα από εκείνη της αντίστοιχης έκθεσης του 2001, στην οποία εκφράζονταν αρκετές επιφυλάξεις ως προς τα αίτια των κλιματολογικών αλλαγών.
Οι πυρκαγιές
Στο μεταξύ, ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Αριζόνας εξεπόνησε μελέτη και διαπίστωσε συσχετισμό ανάμεσα στην άνοδο της θερμοκρασίας στον βόρειο Ατλαντικό και τις πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας σε δασικές περιοχές της Δύσης. Η εν λόγω μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία του βορείου Ατλαντικού, στη Δύση σημειώνονται εκτεταμένες πυρκαγιές της κλίμακας που γνωρίσαμε το 2002 και το 2006. Εχει προηγηθεί προ μηνών άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Science και διαπίστωνε ότι βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης οι θερμοκρασίες του βορείου Ατλαντικού με τις περιόδους ξηρασίας σε μεγάλες εκτάσεις της Δύσης, που φυσικά δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για πυρκαγιές. Και ίσως μία από τις πλέον ανησυχητικές προβλέψεις της IPCC είναι η σχετική με τις βροχοπτώσεις. Οπως επισημαίνει η εν λόγω επιτροπή του ΟΗΕ, όσο πιο υψηλή είναι η θερμοκρασία, τόσο περισσότερο εξατμίζεται το νερό και βρέχει περισσότερο. Σήμερα, όμως, «υπάρχει μεγαλύτερη βεβαιότητα από το 2001 ότι θα σημειωθεί περαιτέρω μείωση στις περιοχές με μεγαλύτερη ξηρασία και αύξηση στις περιοχές με μεγαλύτερη υγρασία». Κι ενώ δεν μπορεί να κρύψει την απαισιοδοξία της καθώς θεωρεί αναπόφευκτες ορισμένες από τις εξελίξεις, η IPCC τονίζει την ανάγκη να εξοικονομηθεί ενέργεια προκειμένου να περιοριστούν οι επιπτώσεις.