To άγαλμα του Φρίντριχ Ενγκελς που κοσμεί μια από τις πλέον αναβαθμισμένες γειτονιές της Μόσχας δεν έχει χρησιμεύσει σε κανέναν, πέραν των περιστεριών, τα τελευταία χρόνια. Ο Ενγκελς, ωστόσο, ο οποίος συνέγραψε με τον Μαρξ το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», προσέφερε βολικό σημείο αφετηρίας -και μάλιστα πρόσφατα- σε ορισμένους διαδηλωτές κατοίκους αυτής της γειτονιάς, της Αστοτσένκα, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν για τη μετατροπή της σε κέντρο πολυτελών κατοικιών, αλλαγή που έφερε μοιραία η οφειλόμενη στα πετροδολάρια κτηματομεσιτική έκρηξη.
«Αφήστε μας ήσυχους», έγραφαν τα πανό των διαδηλωτών τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αυτό είναι και το όνομα του κινήματός τους, εμπνευσμένο από τα τελευταία σχέδια ανέγερσης πολυτελούς συγκροτήματος, στη θέση ενός κτιρίου στο οποίο ζουν ακόμη μερικοί εκ των διαδηλωτών. Στην περιοχή δεσπόζει ο Καθεδρικός Ναός του Σωτήρα, εκκλησία του 19ου αιώνα, που είχε γκρεμιστεί επί Στάλιν και ξαναχτίστηκε τη δεκαετία του ’90, όταν άρχισε η αναβάθμιση της περιοχής.
Ρωσικό Μπέβερλι Χιλς
Η Αστοτσένκα, άλλοτε κέντρο καλλιτεχνών και διανοουμένων, είναι τώρα γνωστή στους κύκλους των κτηματομεσιτών και των εύπορων πελατών τους ως το Χρυσό Χιλιόμετρο. Στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας έχει γίνει το ρωσικό Μπέβερλι Χιλς. Οι δρόμοι της φιλοξενούν βίλες, Φεράρι, εστιατόρια της υψηλής κοινωνίας, παράλληλα όμως γίνονται σκηνικό περίεργων εγκλημάτων: πέρυσι βρέθηκε νεκρός ένας διάσημος πλαστικός χειρουργός, ο οποίος μαχαιρώθηκε από ομάδα αγνώστων, που επέβαινε σε… πατίνια.
Η ιστορία της Αστοτσένκα είναι μία μεταξύ πολλών άλλων ιστοριών με θέμα το χρήμα, την εξουσία και τα ακίνητα, που εκτυλίσσονται κατά μήκος της μετασοβιετικής Ρωσίας. Τους τελευταίους μήνες, ακούστηκε μέσα σ’ όλα τ’ άλλα ότι δύο ηλικιωμένοι που έχασαν το σπίτι τους κατασκήνωσαν στην αυλή της παλαιάς πολυκατοικίας εν όψει της κατεδάφισης. Πολλοί άλλοι, στις παρυφές της ρωσικής πρωτεύουσας, έχουν την ίδια τύχη, καθώς τα σπίτια τους θυσιάζονται στον βωμό της αγοράς ακινήτων. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, οι κάτοικοι εξοργίστηκαν με την απόφαση των αρχών να τους μεταφέρουν σε διαμερίσματα του Γιούτσνογιε Μπουτόβο, μια περιοχή κοντά σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης επί Στάλιν που απέχει μια ώρα από το κέντρο της Μόσχας. Ο δικαστικός τους αγώνας δεν έχει ακόμη τελειώσει.
Η μάχη στην Αστοτσένκα συνεχίζεται επίσης.
«Το Χρυσό Χιλιόμετρο είναι το πιο λαμπρό επιχειρηματικό σχέδιο στη μετασοβιετική Ρωσία», δήλωσε τον Νοέμβριο ο κ. Λιτόσικ, στο καφενείο της γειτονιάς, χτισμένο στα πρότυπα του Starbucks. Ο κ. Λιτόσικ, 27 ετών, είναι ο ίδιος θύμα της μεταμόρφωσης της περιοχής: ζούσε, έως πρότινος, σε ένα από τα παλαιά συγκροτήματα κατοικιών που θα γκρεμιστούν και είναι ηγετικό στέλεχος στο κίνημα «Αφήστε μας Ησυχους». Ως δημοσιογράφος στην οικονομική εφημερίδα «Βεντομόστι» έχει μείνει άφωνος μπροστά στις τιμές: το τετραγωνικό μέτρο, στα ανερχόμενα πολυτελή διαμερίσματα μπορεί να φθάσει τα 33.000 δολάρια. «Δεν πουλάνε ναρκωτικά. Απλά βγάζουν περισσότερα χρήματα», λέει για τους κατασκευαστές.
Ο κ. Λιτόσικ ζούσε στην οδό Κίλκοφ Πέρεβλοκ 3 με τη σύζυγό του και το μωρό τους, όταν εξεδόθη διάταγμα των αρχών τον περασμένο Μάιο με το οποίο κηρύχθηκε η πολυκατοικία τους κατεδαφιστέα, παρότι το συγκεκριμένο κτίσμα του 19ου αιώνα είχε ανακαινιστεί πριν από λίγα χρόνια. Ο ίδιος και άλλοι ένοικοι υποχρεώθηκαν από αξιωματούχους και κατασκευαστές να φύγουν. Φοβούμενοι ότι το κτίριο θα πυρποληθεί, όπως συμβαίνει μερικές φορές στη Ρωσία όταν δρομολογείται ένα νέο οικοδόμημα, μετακόμισε πάραυτα και ξεκίνησε δικαστικό αγώνα. Στις αρχές του Δεκεμβρίου, η οικονομική εφημερίδα Κομερσάντ ανέφερε ότι η αρμόδια ομοσπονδιακή υπηρεσία έκρινε τα σχέδια για την Κίλκοφ Πέρεβλοκ παράνομα. Η ετυμηγορία, ωστόσο, ενδέχεται να ανατραπεί και η οικοδόμηση να αρχίσει κανονικά.
Η Αστοτσένκα είχε μείνει ανέπαφη μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, σαν να είχε παγώσει ο χρόνος με το σοβιετικό διάταγμα που προέβλεψε την κατασκευή Μεγάρου των Σοβιέτ προς τιμή του Λένιν στη θέση του Καθεδρικού Ναού του Σωτήρα. Το μέγαρο δεν χτίστηκε ποτέ, αλλά και το σχέδιο δεν αποσύρθηκε ποτέ.
Ο Αλεξάντρ Κοσένκοφ, 56 ετών, ζει στο διαμέρισμα ενός φίλου του στην Αστοτσένκα. «Μπορεί να ζω εδώ, αλλά δεν μπορώ να βρω τα σπίτια», εξηγεί. «Ολοι οι δρόμοι έχουν μετονομαστεί».
Διεθνές ενδιαφέρον
Από την πλευρά του, ο Γκεόργκι Ντγζακούροφ, γενικός διεθυντής της εταιρείας Penny Lane Realty που προσφέρει ακίνητα στην Ατσοτσένκα, δήλωσε: «Πρακτικά, οποιοσδήποτε κατέχει ισχύ έχει αγοράσει κάτι εδώ». «Ενα εκατομμύριο δολάρια ή δύο εκατομμύρια δολάρια δεν έχει καμία διαφορά γι’ αυτούς», συμπλήρωσε, αναφερόμενος στους πελάτες. Τον Οκτώβριο, η Morgan Stanley ανακοίνωσε ότι διεκδικεί μετοχές της RGI International, ιδιοκτησίας Μπόρις Κουζίνες, ενός Ρώσου κατασκευαστή, του οποίου τα υπερσύγχρονα κτίρια συνέβαλαν αισθητά στην αλλαγή ύφους της Αστοτσένκα. Η ιστοσελίδα της RGI, που κυκλοφόρησε στο Διαδίκτυο πριν από είκοσι μέρες, εν όψει της εισόδου της εταιρείας στο χρηματιστήριο του Λονδίνου, κατατάσσει την Κίλκοφ 3η μεταξύ των βασικών της σχεδίων.
Ο κ. Κουζίνες περιγράφει τους πελάτες τους ως «επιχειρηματίες στην πλειονότητά τους, τραπεζίτες και πετρελαιάδες», ενώ αναγνωρίζει την «ανάγκη της ολιγαρχίας για κατάλληλο περιβάλλον»… «Είναι σκληρό για τους πλούσιους να ζουν σε συνηθισμένα κτίρια», όπως είπε ο κ. Κουζίνες.
Ο κ. Μπασκίμ, τραπεζίτης, παρότι δεν ανήκει στην ολιγαρχία, αρνήθηκε να μας πει το επίθετό του, αλλά συμφώνησε να μας δείξει το πολυτελές του τεσσάρι, σ’ ένα από τα συγκροτήματα του Κουζίνες. «Υπάρχουν φρουροί παντού», περιέγραψε. «Υπάρχουν φίλτρα για το νερό, κεντρικός κλιματισμός, εύκολο πάρκινγκ».
Ο κ. Λιτόσικ, κουρασμένος από τη μάχη, σκέφτεται πια να αποδεχθεί την προσφορά των 10.000 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο για το διαμέρισμά του των 80 τετραγωνικών, το οποίο εγκατέλειψε. Η πρόταση συνιστά σημαντική νίκη, βεβαιώνει, διότι στη Ρωσία μια δίκαιη τιμή θεωρείται θαύμα. Παράλληλα, όμως, ο κ. Λιτόσικ θρηνεί, «καθώς δεν θέλαμε ποτέ να πουλήσουμε αυτό το διαμέρισμα».
Είναι μια ιστορία, οικεία για πολλές γενιές Ρώσων, τόσο πριν όσο και μετά τη σοβιετική εποχή. Η «Κίλκοφ 3», όπως λέει ο κ. Λιτόσικ, είναι η νέα εκδοχή του «Βυσσινόκηπου» του Τσέχοφ με θέμα, τι άλλο; Το χρήμα, τα ακίνητα και την καταπίεση μιας κατώτερης τάξης.