Ο λόγος που οι άνθρωποι έχουν εγκέφαλο είναι ότι είναι σκουλήκια. Αυτή δεν είναι μια αυθαίρετη κρίση, αλλά βιολογική παρατήρηση. Ορισμένα ζώα όπως οι μέδουσες και οι τσούχτρες είναι ακτινωτά συμμετρικά. Αλλα είναι δίπλευρα συμμετρικά, που σημαίνει ότι είναι μακριά, λεπτά και έχουν κεφάλι. Τα ζώα χωρίς κεφάλι δεν χρειάζονται εγκέφαλο. Σε όσα όμως διαθέτουν κεφάλι τα νευρικά κύτταρα που του επιτρέπουν να αισθάνεται και να τρέφεται συνήθως κυριαρχούν επί των υπολοίπων. Αυτό συμβαίνει όταν ένα μακρύ, λεπτό ζώο αναπτύσσει μέλη και σκελετό.
Ενας υγιής ανθρώπινος εγκέφαλος περιέχει περίπου 100 δισ. νευρικά κύτταρα. Αυτό που τα καθιστά ιδιαίτερα είναι το γεγονός ότι έχουν επιμήκεις νηματοειδείς προεκτάσεις ονόματι άξονες και δενδρίτες, οι οποίες μεταφέρουν πληροφορίες με τη μορφή ηλεκτρικών παλμών.
Οι δενδρίτες μεταφέρουν σήματα στο εσωτερικό των κυττάρων· οι άξονες μεταφέρουν σήματα σε άλλα κύτταρα. Οι ενώσεις που σχηματίζουν δενδρίτες και άξονες ονομάζονται συνάψεις.
Οι νευροδιαβιβαστές
Οι πληροφορίες μεταφέρονται διαμέσου των συνάψεων όχι από ηλεκτρικούς παλμούς, αλλά μέσω χημικών διαβιβαστών που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές. Ενας τρόπος να κατατάξει κανείς τα κύτταρα είναι με βάση τους νευροδιαβιβαστές που χρησιμοποιούν. Πολλά φάρμακα λειτουργούν είτε μιμούμενα τη δράση των νευροδιαβιβαστών είτε αλλάζοντας τη λειτουργία τους. Οι περισσότερες από τις δομές του εγκεφάλου είναι διπλές, ως απόρροια της δίπλευρης φύσης των οργανισμών με εγκέφαλο.
Δύο ημισφαίρια
Για την ακρίβεια, ο εγκέφαλος είναι χωρισμένος σε δύο ημισφαίρια που συνδέονται μεταξύ τους μέσω τριών δεσμών νεύρων, η σημαντικότερη εκ των οποίων ονομάζεται μεσολόβιο σώμα. Αυτή η ανατομική διαίρεση του εγκεφάλου δείχνει και την ιστορική εξέλιξή του. Οι εγκέφαλοι των ερπετών μοιάζουν με αυτούς των θηλαστικών όσον αφορά την παρεγκεφαλίδα και το εγκεφαλικό στέλεχος. Στα θηλαστικά το εγκεφαλικό στέλεχος έχει εξειδικευτεί ώστε να κρατά σε λειτουργία την καρδιά και τους πνεύμονες. Η παρεγκεφαλίδα ελέγχει την κίνηση και τη στάση του σώματος. Το κέντρο ελέγχου των μελών του σώματος στα θηλαστικά είναι και αυτό διαιρεμένο. Ο κωναριοειδής αδένας είναι το μοναδικό όργανο του εγκεφάλου που δεν έχει όμοιο. Ισως γι’ αυτό ο Ντεκάρτ νόμιζε ότι εκεί κρύβεται η ανθρώπινη ψυχή.
Στην πραγματικότητα είναι ο εγκεφαλικός φλοιός αυτός που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα άλλα ζώα. Ο φλοιός αυτό αποτελεί το 80% της μάζας του εγκεφάλου (σε σχέση με το 30% στην περίπτωση του ποντικού) και χωρίζεται σε λοβούς, τέσσερις σε κάθε πλευρά. Αυτό είναι το όργανο που πραγματικά διαφοροποιεί τον άνθρωπο και σε αυτό εδράζονται πολλές από τις λειτουργίες που σχετίζονται με την ίδια την ανθρώπινη ιδιότητα.