H μνήμη βρίσκεται στο επίκεντρο του ερωτήματος «ποιοι είμαστε». Η μνήμη άπτεται ουσιαστικής έρευνας, μελετών βιοχημείας, άπτεται όμως και μυστικών διαδικασιών όπως η λειτουργία των ονείρων. Η μνήμη είναι επίσης ο χώρος όπου η νευρολογία συναντά τα βιντεοπαιχνίδια. Πριν από μερικά χρόνια η δρ Ελινορ Μακγκουάιρ του Ινστιτούτου Νευρολογίας του Λονδίνου αντελήφθη ότι η βρετανική πρωτεύουσα διαθέτει ένα μοναδικό είδος ανθρώπων: Ταξιτζήδες που ξέρουν πού πάνε. Για να γίνετε ταξιτζής στο Λονδίνο πρέπει να μάθετε αυτό που ονομάζουν συνθηματικά «Γνώση» – κάθε δρόμο σε ακτίνα 10 χλμ. από το κέντρο της πόλης. Με μαγνητικές τομογραφίες η δρ Μακγκουάιρ μελέτησε τον εγκέφαλο των Λονδρέζων ταξιτζήδων. Διαπίστωσε ότι το σχήμα στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου τους διέφερε ανάλογα με την πείρα τους. Οσο η «Γνώση» τους εδραιωνόταν, τόσο το μπροστινό τμήμα του ιπποκάμπου συρρικνωνόταν ενώ το πίσω αυξανόταν.
Η ομάδα της Μακγκουάιρ αξιοποίησε τα αποτελέσματα της έρευνας. Χάρη σε ένα βιντεοπαιχνίδι που σχεδίασε σε συνεργασία με τη Sony, το «Getaway», και το οποίο αναπαράγει χάρτες δρόμων του Λονδίνου, η δρ Μακγκουάιρ μελετά πώς ο ιππόκαμπος των ταξιτζήδων κινητοποιεί και άλλα μέρη του εγκεφάλου όταν οι οδηγοί χρησιμοποιούν τη «Γνώση».
Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η μακρά μνήμη (σε αντίθεση με τη βραχεία) έχει δύο εκδοχές. Η πρώτη, η επεξηγηματική μνήμη, καταγράφει τις εντυπωσιακές λεπτομέρειες της ζωής του ανθρώπου, όπως για παράδειγμα τη «Γνώση» των ταξιτζήδων. Αυτή η μορφή μνήμης ελέγχεται από τον ιππόκαμπο. Η δεύτερη εκδοχή αφορά τις διαδικασίες της μνήμης και ελέγχεται από την παρεγκεφαλίδα και τα βασικά γάγγλια. Θυμάστε, για παράδειγμα, την αγωνία που είχατε στα μαθήματα βιολιού, χάρη στον ιππόκαμπο όμως, οι δακτυλισμοί για να παίξετε βιολί είναι αποθηκευμένοι στην παρεγκεφαλίτιδα. Τα πράγματα περιπλέκονται καθώς η επεξηγηματική μνήμη έχει δύο υποκατηγορίες: Την αυτοβιογραφική μνήμη, χάρη στην οποία καταγράφονται οι ανθρώπινες εμπειρίες, και τη σημειολογική μνήμη, χάρη στην οποία εξάγονται συμπεράσματα από αυτές τις εμπειρίες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η αυτοβιογραφική μνήμη αποθηκεύεται στον ιππόκαμπο ενώ η σημειολογική, στον εγκεφαλικό φλοιό.
Κατά τον δρα Μάθιου Ουίλσον του Ινστιτούτου Πικάουερ της Μασαχουσέτης, η μνήμη είναι όπως όλα τα άλλα στη βιολογία. Εχει εξελιχθεί για να εξυπηρετεί ένα σκοπό, ο οποίος στα ζώα, για παράδειγμα, είναι να αντιδρούν στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος ανακαλώντας προηγούμενες εμπειρίες. Με την πάροδο του χρόνου, η μνήμη γίνεται περισσότερο σημειολογική και λιγότερο αυτοβιογραφική. Αυτή είναι πράγματι η αντίληψη των περισσότερων ανθρώπων για τη μνήμη. Οι ηλικιωμένοι φημίζονται για το ότι θυμούνται λεπτομέρειες της παιδικής τους ηλικίας αλλά δεν θυμούνται γεγονότα της προηγούμενης εβδομάδας. Αυτή η αδυναμία τους θεωρείται ένδειξη γήρατος εν αντιθέσει προς τη φωτογραφική μνήμη, όπως είναι γνωστή, που προκαλεί τον θαυμασμό.
Λάθος, λέει ο δρ Ουίλσον. Η τέλεια μνήμη θα αντλούσε από την εμπειρία και ο άνθρωπος δεν θα είχε ανάγκη να θυμάται τα πάντα. Συνεπώς, το ότι οι ηλικιωμένοι δεν αναλώνονται φορτώνοντας τη μνήμη τους με άχρηστες λεπτομέρειες, είναι ενδεχομένως αποτέλεσμα της εξέλιξης και της προσαρμογής της μνήμης τους και όχι ένδειξη αδυναμίας. Στο αντίποδα βρίσκεται η δρ Νάνσι Κένουισερ, της οποίας οι μελέτες προχωρούν πέραν του πλατωνικών εννοιών – με άλλα λόγια, ποια είναι η ιδιότητα, με βάση την οποία ένα τραπέζι είναι τραπέζι και όχι τζάκι. Η Κένουισερ ανακάλυψε πως ορισμένα μέρη του εγκεφαλικού φλοιού διαθέτουν αυτές τις ιδιότητες και αντιδρούν έντονα σε συγκεκριμένα αντικείμενα, ακόμη και σε γραπτές λέξεις.