Με το νέο έτος ο χάρτης της δυτικής βαλκανικής θα αλλάξει και πάλι – σε διάστημα λιγότερο του ενός χρόνου μετά την ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου. Ενα νέο κράτος, αυτό του Κοσόβου, θα προστεθεί στην καρδιά της πλέον επικίνδυνης γωνιάς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το αν θα την σταθεροποιήσει ή θα την καταστήσει μόνιμη εστία τριβών και εντάσεων θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον θα συμφωνήσουν να συμβιώσουν αρμονικά Αλβανοί και Σέρβοι.
Οι προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας, διά του ειδικού διαπραγματευτή της, Μάρτιν Αχτισαάρι, να φέρει τις δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συνδιαμορφώσουν μια βιώσιμη φόρμουλα ολοκληρώθηκαν δίχως επιτυχία και τώρα καλείται ο ΟΗΕ να αποφασίσει για την τύχη του προτεκτοράτου του. Ο διεθνής παράγοντας μετέθεσε για μετά τις βουλευτικές της 21ης Ιανουαρίου στη Σερβία, τις πρωτοβουλίες του, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις μεταρρυθμιστικές δυνάμεις των Τάντιτς και Κοστούνιτσα στο Βελιγράδι, που κινδυνεύουν από τους υπερεθνικιστές του Σέσελι, αλλά δεν πρόκειται να παρατείνει την εκκρεμότητα.
Ρωσία και Κίνα
Οι πληροφορίες από τη Νέα Υόρκη, τις Βρυξέλλες, την Πρίστινα και το Βελιγράδι συγκλίνουν στο ότι αμέσως μετά τις εκλογές ο Αχτισαάρι θα υποβάλει την τελική πρότασή του σε Σέρβους και Αλβανούς σε μια ύστατη προσπάθεια να συμφωνήσουν τουλάχιστον σε ορισμένα ζητήματα όπως η συγκρότηση δήμων με σερβική πλειοψηφία, η προστασία των χριστιανικών θρησκευτικών μνημείων, κ.ά. Αν δεν υπάρξει επ’ αυτών αμοιβαία αποδοχή, όπως περίπου προεξοφλούν ότι θα συμβεί δυτικοί διπλωμάτες στην Πρίστινα, τότε θα την καταθέσει, στα μέσα Μαρτίου λένε οι ίδιες πληροφορίες, στον ΟΗΕ.
Το ερώτημα είναι τι θα κάνουν η Ρωσία και η Κίνα στο Συμβούλιο Ασφαλείας και κυρίως η πρώτη που εμφανίζεται ως ο υποστηρικτής και προστάτης των Σέρβων στο ζήτημα του Κοσόβου. Η Μόσχα έχει διαμηνύσει στους δυτικούς πως δεν πρόκειται να ψηφίσει μια πρόταση στην οποία δεν θα συμφωνεί το Βελιγράδι, αλλά όπως υποστηρίζουν διπλωματικές πηγές, στο παρασκήνιο παίζεται χοντρό παιγνίδι ανταλλαγμάτων σε ευρύτερο γεωπολιτικό πεδίο.
Οι ΗΠΑ
Οι Αμερικανοί, λένε οι πηγές αυτές, δεν καίγονται ιδιαίτερα για το μέλλον του Κοσόβου και έχουν αποφασίσει να παραχωρήσουν τη διαχείρισή του στους Ευρωπαίους. Ενδιαφέρονται όμως σφόδρα να μην έχουν τη Ρωσία απέναντί τους σε άλλα καυτά ζητήματα στον ΟΗΕ, όπως αυτό της Βόρειας Κορέας, του Ιράν, κ.ά. και σε αυτήν τη λογική προωθούν διά του Αχτισαάρι πρόταση που θα επιτρέψει στη ρωσική πλευρά αν όχι να την υπερψηφίσει, να μπορεί να απόσχει από την ψηφοφορία, για να περάσει. Με απλά λόγια: θα δώσουν κάτι από το Κόσοβο στη Ρωσία για να τους δώσει εκείνη κάπου αλλού.
Τι ακριβώς θα περιλαμβάνει η έκθεση Αχτισαάρι δεν έχει γίνει γνωστό. To βέβαιο είναι ότι δεν θα δίνει πλήρη ανεξαρτησία όπως απαιτούν οι Αλβανοί, γιατί τέτοια πρόταση δεν θα περάσει στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ούτε θα προβλέπει προωθημένη αυτονομία εντός των συνόρων της Σερβίας, όπως ζητάει το Βελιγράδι. Τότε; Οι πάντες προβλέπουν ότι θα είναι μια ασαφής φόρμουλα που θα ικανοποιεί και τους δύο: θα την διαβάζουν οι Αλβανοί και θα λένε ότι έχουν ανεξαρτησία, θα την διαβάζουν οι Σέρβοι και θα διατείνονται ότι το Κόσοβο παραμένει στη Σερβία. Στον κόσμο της διπλωματίας μιλούν για κράτος – μη κράτος, όπως το σημερινό Παλαιστινιακό στη Γάζα και τα Κατεχόμενα. Το αν ένα τέτοιο μόρφωμα θα ηρεμήσει την ταραγμένη περιοχή και θα δημιουργήσει συνθήκες περιφερειακής σταθερότητας ή θα τροφοδοτεί μονίμως εθνικισμούς και εντάσεις θα φανεί στο μέλλον.
Προετοιμασίες
Αλβανοί και Σέρβοι, πάντως, προετοιμάζονται πυρετωδώς για κάθε ενδεχόμενο. Οι πρώτοι οικοδομούν, με διεθνή βοήθεια και καθοδήγηση, ταχύτατα τους θεσμούς που θα υποστηρίξουν ένα ανεξάρτητο Κόσοβο και απειλούν με εξέγερση εάν δεν πάρουν την ανεξαρτησία. Οι Σέρβοι, από την πλευρά τους, συγκροτούν από τώρα το δικό τους κράτος στο βόρειο τμήμα με επίκεντρο τη Μιτρόβιτσα. Εχουν πετύχει ήδη την de facto διαίρεση με σύνορο τον ποταμό Ιμπαρ και είναι έτοιμοι σε περίπτωση που προκύψει ανεξάρτητο Κόσοβο, να κηρύξουν και αυτοί την ανεξαρτησία τους.
Σε μια τέτοια εξέλιξη, οι εγκλωβισμένοι ομοεθνείς τους θα εγκαταλείψουν τους σημερινούς θυλάκους και θα συρρεύσουν στον σερβικό βορρά, η διεθνής ειρηνευτική δύναμη θα παρεμβληθεί στα όρια μεταξύ του σερβικού και του αλβανικού τομέα και στην πράξη θα υπάρξει διαίρεση την οποία δεν θα αναγνωρίζει η διεθνής κοινότητα, αλλά δεν θα την εμποδίζει κιόλας.
Τα σενάρια
Το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για τα Βαλκάνια, ωστόσο, αναμένεται να επικεντρωθεί πρώτα στις εκλογές που διεξάγονται στη Σερβία στις 21 Ιανουαρίου. Ενδεχόμενη επικράτηση των ακραίων εθνικιστών του δικαζόμενου στη Χάγη για εγκλήματα πολέμου Βοϊτσλάβ Σέσελι, που οι δημοσκοπήσεις φέρουν να προηγούνται σταθερά, μπορεί να βυθίσει και πάλι τη Σερβία στην εσωστρέφεια.
Ο δυτικός παράγοντας έχει επενδύσει στο δίπολο Τάντιτς – Κοστούνιτσα και αν υπάρξει η μεγάλη ανατροπή, δεν θα έχει πλέον συνομιλητή στο Βελιγράδι. Οι ακροδεξιοί λαϊκιστές του Σέσελι τάσσονται υπέρ της Μεγάλης Σερβίας, διακηρύσσουν τον έως εσχάτων αγώνα για την παραμονή του Κοσόβου στη Σερβία και δηλώνουν αντιευρωπαϊστές.
Οι αναλυτές στο Βελιγράδι προβλέπουν πρωτιά του Σέσελι, αλλά κυβέρνηση μεταρρυθμιστών. Σε αυτό το σενάριο η υπόθεση του Κοσόβου θα συνεχίσει τον δρόμο που έχουν χαράξει ισχυροί και οι ελπίδες να έρθει η Σερβία πιο κοντά στην ευρωπαϊκή οικογένεια θα αυξηθούν.