Πρόσω ολοταχώς και με φαινομενική πορεία προς το Κέντρο, το σκάφος της τουρκικής πολιτικής κατευθύνεται προς τις βουλευτικές εκλογές της 22ας Ιουλίου, πιθανό ορόσημο ή σταθμό προς την Ιθάκη της δημοκρατίας. Οι λίστες με τους υποψηφίους των κομμάτων δόθηκαν την Τρίτη στη δημοσιότητα και πολλοί εξεπλάγησαν με τον άνεμο της ανανέωσης που διαπνέει το πολιτικό σκηνικό, πρωτίστως δε το ισλαμικό Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και το κόμμα του Ατατούρκ, δηλαδή το Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), βασικούς αντιπάλους της επερχόμενης εκλογικής αναμέτρησης και επίδοξους θεμελιωτές του δικομματισμού στην Τουρκία. Κοινός στόχος της ηγεσίας του ισλαμικού και του κεμαλικού κόμματος μοιάζει να είναι η «κάθαρση» από στοιχεία του παρελθόντος, ισλαμικά ή εθνικιστικά -και η ανανέωση με νέα πρόσωπα.
Εκατόν πενήντα τέσσερις βουλευτές εξαιρέθηκαν από τις λίστες του κ. Ερντογάν. Αρκετοί από αυτούς ήταν εκπρόσωποι της «Εθνικής Θεώρησης», κινήματος με έντονη εθνικο-θρησκευτική φόρτιση. Εμπνευστής του είναι ο πατέρας του πολιτικού Ισλάμ, Νετσμετίν Ερμπακάν, οπαδοί του οι ακραίοι ισλαμιστές υπό τη σκέπη του κόμματος Saadet. Αποκλείστηκαν οι ανεπαρκείς ή οι «αντιφρονούντες», άλλοι έδωσαν τόπο στα νιάτα, με 18 νέα μέλη στις λίστες. Η στροφή ανανέωσης είναι ευδιάκριτη και στο προεκλογικό μανιφέστο του ΑΚΡ, αποσπάσματα του οποίου δημοσίευσε η φιλοϊσλαμική «Ζαμάν». Το ισλαμικό κόμμα διακηρύσσει ότι αποδέχεται «όλους τους διαφορετικούς τρόπους ζωής», υπόσχεται «νέο, σύγχρονο Σύνταγμα» και απορρίπτει τις κυβερνήσεις συνασπισμού, «διότι ακρωτηριάζουν τις αναπτυξιακές δυνατότητες της Τουρκίας».
Ο κ. Ντ. Μπαϊκάλ
Ο Ντενίζ Μπαϊκάλ, θεματοφύλακας της κεμαλικής παράδοσης και ενταφιαστής της υποψηφιότητας του Αμπντουλάχ Γκιουλ στην Προεδρία της Δημοκρατίας, αντικατέστησε 66 βουλευτές, δηλαδή σχεδόν τους μισούς. Πρόθεσή του, τουλάχιστον σύμφωνα με εκτιμήσεις των Τούρκων αναλυτών, υπήρξε η απαλλαγή του κόμματος από εθνικιστές ή «αριστερόφρονες», μολονότι, πιστός στις δεσμεύσεις εκλογικής συνεργασίας, παραχώρησε 12 εκλόγιμες υποψηφιότητες στο Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς (DSP) -δηλαδή στο κόμμα του Μπουλέντ Ετσεβίτ.
Μετά τις ογκώδεις διαδηλώσεις των κεμαλιστών ο Ταγίπ Ερντογάν άμβλυνε τον ισλαμικό χαρακτήρα του κόμματός του. Μετά τη δημοσκόπηση που δίνει 37% στο ΑΚΡ, ο Μπαϊκάλ φόρεσε κεντρώο προσωπείο για να προλάβει διαρροές κεντροδεξιών ψηφοφόρων προς το ΑΚΡ ή και να αντλήσει ψήφους από το Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας (ANAVATAN) και το Κόμμα του Ορθού Δρόμου (DYP). Η αναγγελθείσα συγχώνευση των δυο κομμάτων σε κεντροδεξιό συνασπισμό, πρόθυμο να συνεργαστεί με τον κ. Ερντογάν, ναυάγησε – κάποιοι συνδέουν το ναυάγιο με τον Μεσούτ Γιλμάζ, πρώην ηγέτη της Μητέρας Πατρίδας, που έμεινε επί χρόνια παροπλισμένος λόγω σκανδάλων και τώρα κατεβαίνει ως ανεξάρτητος βουλευτής. Ομως, την περασμένη Παρασκευή, ο προερχόμενος από το ισλαμικό κόμμα ηγέτης του ANAVATAN, Ερκάν Μουμτσού, ανακοίνωσε ότι το κόμμα του δεν θα μετάσχει «επισήμως» στις εκλογές, αλλά στελέχη του θα συμπεριληφθούν, στο πλαίσιο εκλογικής συνεργασίας, στη λίστα του DΥΡ.
Μέσα στις τόσες ανακατατάξεις πάντως, τουλάχιστον τρία πρώην στελέχη του DYP προσχώρησαν στο ακροδεξιό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Αραγε ο κ. Μπαχτσελί, που επέλεξε ως κορυφαίο υποψήφιο το γιο του πατέρα των Γκρίζων Λύκων, Αρπασλάν Τουρκές, θα εξασφαλίσει το 10% που χρειάζεται για να μπει στη Βουλή;
Ο δικομματισμός
Από τις μέχρι στιγμής δημοσκοπήσεις προκύπτει νίκη του Ταγίπ Ερντογάν και επικράτηση του δικομματισμού. Δικομματική, με το ΑΚΡ και με τον Μπαϊκάλ, ήταν όμως και η απερχόμενη Βουλή. Ατυχώς στην πορεία, με τις «μεταγραφές» ισλαμιστών στα κόμματα της Μητέρας Πατρίδας ή του Ορθού Δρόμου, ή με την «κατασκευή» ανεξάρτητων βουλευτών, η Εθνοσυνέλευση έγινε τύποις δικομματική, ενόψει και της προεδρικής εκλογής, που ναυάγησε και αυτή με τη συνταγματική εμπλοκή του κ. Μπαϊκάλ. Εδωσε όμως την ευκαιρία στον Ταγίπ Ερντογάν να διεκδικήσει την άμεση εκλογή προέδρου από το λαό.
Παράγων ανανέωσης με καταλυτικότερη επίδραση ίσως αποδειχτεί η υπέρ του ΑΚΡ πρόθεση ψήφου των μειονοτήτων της Τουρκίας. Σε συνέντευξή του προς το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel», ο Αρμένιος Πατριάρχης Μεσρόμπ Β’ Μουταφιάν, πνευματικός ηγέτης της αρμενικής κοινότητας στην Τουρκία, επισημαίνει την προτίμηση του ποιμνίου του προς το κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν, επειδή ο τρόπος με τον οποίο το ΑΚΡ συμπεριφέρεται στις μειονότητες είναι περισσότερο συνεπής και λιγότερο εθνικιστικός. Ο Πατριάρχης Μουταφιάν αναφέρεται και στη δολοφονία του Χραντ Ντινκ, τονίζοντας όμως ότι την έκρηξη αλληλεγγύης της τουρκικής κοινωνίας μετά τη δολοφονία του Αρμένιου δημοσιογράφου, διαδέχθηκε έξαρση της εθνικιστικής ρητορείας. «Ετσι μείναμε πάλι μόνοι», λέει.
Επίσης, επιχειρηματικοί κύκλοι της εβραϊκής κοινότητας της Τουρκίας εκφράζουν την υποστήριξή τους προς το ΑΚΡ, διάθεση την οποία απηχεί σε δηλώσεις του προς το «Newsweek» και ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Αγκυρα Μόρτον Αμπράμοβιτς. «Η κοσμική εξουσία τρέμει μπροστά στην απώλεια της εξουσίας» διαπιστώνει. Τέλος οι ισλαμιστές φαίνεται να εμπνέουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους πολλαπλώς δοκιμασμένους Αλεβίτες της Τουρκίας.