Η ρητορική αναβίωση του Ψυχρού Πολέμου κτυπά επικίνδυνα και την πόρτα των Βαλκανίων, έχοντας ως αιχμή του δόρατος το Κόσοβο. Ο Τζορτζ Μπους έφθασε στο σημείο να ζητήσει ευθέως από τον Βλαντιμίρ Πούτιν να αποφευχθεί μια «γενικευμένη σύρραξη» στα Βαλκάνια. Το αποκάλυψε ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος, σε συνέντευξη που έδωσε στην αλβανική τηλεόραση με αφορμή τη σημερινή επίσκεψή του στα Τίρανα.
Η πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων είναι περισσότερο γνωστή για την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με τη δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, το 1914. Πρόσφατα επανήλθε στο προσκήνιο με τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και ένα περιστατικό που παραλίγο να προκαλέσει σύγκρουση ΗΠΑ – Ρωσίας. Ηταν τον Ιούνιο του ’99, αμέσως μετά τη λήξη των βομβαρδισμών, όταν ο ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ, στρατηγός Γουέσλεϊ Κλαρκ, διέταξε τον Βρετανό στρατηγό Μάικ Τζάκσον να εμποδίσει την κατάληψη του αεροδρομίου της Πρίστινας από τις ρωσικές δυνάμεις που μόλις είχαν φθάσει εκεί. «Στρατηγέ, δεν πρόκειται να ξεκινήσω τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο για σας», ήταν η απάντηση του Τζάκσον.
Το «αγκάθι» του Κοσόβου
Η αίσθηση των κινδύνων που εγκυμονούν στο ευαίσθητο γεωπολιτικό σταυροδρόμι των Βαλκανίων, έκανε τον κ. Μπους να συζητήσει εκτενώς το θέμα με τον Ρώσο ομόλογό του. «Του είπα ότι θα ελπίζαμε να αποφύγουμε μια μείζονα σύρραξη στην περιοχή» ανέφερε ο κ. Μπους, και επανέλαβε ότι ο ίδιος αισθάνεται πως το σχέδιο Αχτισάαρι αποτελεί τη σωστή λύση. Η διαφωνία Μόσχας – Ουάσιγκτον γύρω από το μέλλον του Κοσόβου σηματοδοτεί τη δυναμική επιστροφή της Ρωσίας στα Βαλκάνια, οκτώ χρόνια μετά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, και εξελίσσεται σε ένα ακόμη «αγκάθι» στις αμερικανορωσικές σχέσεις. Ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας, Σεργκέι Λαβρόφ, κατέστησε σαφή την πρόθεση της Μόσχας να επηρεάσει τις εξελίξεις στην περιοχή, δηλώνοντας πριν από λίγες ημέρες ότι «μαζί με τους Σέρβους φίλους μας έχουμε ευθύνη για την κατάσταση στα Βαλκάνια συνολικά».
Πρόταση Σαρκοζί
Την Παρασκευή, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί υποστήριξε μεν την ανεξαρτησία του Κοσόβου, αλλά πρότεινε εξάμηνη παράταση των διαβουλεύσεων έτσι ώστε να βρεθεί μια καλύτερη φόρμουλα για το τελικό καθεστώς, που να είναι αποδεκτή από τη Σερβία και τη Ρωσία. Εχοντας εξασφαλίσει τη σθεναρή υποστήριξη ΗΠΑ και Ε.Ε., οι Κοσοβάροι δηλώνουν ότι 8 χρόνια μετά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας η υπομονή τους έχει εξαντληθεί και απαιτούν ανεξαρτησία «εδώ και τώρα». Κάποιες ακραίες φωνές απειλούν ακόμη και με βίαιη εξέγερση. Από την άλλη, οι Σέρβοι επιμένουν ότι δεν θα συμφωνήσουν ποτέ σε απόσχιση τμήματος της σερβικής επικράτειας, και προσβλέπουν στη Μόσχα για την προστασία της ορθόδοξης σερβικής μειονότητας. Οι ΗΠΑ έχουν συναντήσει πρόσφορο έδαφος στα Βαλκάνια, τόσο σε πολιτικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Για τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας και τα πρώην μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας, η Αμερική εκφράζει το όραμα της πολιτικής και οικονομικής ελευθερίας που είχαν στερηθεί το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα, και προσφέρει αμυντική προστασία.
Στην Πρίστινα οι Αλβανοί προχωρούν στην ανέγερση αγάλματος του «απελευθερωτή» Μπιλ Κλίντον, ενώ στην Αλβανία θα υποδεχθούν σήμερα ως μεσσία τον Τζορτζ Μπους, που θα γίνει ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος στην ιστορία που επισκέπτεται τα Τίρανα. O κ. Μπους θα συναντηθεί με τους ηγέτες της λεγόμενης «Χάρτας της Αδριατικής» που αποτελείται από την Αλβανία, την ΠΓΔΜ και την Κροατία, για να ενθαρρύνει την ενταξιακή τους πορεία προς το ΝΑΤΟ.
Στρατηγικός στόχος της Ουάσιγκτον είναι η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική διείσδυση στις χώρες αυτές, όπου είναι ευπρόσδεκτη, με το βλέμμα στραμμένο στη Μέση Ανατολή αλλά και τη Ρωσία.
Σκοπιανό
Στο περιθώριο του ιδιότυπου γεωπολιτικού ανταγωνισμού που αναπτύσσεται μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας στα Βαλκάνια, την Αθήνα απασχολεί το όνομα των Σκοπίων. Μπορεί να αποτελεί ήσσονος σημασίας ζήτημα για τη διεθνή κοινότητα, αλλά έχει λάβει δυσανάλογα σοβαρές διαστάσεις για την Ελλάδα, τόσο ως εθνικό θέμα όσο και ως μέρος προεκλογικών υπολογισμών. Γι’ αυτό βρίσκεται στην ατζέντα των συζητήσεων που έχει (χθες, σήμερα και αύριο) με την κυβέρνηση Καραμανλή ο υφ. Εξωτερικών Νίκολας Μπερνς, ο οποίος γνωρίζει τις παραμέτρους του ζητήματος από την προηγούμενη θητεία του ως πρέσβη στην Αθήνα.
Η Ουάσιγκτον έχει προσφέρει αμέριστη υποστήριξη στην ΠΓΔΜ, υποτιμώντας τις ελληνικές ευαισθησίες. Τον Νοέμβριο του ’04 την αναγνώρισε ως «Μακεδονία» με το επιχείρημα ότι έτσι θα απέτρεπε εσωτερική κρίση. Σήμερα αποτελεί τον στενότερο σύμμαχο των Σκοπίων, γι’ αυτό η Αθήνα προσβλέπει στην άσκηση πίεσης από την Ουάσιγκτον για την οριστική επίλυση του θέματος της ονομασίας. Αυτό προϋποθέτει ότι οι ΗΠΑ θα αναγνωρίσουν τη σημασία της Ελλάδας και δεν θα την «ταπεινώσουν». Σε αντίθετη περίπτωση, η κυβέρνηση Καραμανλή θα αναγκασθεί να μπλοκάρει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Το μήνυμα της Αθήνας είναι ξεκάθαρο: η ώρα για να πιεσθούν τα Σκόπια είναι τώρα. Με αφορμή τη σημερινή συνάντηση Μπους – Τσερβενκόφσκι στα Τίρανα, οι ηγέτες της υποεπιτροπής Ευρώπης της αμερικανικής Βουλής έστειλαν επιστολή στον κ. Μπους, με την οποία του ζητούν να εκμεταλλευθεί την επιθυμία ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ για να διασφαλίσει αμοιβαία αποδεκτή λύση μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων.
Η Ελλάδα «στρατηγικός εταίρος» και των δύο…
Το «ανήκομεν εις την Δύσην» του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμανλή εξακολουθεί να ισχύει. Το επιβεβαιώνει η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ, στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα διατηρεί καλές σχέσεις και με τη Ρωσία.
Ο Τζορτζ Μπους και η Κοντολίζα Ράις μας ανακήρυξαν σε «στρατηγικό εταίρο» της υπερδύναμης. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει όμως έρθει στην Αθήνα. Αντίθετα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν επισκέφθηκε τρεις φορές την Ελλάδα. Πρόσφατα υπέγραψε μια σημαντική από πολιτικής και οικονομικής άποψης συμφωνία για την κατασκευή του πολυσυζητημένου αγωγού Μπουργκάς -Αλεξανδρούπολης, ενώ επιδιώκει τη μεταφορά ρωσικού αερίου μέσω του αγωγού Τουρκίας – Ελλάδας – Ιταλίας. Υποδεχόμενος πριν από λίγες ημέρες στο Κρεμλίνο τον Κάρολο Παπούλια, ο κ. Πούτιν χαρακτήρισε την Ελλάδα «στρατηγικό εταίρο στις βαλκανικές και πανευρωπαϊκές υποθέσεις».
Αμερικανός διπλωμάτης ρωτούσε ενοχλημένος Ελληνα συνάδελφό του τί ακριβώς σημαίνει «στρατηγικός εταίρος» της Ρωσίας, για να λάβει την απάντηση ότι προφανώς έχει την ίδια σημασία με αυτή που περιέχεται στον αντίστοιχο ορισμό που δίνεται, άπλετα το τελευταίο διάστημα, και από τις ΗΠΑ.