Οταν μια γυναίκα η οποία είχε βιώσει την τέταρτη αποβολή στην εγκυμοσύνη της, επισκέφθηκε τον γιατρό της, εκείνος έκανε μια απροσδόκητη διάγνωση: επρόκειτο για ψυχοσωματική αποβολή. Κι αυτό σήμαινε ότι κάθε φορά έχανε το παιδί της εξαιτίας των πιέσεων που δεχόταν στη ζωή της. Ποια ήταν η θεραπευτική αγωγή που σύστησε ο γιατρός; Μια σειρά βιταμινών, αποχή από σεξουαλικές σχέσεις στη διάρκεια μελλοντικής εγκυμοσύνης και το πιο σημαντικό, ψυχοθεραπεία, με στόχο να διερευνηθούν πιθανές συγκρούσεις που είχαν τις ρίζες τους στην παιδική ηλικία και άλλες ανησυχίες. Η ασθενής σύμφωνα με τον γιατρό της, Dr Carl T. Javert, έναν μαιευτήρα από το Κολέγιο Ιατρικής του Πανεπιστημίου Cornell, στη συνέχεια είχε τρεις επιτυχείς εγκυμοσύνες. Η διάγνωση και η θεραπεία ταίριαζε στην εποχή που συνέβησαν. Ηταν αρχές της δεκαετίας του 1950, και ο χώρος της ψυχοσωματικής ιατρικής – που βασιζόταν στην αίσθηση ότι αρκετές ασθένειες έχουν τις αιτίες τους σε συναισθηματικές δυσκολίες – βρισκόταν στην ακμή της.
Ο Dr Javert είχε κάνει μια ανακάλυψη ή είχε παραπλανηθεί; Αραγε οι ψυχοσωματικές θεωρίες του έχουν κάποια ισχύ σήμερα;
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, αρκετοί γιατροί και ασθενείς θεώρησαν ως δεδομένο ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν την υγεία. Ωστόσο μόλις στα μέσα του 20ού αιώνα επισπεύσθηκαν οι προσπάθειες να αποδειχθεί αυτή η σχέση. Μια κατευθυνόμενη δύναμη πίσω από την ψυχοσωματική ιατρική ήταν ο Dr Franz Alexander, ένας ουγγρικής καταγωγής ψυχίατρος, ο οποίος εκπαιδεύτηκε στις θεωρίες του Φρόιντ. Ο Dr Αlexa-nder, ο οποίος δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, σκιαγράφησε τη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων τύπων προσωπικότητας και παθήσεων όπως υπέρταση, έλκος στομάχου και άσθματος. Ο ίδιος πίστευε ότι οι χρόνιες συναισθηματικές διαταραχές οδηγούσαν σε μεταβολές των ιστών διαφόρων οργάνων και έτσι σε μια σειρά από παθήσεις. Οι οπαδοί του Dr Αlexander επινόησαν φράσεις για να περιγράψουν τη συναισθηματική συμπεριφορά των ατόμων με ορισμένες παθήσεις. Ο τυπικός υπερτασικός ασθενής για παράδειγμα, αισθανόταν «ότι απειλείται από κάτι κακό και ότι έπρεπε να είναι έτοιμος για τα πάντα», όπως έλεγαν.
Οι ψυχοβιολόγοι
Μια δεύτερη ομάδα υπερασπιστών της ψυχοσωματικής ιατρικής, οι ψυχοβιολόγοι, εστίασαν σε συγκεκριμένα συναισθηματικά γεγονότα στη ζωή των ανθρώπων -όπως σε θανάτους αγαπημένων προσώπων ή την απώλεια εργασίας- και ισχυρίστηκαν ότι αυτού του είδους τα τραύματα οδηγούσαν σε βιολογικές μεταβολές.
Από τη δεκαετία του 1950, η συναισθηματική κατάσταση που συνδέθηκε πιο στενά με παθήσεις ήταν το στρες – ένας παράγοντας τόσο διαδεδομένος μια δεκαετία νωρίτερα – σε στρατιώτες, τις οικογένειές τους καθώς και στο χώρο των φυλακισμένων. Ο Dr Javert πίστευε ότι αυτός ο ολοένα και περισσότερο στρεσαρισμένος κόσμος οδηγούσε τελικώς τους ασθενείς του σε αποβολές που συνήθως ονομάζονταν αυθόρμητες αποβολές. Ο επιστήμονας ασχολήθηκε περισσότερο με τις γυναίκες που είχαν «συνήθεις αποβολές» – τρεις ή περισσότερες περιπτώσεις αποβολών. Η κύρια εσωτερική σύγκρουση που, όπως πίστευε, ένιωθαν οι ασθενείς του, ήταν «ο φόβος της εγκυμοσύνης και της απόκτησης παιδιού». Αυτοί οι φόβοι με τη σειρά τους οδηγούσαν σε «νευρώσεις αποβολών». Πώς όμως μπορούσε ο φόβος και η νεύρωση να οδηγήσουν σε αποβολή; Για να το εξηγήσει αυτό ο Dr Javert κατέφυγε στην ψυχοβιολογική θεωρία, ισχυριζόμενος ότι το στρες προκαλούσε αύξηση της έκκρισης αδρεναλίνης. Αυτή η ορμόνη, με τη σειρά της οδηγούσε σε πρόωρες συσπάσεις της μήτρας που στη συνέχεια οδηγούσαν σε ξαφνικές αποβολές.
Ολιστική θεραπευτική
Η Kathleein M. Dixon, φιλόσοφος στο Πανεπιστήμιο Μπόουλινγκ Γκριν Εστέιτ, η οποία μελέτησε το έργο του Dr Javert, υποστηρίζει ότι με την εστίασή του ο επιστήμονας στους φόβους και στις ανησυχίες των γυναικών, στην ουσία τις κατηγορεί.
Επίσης, η καθηγήτρια Dixon υποστηρίζει ότι τα στοιχεία του Dr Javert είναι ύποπτα. Οι επαναθεωρούμενες εκτιμήσεις του για τα επίπεδα στρες είναι πιθανόν ανακριβείς, και ο ίδιος ποτέ δεν έλεγξε τη θεραπευτική του αγωγή με βιταμίνες και ψυχοθεραπεία σε οποιαδήποτε αμερόληπτα ελεγχόμενη κλινική έρευνα.
Μεταγενέστερες έρευνες έχουν αποτύχει να επιβεβαιώσουν τα ευρήματα του Dr Javert ο οποίος πέθανε το 1981. Μελέτη που δημοσιεύθηκε στα Χρονικά Επιδημιολογίας (Annals of Epidemiology) από την Deborah B. Nelson, επιδημιολόγο στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, βρήκε ότι δεν υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ του ψυχοκοινωνικού στρες και του κινδύνου αιφνίδιας αποβολής. Κι αυτό το θέμα σίγουρα θα εγείρει κι άλλες μελέτες. Αν και οι ψυχοσωματικοί δεν έχουν πια τη «στάμπα» που είχαν κάποτε, η έρευνα για τη σχέση νου και σώματος στην ιατρική συνεχίζεται κι όλα αυτά σε μια προσπάθεια να αποδειχθούν τα λεχθέντα από τον Ιπποκράτη: «Είναι πιο σημαντικό να ξέρεις ποιο είδος ανθρώπου έχει μια πάθηση παρά να ξέρεις ποιο είδος πάθησης έχει ένας άνθρωπος».