Οι Γαλλίδες δεν παχαίνουν, μας διαβεβαιώνει ένα πρόσφατο μπεστ σέλερ. Οι Γιαπωνέζες, ισχυρίζεται ένα άλλο, επίσης δεν παχαίνουν, αλλά επιπλέον αργούν πολύ να γεράσουν. Οι Ολλανδέζες, όμως, τις ξεπερνάνε σε κάτι που είναι ίσως πιο σημαντικό. Σύμφωνα με ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε στην Ολλανδία, οι γυναίκες αυτής της χώρας σπανίως καταθλίβονται.
Επειτα από πλήθος συνεντεύξεων με ιστορικούς, ψυχολόγους, σχεδιαστές μόδας, κοινωνιολόγους, εκδότες περιοδικών και απλές γυναίκες, η Ελεν ντε Μπράουν, Ολλανδή δημοσιογράφος και ψυχολόγος, μας ρίχνει το γάντι. Σ’ ένα βιβλίο που ο τίτλος του μπορεί να θεωρηθεί απάντηση στις Γαλλίδες και στις Γιαπωνέζες, υποστηρίζει ότι οι γυναίκες της Ολλανδίας είναι πολύ πιο ευτυχισμένες από τις ομόφυλές τους στον υπόλοιπο κόσμο.
Δεν καταθλίβονται
«Εχει να κάνει με την προσωπική ελευθερία» λέει η συγγραφέας, που το έργο της τιτλοφορείται «Οι Ολλανδέζες δεν καταθλίβονται». «Στην Ολλανδία οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να διαλέξουν τον σύντροφο της ζωής τους, τη θρησκεία τους, τη σεξουαλικότητά τους· είμαστε ελεύθεροι εδώ να χρησιμοποιούμε μαλακά ναρκωτικά, μπορούμε να λέμε σχεδόν οτιδήποτε θέλουμε. Ζούμε σε μια πολύ ελεύθερη χώρα». Το βιβλίο βασίζεται σε σοβαρή έρευνα. Ενώ οι Ολλανδέζες μπορεί κάποιες φορές να πάθουν κατάθλιψη, όπως οι Γαλλίδες μπορεί να παχύνουν, οι Ολλανδοί ως έθνος βρίσκονται σε μια από τις κορυφαίες θέσεις στη λίστα της παγκόσμιας ευτυχίας, όπως την έχει επεξεργαστεί ο Ρουτ Φενχόφεν, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ, ο οποίος ασχολείται με τις προϋποθέσεις της ανθρώπινης ευτυχίας. Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10, όπου το δέκα σημαίνει την ύψιστη ικανοποίηση από τη ζωή, οι Ολλανδοί σκοράρουν με 7,5 – νικώντας τους Γάλλους (6,5) και τους Ιάπωνες (6,2). Νικούν επίσης τους Αμερικανούς (6,4), τους Βρετανούς (7,1) και τους Ιταλούς και Ισπανούς, που βαθμολογούνται αμφότεροι με 6,9.
Τα αίτια βρίσκονται εν μέρει στην κοινωνική οργάνωση της Ολλανδίας, που προσφέρει σε γυναίκες και άντρες τη δυνατότητα μεγαλύτερου ελέγχου στη ζωή τους. «Η Ιαπωνία χαρακτηρίζεται από μια κουλτούρα πολύ συλλογική, που αφήνει ελάχιστη προσωπική ελευθερία όσον αφορά την επιλογή συντρόφου, επαγγέλματος, θρησκείας, των πιο σημαντικών πραγμάτων στη ζωή» λέει η συγγραφέας. «Από την άλλη μεριά, η συγκεντρωτική δομή του γαλλικού κράτους φαίνεται να μπλοκάρει εν μέρει το αίσθημα ελευθερίας. Εμείς έχουμε μια βαθύτερη δυσπιστία στην κεντρική κυβέρνηση και πολύ έντονη ανάγκη, και απαίτηση, για ελευθερία σε όλες τις πλευρές της ζωής μας».
Ωστόσο, μέσα από τις πολλές συνεντεύξεις με ξένους επισκέπτες αναδύεται ένα συλλογικό πορτρέτο των γυναικών της Ολλανδίας, που ίσως θα τις στενοχωρούσε. «Μας θεωρούν πολύ σκληρές» λέει η Ελεν ντε Μπράουν. «Δεν ξέρουμε να ντυνόμαστε και δεν είμαστε πολύ φιλόξενες» Το ντύσιμο έχει να κάνει περισσότερο με τον καιρό παρά με τη φιλαρέσκεια. «Πάμε παντού με το ποδήλατο γι’ αυτό δεν ντυνόμαστε τόσο κομψά. Και με τους άντρες μας είμαστε λιγάκι αυταρχικές».
Ισορροπία δουλειάς – οικογένειας
Το γεγονός ότι ζουν σε μια πλούσια, βιομηχανικά ανεπτυγμένη χώρα παίζει μεγάλο ρόλο στην αίσθηση ικανοποίησης των γυναικών, με δεδομένο και το δίχτυ κοινωνικής πρόνοιας, που επιτρέπει την ισορροπία μεταξύ δουλειάς και οικογενειακής ζωής. Το 68% των γυναικών δουλεύουν παρτ τάιμ, το πολύ 25 ώρες την εβδομάδα, και οι περισσσότερες δεν θέλουν να δουλεύουν περισσότερο.
Οι Ολλανδέζες δούλευαν πριν από τον γάμο τους ήδη από τον 14ο αιώνα, όταν ο αποδεκατισμός του πληθυσμού από την πανούκλα έκανε τη γυναικεία εργασία αναγκαία και δημιούργησε για τις γυναίκες ένα πλαίσιο ανεξαρτησίας που μερικοί ιστορικοί θεωρούν την πρώτη φεμινιστική επανάσταση.
Η συνήθεια να παντρεύονται οι νέοι το ταίρι της αρεσκείας τους επικράτησε πολύ νωρίτερα από την υπόλοιπη Ευρώπη – η παραίνεση του Πάπα Γρηγορίου του 9ου, το 1334, να παντρεύονται οι νέοι με τη συγκατάθεσή τους και όχι με εξαναγκασμό από τους γονείς τους, υιοθετήθηκε ένθερμα από την καθολική Ολλανδία. Επιπλέον, η κληρονομική ισότητα -γιοι και κόρες είχαν ίσα δικαιώματα κληρονομιάς- σήμαινε ότι οι γυναίκες δεν χρειαζόταν να παντρευτούν νωρίς για να πάρουν προίκα και να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες.
Η ακμάζουσα καπιταλιστική οικονομία στην Ολλανδία του 17ου αιώνα, όταν οι Ολλανδοί ίδρυσαν το πρώτο χρηματιστήριο αξιών και θέσπισαν τα συνταξιοδοτικά κεφάλαια, απελευθέρωσε τις γυναίκες της Ολλανδίας, περισσότερο από τις γυναίκες αγροτικών κοινωνιών, από τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Ακόμα και σήμερα, λέει η Ντε Μπράουν, οι διαφορές κοινωνικής οργάνωσης μεταξύ των μεσογειακών και των βορειοευρωπαϊκών χωρών είναι ακόμα μεγάλες.
«Στην Ολλανδία, π.χ., οι περισσότεροι άνθρωποι γεροντικής ηλικίας, σχεδόν το 80%, μένουν σε οίκους ευγηρίας, ενώ στην Ισπανία το ποσοστό αυτό είναι κάτω από 4%».
Η Ολλανδία φημιζόταν πάντα για τη σχετική σεξουαλική ελευθερία της και οι επισκέπτες του 17ου αιώνα συχνά εξέφραζαν την έκπληξή τους για τη σεξουαλική ανεξαρτησία της Ολλανδέζας γυναίκας. Από τη στιγμή που παντρευόταν, ωστόσο, το σεξ έμπαινε σε δεύτερη μοίρα. Για τους πρώιμους καλβινιστές, άλλωστε, το σεξ ήταν αμαρτία ακόμα και μετά τον γάμο, λέει η συγγραφέας, και πολλές γυναίκες διοχετεύανε τη σεξουαλική τους ενέργεια σε οικογενειακούς καβγάδες. «Ηταν επιθετικές με τους άντρες τους και υπάρχουν πολλές ιστορίες για αυταρχικές γυναίκες και υποταγμένους άντρες. Τις συναντάμε ήδη στη λογοτεχνία του 16ου αιώνα και η παράδοση συνεχίζεται έως σήμερα».
Για τους σημερινούς Ολλανδούς, θεωρείται αυτονόητο ότι πρέπει να μοιράζονται τις δουλειές του σπιτιού. Η γυναίκα στην Ολλανδία «θέλει να συμμετέχει στα οικιακά ο άντρας της, για να τη βοηθάει να αισθάνεται ισότιμη, αλλά πρέπει οι δουλειές να γίνονται με τον δικό της τρόπο».
Οπότε προκύπτει το ερώτημα μήπως οι Ολλανδοί άντρες αισθάνονται καταπιεσμένοι; Οχι και τόσο, σύμφωνα με την Ελεν ντε Μπράουν, η οποία λέει ότι η συμπεριφορά των δύο φύλων εξελίχθηκε παράλληλα και ότι στους Ολλανδούς αρέσει να είναι οι γυναίκες τους δυναμικές ενώ οι Ολλανδέζες δεν εκτιμούν καθόλου το αντρικό νταηλίκι.
Ωστόσο, νιώθει μια συμπάθεια για τους άντρες της χώρας της, οι οποίοι πρέπει να κινούνται μέσα σε μια ζούγκλα κανόνων που δεν καταλαβαίνουν και που πάντα σχεδόν ορίζονται από τις γυναίκες.
«Ευτυχώς», λέει η συγγραφέας, «οι περισσότεροι άντρες έχουν μέσα τους αρκετό Ταρζάν ώστε να τους αρέσει η ζούγκλα».