Πριν από τρεις ώρες τάιζα με τα χέρια μου ωμό κρέας ένα τσούρμο ύαινες και τώρα βρισκόμουν εγκλωβισμένος σε ένα υπαίθριο νυχτερινό παζάρι του παραισθησιογόνου φυτού κατ, πάνω σε κάτι βουνά, λίγο πριν από τα ανατολικά σύνορα Αιθιοπίας και Σομαλίας!
Ηταν η παράξενη νύχτα μιας πολύ παράξενης μέρας, που είχε αρχίσει αρκετά χιλιόμετρα βορειοδυτικότερα, στην πόλη Ντίρε Ντάουα, όπου με φιλοξενούσε το προσωπικό στο εξοχικό του Ελληνα μεγαλέμπορου καφέ, Γιάννη Γεωργαλή, ενώ εκείνος απουσίαζε, όπως πάντα, για δουλειές.
Επέστρεφα, λοιπόν, στο σπίτι από την πρωινή μου βόλτα και έπεσα πάνω στον υπεύθυνο ασφαλείας, τον στωικό Ιμπραήμ. Με είχε σταμπάρει για κακό μπελά από την πρώτη μέρα και, μόλις με είδε να μπαίνω ξαναμμένος, με κοίταξε με ένα βλέμμα που έλεγε «τι σκαρώνεις πάλι;» «Πήγα για πρωινό καφέ στον κήπο του ξενοδοχείου Ras (σ.σ. που, στο παρελθόν, είχε χτυπηθεί με βόμβα από την ισλαμική οργάνωση Αλ Ιτιχάντ Αλ Ισλαμία) και γνώρισα ένα ταξιτζή που θα με πάει στη Χάραρ για 100 δολάρια», του είπα με χαρά και αυτοπεποίθηση, ενώ εκείνος έσφιξε ενστικτωδώς το καλάσνικοφ και με πήρε στο κατόπι γκρινιάζοντας και απαριθμώντας τους κινδύνους…
Μια ώρα αργότερα, βγήκα στην είσοδο για το ραντεβού με τον Γκιγκερέμου, τον ταξιτζή που είχε ήδη παρκάρει το ταξί του – ένα παμπάλαιο Peugeot 405, όπως όλα τα ταξί της πόλης, κατάλοιπο των Γάλλων που κατοικούσαν εδώ όταν η Ντίρε Ντάουα ήταν στις δόξες της. Ο Ιμπραήμ τον είχε πάρει με το άγριο, έλεγχε τα χαρτιά του, έκανε και μια τελευταία απόπειρα μαζί μου: «Εκεί που θες να πας γίνεται χαμός, δεν είναι για σένα. Πρόσεχε! Και να γυρίσετε νωρίς!»
Ξεκινήσαμε και μέχρι να νυχτώσει τα είχα δει όλα! Πάνω στα βουνά δύο φυλές μουσουλμάνων που φορούσαν τις καλύτερες πολύχρωμες φορεσιές τους, είχαν έρθει στη μέση του πουθενά για να δώσουν τέλος σε μια παλιά τους διαφορά και να κάνουν ειρήνη, ενόψει των πολιτικοθρησκευτικών ζυμώσεων στην περιοχή. Το θέαμά τους ήταν απίστευτο, άρχισα να φωνάζω στον ταξιτζή να σταματήσει για να τους φωτογραφίσω, βγήκα με τη μηχανή από το ταξί και… γύρω μου έγινε χαμός! Με κύκλωσαν αγριεμένοι, έβγαλαν με το ζόρι τον Γκιγκερέμου από το ταξί και άρχισαν τα… μπινελίκια. Το πνεύμα τους ήταν κάτι του στυλ «Αυτά να τα κάνεις στην Ντίρε Ντάουα που τα παίρνετε από τους τουρίστες. Παρ’ τον από δω κι εξαφανίσου!» Προσπάθησα να μπω στη μέση, «μα δεν είμαι σαν τους άλλους τουρίστες, εγώ είμαι από την Ελλάδα!», τριγύρω έγινε ησυχία. Ο ένας αρχηγός γύρισε και είπε σε σπαστά Αγγλικά: «So what! If you are Greek, then gou’re a Christian!» και αμέσως ξανάγινε χαμός! Με τα πολλά, αφού ζήτησα συγγνώμη, μπήκαμε στο ταξί και συνεχίσαμε προς τη Χάραρ. Ηθελα πολύ να επισκεφθώ αυτή την ιστορική πόλη, τη γενέτειρα του Σελασιέ, όπου ετελεύτησε τον βίο του ο Αρθούρος Ρεμπό(!), την πόλη απ’ όπου ξεκίνησε η σπίθα του Ισλάμ που τελικώς απλώθηκε σε όλο το Κέρας της Αφρικής και που είναι, ούτως ή άλλως, η τέταρτη ιερότερη πόλη του Ισλάμ μετά τη Μέκκα, τη Μεδίνα και την Ιερουσαλήμ…
Κάτι γιόρταζαν οι ντόπιοι μουσουλμάνοι, υπήρχε πολυκοσμία, παντού στρατός, αστυνομία και ένταση. Εξω από το τέμενος δέκα επιθετικοί τινέιτζερ άρχισαν να με προστάζουν να βγάλω τα παπούτσια μου, μετά χωθήκαμε στα στενά, περάσαμε από το σπίτι του Ρεμπό ενώ σουρούπωνε και καταλήξαμε στο σπίτι όπου ζούσε ο Χαϊλέ Σελασιέ, ως πρίγκιψ, στα νιάτα του. Τώρα, η πόλη το έχει παραχωρήσει σε έναν μουσουλμάνο… βοτανολόγο, θεραπευτή, που κάνει θαύματα! Είχα ακούσει γι’ αυτόν και ήθελα να μάθω τη γνώμη του για ένα ζήτημα υγείας που με ταλαιπωρεί εδώ και πέντε χρόνια. Καθόμασταν οκλαδόν, ο ένας απέναντι από τον άλλον,ο μάστορας με κοίταζε με τα κατακόκκινα μάτια του και ξαφνικά τον άκουσα να μου λέει το ίδιο πράγμα για το οποίο είχα πληρώσει σε γιατρούς χιλιάδες ευρώ, μόνο που αυτός το έλεγε δωρεάν και χωρίς να ξέρει το ιστορικό μου! «Αυτό που έχεις είναι ψυχοσωματικό. Απόφευγε όσα σε ζορίζουν και θα καλυτερέψεις!» Αφησα 20 δολάρια στην κόρη του και μετά μπήκαμε στο ταξί όπου έδωσα 50 δολάρια επιπλέον στον Γκιγκερέμου. Θα με πήγαινε σε ένα ξέφωτο στην άκρη της πόλης, όπου σε μια καλύβα ζει ο Γιουσούφ, ο τελευταίος επιζών «υαινάνθρωπος»!
Εδώ και 700 χρόνια οι κάτοικοι της Χάραρ έχουν κάνει «συνθήκη» με τις ύαινες της περιοχής και κάθε βράδυ, στην άκρη της πόλης, ένας «υαινάνθρωπος» τις καλεί με φωνές και τις ταΐζει μία προς μία με το στόμα του! Ετσι οι ύαινες δεν ενοχλούν τους κατοίκους ούτε τα ζωντανά τους. Φυσικά δεν ήταν για να χάνω μια τόσο… χέβι μέταλ εμπειρία: «ασήμωσα» τον Γιουσούφ και μου έδειξε σιγά σιγά πώς να ταΐσω τις ύαινες. Πήρε ώρα, αλλά άξιζε τον κόπο.
Ζιγκ-ζαγκ ώς το Μουσείο
Οταν φύγαμε, ο Γκιγκερέμου άρχισε να γκρινιάζει ότι μας πήρε η νύχτα και πόσο επικίνδυνο είναι να επιστρέψουμε στην Ντίρε Ντάουα τώρα, που στα βουνά παραμονεύουν οι συμμορίες «σίφτα». Αρπαξα την ευκαιρία που, δολίως, έψαχνα από το πρωί και του είπα: «Αν πάμε πίσω, έχει σίφτα, αν όμως πάμε ανατολικά, προς τα σομαλικά σύνορα, έχει στρατό και δεν κινδυνεύουμε. Θα δω κι εγώ τι γίνεται να μου φύγει η περιέργεια, και όταν χαράξει γυρνάμε σε ένα τριωράκι στην Ντίρε Ντάουα». Συμφωνήσαμε γρήγορα σε ένα έξτρα εκατοδόλαρο και ξεκινήσαμε για την Τζιτζίγκα, την τελευταία πόλη πριν από τα σύνορα, κάπου 100 χλμ. ανατολικά της Χάραρ. Μισή ώρα αργότερα, έπειτα από αρκετές στροφές στα σκοτεινά βουνά, πέσαμε πάνω σε ένα ακόμη… παλαβό σκηνικό: δεκάδες λάμπες πετρελαίου φώτιζαν τη μια πλευρά του δρόμου, όπου καμιά εκατοστή γυναίκες έδεναν σε δεμάτια τεράστιες ποσότητες κατ, ενώ οι άνδρες τους τα φόρτωναν σε καμιόνια. Το κατ είναι ελαφρό παραισθησιογόνο, νόμιμο(!) στην Αιθιοπία, τη Σομαλία και τις γειτονικές χώρες, αποτελεί συναλλακτικό αγαθό και έχει τεράστια σημασία για τους κατοίκους. Ολοι ήταν φιλικοί, οι γυναίκες χαμογελούσαν, ενώ τις φωτογράφιζα, πιάσαμε την κουβέντα με κάποιους που ήθελαν να μας πουλήσουν μερικά δεμάτια, με τα πολλά ξεκολλήσαμε και συνεχίσαμε το δρόμο για τα σύνορα…
Είχα δει τόσο πολλά μέσα σε λίγες ώρες που πλέον δεν με πτοούσε τίποτε. Ούτε και η ένοπλη διμοιρία του αιθιοπικού στρατού που μας σημάδευε υπό το φως προβολέων πίσω από ένα οδόφραγμα, λίγο έξω από την Τζιτζίγκα! Δυο τρεις πλησίαζαν προς το ταξί κρατώντας όπλα και φακούς, ενώ ο Γκιγκερέμου είχε αρχίσει την γκρίνια: «Γιατί σ’ ακούω και έρχομαι να μπλέξω;» «Γιατί παίρνεις έξτρα εκατοδόλαρα», του απάντησα ήρεμα κραδαίνοντας στο χέρι μου έναν άσπρο φάκελο που είχε απέξω ένα μπλε αστέρι και το σήμα του πανίσχυρου υπουργείου Πληροφοριών της Αιθιοπίας. Ο Γκιγκερέμου μαζεύτηκε: «Τι είναι αυτό;». «Η σωτηρία μας! Συστατική επιστολή του υπουργείου Πληροφοριών».
Ο αξιωματικός έβγαλε το γράμμα και άρχισε να διαβάζει. Πήγε λίγο πιο εκεί, κάτι είπε στους άλλους, έδειξε προς το μέρος μου και, όλοι μαζί, έβαλαν τα γέλια. Ξαναπλησίασε το ταξί, μου έδωσε πίσω το γράμμα και, πολύ αυστηρά, είπε: «Εδώ γράφει να σου παρασχθεί κάθε βοήθεια για να δεις τη Λούσι και τη Σέλαμ! Και, απ’ όσο γνωρίζω, οι κυρίες βρίσκονται 500 χιλιόμετρα δυτικά, στο μουσείο της Αντίς Αμπέμπα! Κάντε μεταβολή και δρόμο γρήγορα, μη σας συλλάβω!»
Με προσγείωσε ανώμαλα και, επιτέλους, ξαναθυμήθηκα τι με είχε στείλει το «Κ» να κάνω στην Αιθιοπία!
Δυο μέρες αργότερα, βρισκόμουν στο γραφείο της συμπαθέστατης κυρίας Μαμίτου, διευθύντριας του Εθνικού Μουσείου. Εδώ στεγάζονται οι εθνικοί θησαυροί, που είναι οικουμενικώς σημαντικοί, αφού, πέραν των θρησκευτικών και εθνικών κειμηλίων, περιλαμβάνουν και τα παλαιοντολογικά ευρήματα της χώρας που… όλως τυχαίως είναι τα παλαιότερα του πλανήτη. Ολοι βρίσκονται εδώ! Ο Ardipithecus Ramidus, ο Αustralopithecus Africanus, o Homo Habilis, o Homo Erectus, o Homo Sapiens… Και, φυσικά, εδώ βρίσκεται και το μεγάλο αστέρι, η Λούσι, το θρυλικό εύρημα του 1974, το παλαιότερο απολίθωμα ανθρωποειδούς που βρέθηκε στον 20ό αιώνα. Η ηλικία της υπολογίζεται στα 3.200.000 χρόνια και το όνομά της το πήρε χάρη στους Beatles! Το «Lucy in the Sky With Diamonds» έπαιζε στο ραδιόφωνο όταν άρχισε το πάρτι των παλαιοντολόγων που μόλις την είχαν ανακαλύψει…
Πριν από λίγα λεπτά ήμουν μόνος μαζί της στο υπόγειο του Μουσείου, εγώ όρθιος και εκείνη ξαπλωμένη! Βλέπετε, η κυρία βρέθηκε χωρίς τα κάτω άκρα της και έτσι, ενώ μέχρι πρότινος ήταν ο αρχαιότερος σκελετός στον κόσμο, είναι επισφαλές να την ονομάσουμε πρόγονό μας, γιατί απλούστατα δεν ξέρουμε αν πήγαινε με τα δύο ή με τα τέσσερα! Αυτό το μυστικό το κρύβει καλά στο γραφείο της η διευθύντρια του Μουσείου, γιατί αυτή έχει τα κλειδιά του χώρου όπου φυλάσσεται αυστηρά το νεότερο εύρημα της αιθιοπικής σκαπάνης, η Σέλαμ, ελάχιστα γηραιότερη της Λούσι (μόλις… 3.300.000 ετών) αλλά με τα κάτω άκρα στη θέση τους! Είναι ο αρχαιότερος «αρτιμελής» απολιθωμένος σκελετός και βρέθηκε από τον νεαρό Αιθίοπα παλαιοανθρωπολόγο Ζερεσενάι Αλεμσέγκεντ, το 2001.
Ομως οι Αιθίοπες κρύβουν ακόμη ως κόρην οφθαλμού τη Σέλαμ, δεν τη βλέπει κανείς όσο την εξετάζουν και την αναλύουν, οι μόνοι άνθρωποι που έχουν πρόσβαση είναι η Μαμίτου και ο Αλεμσέγκεντ, ο οποίος, από όσο γνωρίζω, είναι εγκατεστημένος στη Γερμανία. Και έτσι η μόνη ελπίδα μου είναι η διευθύντρια του Μουσείου.
Η ευγενής κυρία ήταν ανένδοτη: «Κανείς δεν βλέπει τη Σέλαμ, μέχρι να αποφασίσουμε να την εκθέσουμε επισήμως». Πρέπει να είπα «please» πάνω από είκοσι φορές, εκείνη όμως βράχος – με είχε σταθερά στο «impossible». Κάποια στιγμή κατέβασα και το τελευταίο χαρτί: «Κυρία Μαμίτου, αν επιστρέψω στην Ελλάδα χωρίς να έχω δει τη Σέλαμ θα χάσω και τη δουλειά μου και την αξιοπιστία μου. Για την ακρίβεια, αν δεν δω τη Σέλαμ, ΔΕΝ θα επιστρέψω στην Ελλάδα· καλύτερα να μείνω εδώ και να πιάσω δουλειά στο ελληνικό σούπερ μάρκετ του Mr Βambis!»
Και Σέλαμ και Αλεμσέγκεντ
Για μια στιγμή με κοίταξε θυμωμένη, μετά το βλέμμα της χάθηκε για λίγο, ύστερα σηκώθηκε και είπε στοργικά: «Θα σου δείξω για λίγο τη Σέλαμ! Ο Ζερεσενάι φεύγει σε λίγες ώρες για την ανασκαφή, αλλά και αν το μάθει ελπίζω να μην τον πειράξει!» Βγήκε για λίγο από το γραφείο κρατώντας κάτι κλειδιά που έβγαλε μέσα από το χρηματοκιβώτιο, ενώ ακόμη δεν πίστευα αυτό που είχαν ακούσει τα αυτιά μου…
Ξαναγύρισε κρατώντας στοργικά ένα μαϊμουδάκι! Είναι το ακριβές ομοίωμα όπως το κατασκεύασαν ο Αλεμσέγκεντ και οι συνεργάτες του, «ανασταίνοντας» το σκελετό και αποκαθιστώντας τη μορφή της τρίχρονης (όταν πέθανε) Σέλαμ. «Ιδού η Σέλαμ, ο αρχαιότερος πρόγονός σου», είπε. Την άφησε στο γραφείο μπροστά μου και πήγε προς το παράθυρο, λίγα βήματα πιο εκεί, κάνοντας ότι δεν βλέπει…
Κοίταζα τη Σέλαμ στα μάτια, ένιωσα ένα κύμα συγκίνησης να με τυλίγει, ειδικά όταν καρφώθηκα σε εκείνο το μειδίαμα που στολίζει το στόμα της, χάιδεψα το κεφαλάκι της, τη φωτογράφισα, κάθισα πάλι απέναντί της. Υπολόγισα πρόχειρα ότι μας χωρίζουν κάπου 160.000 γενιές…
Μετά δέκα λεπτά, η Μαμίτου την πήρε για να την ξανακλειδώσει στην κρύπτη της. Οταν επέστρεψε, την περίμενα με μια ακόμη φαεινή ιδέα! «Ακουσα καλά προηγουμένως; Είπατε ότι ο Αλεμσέγκεντ φεύγει για την ανασκαφή; Από πού φεύγει; Εγώ νόμιζα ότι ζει στη Γερμανία…» «Από την Αντίς Αμπέμπα, φυσικά! Επιστρέφει εκεί που βρέθηκε η Σέλαμ, για νέα ανασκαφή», απάντησε. Πετάχτηκα προς το μέρος της, λέγοντας: «Πώς θα γίνει να τον συναντήσω; Θα ήθελα τόσο πολύ να του πάρω μια συνέντευξη…». Γέλασε και με κοίταξε με οίκτο. «Δεν γίνεται να πάρεις συνέντευξη από τον Αλεμσέγκεντ. Πρώτον, τον κυνηγάνε όλα τα ΜΜΕ του πλανήτη, αλλά αυτός μιλάει ελάχιστα. Δεύτερον, τώρα έχει το μυαλό του στην ανασκαφή και τους δημοσιογράφους τους βλέπει μόνο ως εμπόδια! Και τρίτον, αυτή τη στιγμή είναι στο Hilton, όπου μένει, με κάτι κυβερνητικούς αξιωματούχους και συντονίζουν τα θέματα της ανασκαφής. Μόλις τελειιώσει αυτό το μίτινγκ θα ετοιμαστεί και… ciao, φεύγει από την Αντίς Αμπέμπα!»
Ευτυχώς δεν της είχα πει που έμενα! Σηκώθηκα, με ύφος ηττημένου ανθρώπου, την ευχαρίστησα για όλα, βγήκα από το γραφείο της νωχελικά και αμέσως έτρεξα στο δρόμο για να βρω ταξί. Εφθασα στο Hilton και σε δέκα λεπτά τηλεφωνούσα στο δωμάτιο του Αλεμσέγκεντ, ο οποίος έμεινε εμβρόντητος ακούγοντάς με να του ζητώ συνέντευξη, στο όνομα της Ελλάδας, της απελπιστικής μου θέσης και της κυρίας Μαμίτου!
Ολα όμως είναι θέμα timing που, εν προκειμένω, ήταν το σωστό! «Εεε… Φεύγω σε μια ώρα για την ανασκαφή και επειδή ένα μίτινγκ είχε τελειώσει νωρίτερα, θα κατεβώ να πιω έναν καφέ πριν φύγω. Μπορούμε να πιούμε μαζί καφέ και να μιλήσουμε, για όσο χρόνο θα έχω μέχρι την αναχώρηση».