O γεροδεμένος νεαρός που με πλησίασε εγκάρδια στη ρεσεψιόν του Ηiltoέμοιαζε περισσότερο με τον Χάρι Μπελαφόντε στα νιάτα του, παρά με το στερεότυπο του επιστήμονα παλαιοντολόγου. Συγκρατούσε με κόπο την προφανή έξαψή του λόγω της επιστροφής στην ανασκαφή, κοιτούσε συνέχεια το ρολόι του και, μόλις σερβιρίστηκε ο καφές, μπήκε αμέσως στο θέμα: «Σε παρακαλώ μη δημοσιεύσεις ό,τι πούμε, πριν περάσουν τέσσερις μήνες τουλάχιστον – αλλιώς θα εκτεθώ… Θέλω να είμαι σωστός και με τους άλλους όπου έχω πει ότι δεν δίνω συνεντεύξεις μέχρι να επιστρέψω από την ανασκαφή…».
-Θα καθίσεις σε τέτοια ερημιά τέσσερις μήνες; Μήπως το κάνεις για να γλιτώσεις από τους δημοσιογράφους;
-(Γελάει): Οχι! Το κάνω γιατί είμαι παλαιοανθρωπολόγος, δεν είμαι σταρ των μίντια να περνάω τις ώρες μου με δημοσιογράφους.
-Είσαι περιζήτητος όμως! Από τότε που εμφανίσθηκε η «αποκατεστημένη» Σέλαμ, γίνατε και οι δύο σταρ. Αλήθεια, τι έχει η Σέλαμ που την κάνει τόσο σπουδαία;
-Πέρα από την επιστημονική της αξία, έχει μία αξία συμβολική – δεν είναι κάτι που αφορά την Αιθιοπία μόνο, αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα και την ενότητά της! Γιατί, ενώνει την ανθρωπότητα το να συνειδητοποιήσουμε ότι και τα 6 δισ. άνθρωποι που ζούμε στη Γη σήμερα, προερχόμαστε από τη… Σέλαμ, προερχόμαστε από την αιθιοπική γη. Και αυτό σημαίνει πως το απολίθωμα Σέλαμ είναι μια συμβολική απεικόνιση των υψηλότερων ανθρώπινων αξιών!
-Αλήθεια, τι είναι τελικώς η Σέλαμ; Είναι πιο κοντά στον άνθρωπο ή στον πίθηκο;
-Αυτό είναι το σπουδαίο νέο! Στην ουσία, ανακάλυψα μια σπουδαία στιγμή της εξέλιξης του είδους. Μια στιγμή καθοριστικών αλλαγών, μια στιγμή που φωνάζει πως η «εξέλιξη» συμβαίνει στ’ αλήθεια, συμβαίνει «τώρα». Το ερώτημά σου παίρνει και τις δύο απαντήσεις, αναλόγως πού κοιτάζεις. Αν κοιτάξεις τον εγκέφαλο ή το πρόσωπο, φέρνει προς πίθηκο. Αν όμως κοιτάξεις τα κάτω άκρα, είναι άνθρωπος!
-Αρα τα κάτω άκρα δίνουν αξία στο εύρημά σου!
-Ακριβώς! Γιατί μας δείχνουν ότι περπατούσε όρθια! Και, όπως ξέρεις, αυτό είναι που ξεχωρίζει τον άνθρωπο.
-Πώς ένιωσες όταν τη βρήκατε;
-Φανταστικά! Ενα πρωτόγνωρο σπουδαίο συναίσθημα. Από τη μια ο ενθουσιασμός για το εύρημα κι από την άλλη μια αίσθηση τεράστιας ευθύνης… Ημουν μόλις 32 χρόνων και είχα βρει κάτι τόσο σπουδαίο, όταν άλλοι επιστήμονες εργάζονται σκληρά επί 30 και 40 χρόνια για να φθάσουν σε κάποιο εύρημα.
-Αυτό εξηγεί τον ενθουσιασμό. Αλλά, η αίσθηση ευθύνης πώς προκύπτει; Υποθέτω πως έχει μια αιθιοπική πλευρά, ότι δηλαδή βρήκες κάτι που βοηθάει την πατρίδα σου να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό της πως είναι το λίκνο του ανθρωπίνου γένους…
-Ακριβώς γι’ αυτό ένιωθα ευθύνη! Είχα ένα απίστευτης αξίας εύρημα, μόνος μου στη μέση μιας αφιλόξενης ερήμου, μαζί με δύο Αιθίοπες στρατιώτες κι έναν υπάλληλο του υπουργείου Πολιτισμού. Γνωρίζοντας, από την επιστημονική μου πείρα, τι κλειστά κυκλώματα και κάμερες και ειδικά εξοπλισμένοι φρουροί προστατεύουν άλλα, μικρότερης αξίας ευρήματα ανά τον κόσμο, ήταν φυσικό όταν καθόμουν ολομόναχος νυχτιάτικα μαζί μ’ ένα τέτοιο εύρημα να νιώθω απερίγραπτη ευθύνη απέναντι στην πατρίδα μου, στην επιστήμη, στην ανθρωπότητα…
-Απ’ όλους τους ανθρώπους που σημάδεψαν τη ζωή σου, ποιος σου ήρθε πρώτος στο μυαλό όταν συνειδητοποίησες τι ήταν αυτό που βρήκες στην ανασκαφή;
-Αυτή είναι μία πολύ δύσκολη ερώτηση, γιατί…, γιατί είναι μία πολύ σκληρή ερώτηση! Δεν θέλω να το εξηγήσω περισσότερο, αλλά αν είχα να διαλέξω θα ήθελα να είναι μαζί μου η γυναίκα μου και ο μικρούλης μου, ο Αλούλα (γελάει ντροπαλά). Που τότε βεβαίως δεν είχε γεννηθεί.
Πόσο είναι; Δέκα μηνών…
-Ε, κοντά είναι με τη Σέλαμ! Δυο χρόνια διαφορά έχουν μόνο… Στα πέντε χρόνια που πέρασαν μέχρι να αποκαταστήσετε το εύρημα απέκτησες το γιο σου, αλλά κάθε μέρα πάλευες, στα εργαστήρια, να «αναστήσεις» τη Σέλαμ. Βλέποντας αυτή την τρίχρονη απολιθωμένη πιτσιρίκα, άλλαξε ο τρόπος που κοιτάζεις το παιδί σου;
-(Γελάει). Λοιπόν, στην αρχή δεν έβλεπα καμία σχέση. Στη δουλειά μου με απασχολούσε η Σέλαμ και, σπίτι, το πιτσιρίκι. Αλλά, σιγά σιγά, άρχισα να βλέπω αλλιώς τα πράγματα. Στη δουλειά σκεφτόμουν και λειτουργούσα με ένα εύρος τριάμισι εκατομμυρίων ετών και στο σπίτι με ένα εύρος λίγων μηνών. Και έτσι αντιλήφθηκα πως έχω το σπάνιο προνόμιο να ζω σε δύο εποχές ταυτοχρόνως, κάθε μέρα!
-Είσαι πολύ τυχερός που βιώνεις μια τέτοια σπάνια εμπειρία! Ισως αυτό σε οδηγήσει να ανακαλύψεις καμιά νέα σημαντική εξίσωση!
-Χο – χο – χο – χο! Ναι, ποιος ξέρει…
-Πες μου κάτι, μιας και μιλάμε για τα… παιδιά σου. Τη Σέλαμ γιατί τη βαφτίσατε έτσι; Υποθέτω όχι από κάποιο τραγούδι στο ράδιο, όπως έγινε με τη Λούσι…
-Οχι, όχι… Ηταν ένα σύντομο, αλλά ηχηρό μήνυμα που ήθελα να περάσω. Αλλά δεν διάλεξα εγώ το όνομα! Εγώ, στη συνέντευξη Τύπου της πρώτης παρουσίασης του αποκατεστημένου ευρήματος, στις 20 Σεπτεμβρίου 2006, παρόντων υπουργών κ.λπ., απευθύνθηκα στους συγκεντρωμένους και τους παρακάλεσα να της δώσουν ένα αιθιοπικό όνομα, αλλά που να αντανακλά και την αιθιοπική καθημερινότητα. Εχεις δει τι εντάσεις υπάρχουν στην περιοχή, τα ίδια συμβαίνουν και στην περιοχή της ανασκαφής και ξέρω ότι όλες αυτές οι έριδες πρέπει να σταματήσουν, γι’ αυτό ζήτησα ένα όνομα με μήνυμα θετικής ενέργειας… Και μέσα στην αίθουσα της συνέντευξης τούς άκουσα όλους από κάτω να μουρμουρίζουν «Σέλαμ!», που σημαίνει «Ειρήνη!», σε όλες τις αιθιοπικές διαλέκτους. Ε, αυτό ήταν και έμεινε έτσι.
-Η Λούσι τι της είναι της Σέλαμ;
-Σαν απολίθωμα θα μπορούσες να πεις ότι είναι η… μαμά της Σέλαμ. Βλέπεις, η Λούσι ήταν ενήλικη γυναίκα, ενώ η Σέλαμ τρίχρονο μωρό. Ελα όμως που η Σέλαμ είναι αρχαιότερη κατά 100.000 χρόνια!
-Ναι, γνωρίζω, μου το είπε και η κ. Μαμίτου. Είναι, λέει, ο αρχαιότερος πρόγονός μου.
-Ο αρχαιότερος ό-ρ-θ-ι-ο-ς πρόγονός μας!
-Ελπίζω να στην προσέξουν λίγο καλύτερα από τη Λούσι. Γιατί έμαθα ότι αυτές τις μέρες η αιθιοπική κυβέρνηση υπέγραψε, με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Τέξας, την πρωτοφανή παγκοσμίως συμφωνία να τους δανείσει τη Λούσι για τουρνέ στις ΗΠΑ που θα κρατήσει 6 ολόκληρα χρόνια! Και, μάλιστα, την αυθεντική και όχι κάποια ρέπλικα. -Τι είναι αυτό, τώρα;
-Εχω πολύ ανάμεικτα αισθήματα γι’ αυτό. Ξεκινάμε από την επιστημονική αρχή που λέει πως τέτοια ευρήματα δεν μετακινούνται – τελεία! Εν πάση περιπτώσει, αν δεχθούμε ότι τα οφέλη για την Αιθιοπία θα είναι τεράστια από την τουρνέ της Λούσι στις ΗΠΑ, μπορούμε να πούμε ότι εδώ θα κάνουμε μια εξαίρεση. Αλλά, το διάστημα των 6 ετών είναι εξοργιστικό, αποτρόπαιο, όπως και αν το δεις το ζήτημα. Θέλει τρομερό έλεγχο και πίεση ώστε να τη μεταχειρίζονται επιστημονικά χέρια, να φυλάσσεται από τέλειο σύστημα ασφαλείας, να προσεγγίζεται προσεκτικά από τα ΜΜΕ, να ασφαλιστεί για το μυθικό ποσό που της αναλογεί! Η Λούσι είναι τόσο ξεχωριστή και ομοίως ξεχωριστά πρέπει να είναι και τα οφέλη από αυτόν τον παράλογα παρατεταμένο δανεισμό!
-Ωραία λοιπόν! Η Λούσι φεύγει για τουρνέ στις ΗΠΑ, η Σέλαμ αποκαταστάθηκε και η θέση της Αιθιοπίας ως πατρίδας όλων των ανθρώπων ισχυροποιείται όσο ποτέ άλλοτε και εσύ είσαι μόνο 38 χρόνων. Τι άλλο σου μένει τώρα να κάνεις ως επιστήμων; Γιατί δεν σε βλέπω εφησυχασμένο! Είναι φανερό ότι μέσα σου καίγεσαι να ξαναπάς στην ανασκαφή!
-Υeah! Οπως γνωρίζεις φεύγω σε λίγο για εκεί. Κλείνω το κινητό μου και θα το ξανανοίξω σε τέσσερις μήνες! Από αύριο να δεις τι θα τραβήξουν οι δημοσιογράφοι που με ψάχνουν (γελάει). Λοιπόν, πάω εκεί πέρα ξανά, χωρίς να μπορώ να προβλέψω την επόμενή μου ανακάλυψη. Είμαι επιστήμων και γνωρίζω ότι με τη μέθοδο βρίσκεις ό,τι είναι να βρεις… Οχι με τις μεγαλόστομες προβλέψεις!
-Μπορώ να έρθω μαζί σου;
-(Ξαφνιασμένος) Χο-χο! Οχι,.. ., δυστυχώς, όχι. Είναι άγρια περιοχή, πολύ απόμακρη, οι προμήθειες μεταφέρονται με δυσκολία, πρέπει να είμαστε όσο λιγότεροι γίνεται.
-Τώρα που με χτύπησε η ιδέα, έρχομαι μαζί και θα κουβαλάω εγώ τις προμήθειες μέσα στην έρημο…
Πλάκα έχεις! Λοιπόν, πάει αυτό, δεν γίνεται. Σου υπόσχομαι όμως να σου τηλεφωνήσω μόλις επιστρέψω από την ανασκαφή…
-Οπου, απέφυγες να μου πεις τι πας να βρεις!
-Ελπίζω πως έχουμε τη δυνατότητα να βρούμε κάτι πολύ εντυπωσιακό!
-Αρα, εσύ δεν σταματάς εδώ! Εσύ αρχίζεις με τη Σέλαμ!
-Στο βαθμό που με αφορά είναι μόνο η αρχή. (Παύση) Αλλά είναι μια τερααάστια αρχή! (Βάζει τα γέλια)
-Φυσικά! Είναι αυτό που λέμε «πρωτοσέλιδο».
-(Αστειευόμενος). Τι; Υπάρχει περίπτωση να γίνει η Σέλαμ πρωτοσέλιδο στην Ελλάδα;
-Δεν μπορώ να το ξέρω αυτό. Εκείνο που ξέρω είναι πως ένα ελληνικό έντυπο, που δεν έχει την οικονομική άπλα του ΒΒC ή του National Geographic, ξόδεψε ένα κάρο λεφτά για να με στείλει εδώ να συναντήσω το εύρημά σου…
-Ξέρεις, δεν είμαι αρχαιολόγος, αλλά και εγώ προς το παρελθόν κοιτάζω με τη δουλειά μου και υπ’ αυτήν την έννοια, η Ελλάδα ανέκαθεν με γοητεύει… με γοητεύει με απόλυτο τρόπο!
-Εχεις έρθει ποτέ;
-Οχι, αλλά πάντοτε το θέλω, το έχω σαν… στόχο! Βλέπεις, πέρα απ’ όλα τα άλλα, είναι και αυτή η σχέση που έχω ως Αιθίοπας με τη χώρα σου. Η ορθοδοξία, η ιστορία, το ότι η χώρα μου λέγεται Αιθιοπία γιατί έτσι αποφάσισε ο Ομηρος, χο-χο-χο… Θα ήθελα να κάνω μια διάλεξη, π.χ., στην Ελλάδα!
-Αυτό τώρα ως τι; Δίνεις διαλέξεις ούτως ή άλλως;
-Οταν πρέπει! Μετά την ανασκαφή, έχω να μιλήσω στην Ουάσιγκτον και κατόπιν στη Βαρκελώνη. Για την Ελλάδα, δεν ξέρω, τι να σου πω; Θα ήταν ωραίο να μιλήσω στην… Πνύκα! Θα μου κόβονταν τα πόδια από τη συγκίνηση. Κάτι όπως εσείς μας δώσατε το όνομα Αιθιοπία και εμείς, σε ανταπόδοση, ερχόμαστε και σας ενημερώνουμε για τον αρχαιότερο πρόγονο όλων των ανθρώπων…
Αποχωριστήκαμε λίγο αργότερα στην έξοδο του Hilton. Πέρασαν άλλες δύο εβδομάδες μέχρι να επιστρέψω στην Ελλάδα, πέρασαν κανά δυο μήνες ακόμη, μια μέρα χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν ο Ζερεσενάι. «Εσπασα το πόδι μου στην ανασκαφή και αναγκάστηκα να επιστρέψω στη Γερμανία!», μου είπε, με τον καλόκαρδο, έως και αυτοσαρκαστικό, τρόπο του. Ξαφνιάστηκα, στενοχωρέθηκα, αλλά του απάντησα με την ίδια ευχάριστη διάθεση. «Επρεπε να με πάρεις μαζί σου στην ανασκαφή, όπως σου ζήτησα! Απέπεμψες το ίδιο σου το γούρι και την πλήρωσες…»