Είναι πολύ εύκολο να παρακολουθεί κανείς τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση μέσω των αμερικανικών ΜΜΕ. Και είναι εύκολο γιατί απλώς δεν τις αναφέρουν. Τις γαλλικές εκλογές και τον χωρισμό Ρουαγιάλ και Ολάντ, ναι. Σίγουρα το πρόσφατο σχόλιο του Τόνι Μπλερ. Και φυσικά αρκετά κομμάτια σχετικά με ιταλικό φαγητό και μόδα. Ομως την Ε.Ε. ως πολιτική κοινότητα ή παγκόσμιο παίκτη; Ξεχάστε το.
Εν μέρει τα προηγούμενα αποτελούν σχόλιο για τα αμερικανικά ΜΜΕ, είναι όμως και η αποτύπωση της πραγματικότητας· για μεγάλο μέρος του κόσμου η Ε.Ε. δεν μετράει και πολύ, σίγουρα όχι όσο η ίδια νομίζει. Πριν από μερικούς μήνες καθόμουν σε ένα ρεστοράν στο Κάιρο, όταν άκουσα δίπλα μου έναν Αιγύπτιο αντικαθεστωτικό να λέει οργισμένος, όσον αφορά την επιρροή της Ευρώπης στην αιγυπτιακή πολιτική, ότι: «Η Ευρώπη δεν είναι τίποτε, τίποτε».
Εξωτερική πολιτική
Οταν θα έρθει το 2009, οπότε και οι ΗΠΑ θα έχουν νέο πρόεδρο, η Ε.Ε. θα πρέπει να είναι έτοιμη να μιλήσει με μια φωνή που πραγματικά θα ακούγεται όχι μόνο στην Ουάσιγκτον και το Κάιρο, αλλά επίσης στη Μόσχα, το Πεκίνο και το Νέο Δελχί, τους παλαιούς και νέους πόλους ενός πολυπολικού κόσμου επί του οποίου η παλιά Δύση δεν μπορεί να κυριαρχεί πλέον. Πρέπει επιτέλους να δοθεί απάντηση στο ερώτημα του Χένρι Κίσινγκερ: «λέτε Ευρώπη αλλά σε ποιον (ηγέτη) να τηλεφωνήσω;». Ακόμη και οι ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία και Βρετανία) δεν είναι αρκετά ισχυρές ώστε να κάνουν, μόνες τους, τη διαφορά. Στα χαρτιά η Ε.Ε. είναι το ισχυρότερο μπλοκ μετά τις ΗΠΑ: ομότιμη στα πάντα εκτός από τη στρατιωτική ισχύ. Οσον αφορά το εμπόριο, την ανθρωπιστική βοήθεια και τις συνομιλίες για τον ανταγωνισμό η Ε.Ε. ενεργεί ως υπερδύναμη και ως τέτοια την μεταχειρίζονται. Οχι όμως και όταν πρόκειται για την εξωτερική πολιτική.
Αυτό ακριβώς είναι το σημαντικότερο επίτευγμα που η νέα συνταγματική συνθήκη θα πρέπει να πετύχει. Οποιαδήποτε θεσμική αλλαγή θα επιτρέψει στην Ενωση, με 27 ή περισσότερα μέλη, να καταλήγει ευκολότερα σε αποφάσεις, να τις εφαρμόζει αποτελεσματικότερα και να απευθεύνεται με μια σαφή φωνή στον κόσμο, είναι ζωτικής σημασίας.
Σύμφωνα με τις πηγές μου τις σημαντικότερες αντιρρήσεις όσον αφορά το γενικό πλαίσιο της νέας συνταγματικής συνθήκης προβάλλουν οι Ολλανδοί, οι Πολωνοί και οι Βρετανοί. Οι Ολλανδοί δεσμεύονται από το Σύνταγμά τους σε αρκετά θέματα. Οι Πολωνοί συντηρητικοί εθνικιστές δίδυμοι Κατσίνσκι καταφέρονται εναντίον της προσπάθειας να αλλάξει το σύστημα με το οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στο Συμβούλιο Υπουργών. Μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας όπου η Πολωνία τα κατάφερε περίφημα, η γερμανική διπλωματία είχε έναν συγκεκριμένο εθνικό στόχο: την αλλαγή του συστήματος, ώστε η Γερμανία να διαθέτει περισσότερες ψήφους, ανάλογες με τον πληθυσμό της. Οι δίδυμοι Κατσίνσκι, εγκλωβισμένοι σε τρόπο σκέψης του 19ου αιώνα, αντιδρούν στη νέα πρόταση, τόσο γιατί ευνοεί τη Γερμανία όσο και γιατί δεν είναι τόσο καλή για την Πολωνία. Θα παίξουν τον ρόλο της Μάργκαρετ Θάτσερ; Αν έχεις αντισταθεί στην κατοχή ναζί και Ρώσων είναι πολύ εύκολο να αντισταθείς σε μερικές φραστικές επιθέσεις από τις Βρυξέλλες.
Το βρετανικό δίδυμο
Ετσι φτάνουμε στα πολιτικά δίδυμα της Βρετανίας, τον Τόνι Μπλερ και τον Γκόρντον Μπράουν που εμφανίζονται για τελευταία φορά μαζί σε Σύνοδο Κορυφής. Ο Μπράουν, ο οποίος δεν έχει πειστεί για την πρακτική αναγκαιότητα πολλών από τις αλλαγές που προτείνονται, είναι αποφασισμένος να αποφύγει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη συνθήκη και τρομοκρατημένος από την προοπτική να του επιτεθούν η Daily Mail και η Sun, έχει στυλώσει τα πόδια. Δεν πρέπει να εκχωρηθεί καμία εξουσία, υποστηρίζει το υπουργείο Οικονομικών. Η Βρετανία πρέπει να αποκτήσει και άλλες δυνατότητες υπαναχώρησης, για παράδειγμα σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων. Η Χάρτα Θεμελιωδών Δικαιωμάτων πρέπει να μην περιλαμβάνεται στη Συνθήκη και να μην ενσωματωθεί στη βρετανική νομοθεσία.
Δυστυχώς, το Φόρεϊν Οφις προσέθεσε και τις δικές του αντιρρήσεις, λέγοντας ότι ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Ε.Ε. δεν θα πρέπει να αποκαλείται υπουργός, δεν θα πρέπει να προεδρεύει στο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών της Ενωσης και δεν θα πρέπει να υποστηρίζεται από την προτεινόμενη «υπηρεσία εξωτερικών σχέσεων». Ο τίτλος του υπουργού Εξωτερικών είναι πράγματι ασήμαντος και παραπλανητικός. Οι προτάσεις του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών όμως αποδυναμώνουν τη θέση, που όπως έλεγα είναι πιθανότατα το σημαντικότερο αποτέλεσμα της συνθήκης. Προκειμένου η φωνή της Ευρώπης να ακούγεται στον κόσμο, είναι ζωτικής σημασίας από το 2009 η Ενωση να διαθέτει μόνιμο πρόεδρο του Συμβουλίου της Ευρώπης (θέση για την οποία ο Νικολά Σαρκοζί πρότεινε τον Τόνι Μπλερ) και έναν νέο επικεφαλής επί των εξωτερικών σχέσεων, ο οποίος θα μπορούσε να έχει τον τίτλο του γενικού γραμματέα, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ. Τότε οι διάδοχοι του Κίσινγκερ θα έχουν πράγματι κάποιον να καλέσουν.