Πριν από λίγο καιρό, μέλη της βρετανικής βασιλικής αυλής οδήγησαν ένα δημοσιογράφο στον τελευταίο όροφο των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ για να του δείξουν τα σημάδια που άφησε το πέρασμα του χρόνου: παντού ρωγμές και ραγισμένα πλακάκια. Πρόσφατα αποκολλήθηκε και μία πέτρα, σε μέγεθος παπουτσιού, που λίγο έλειψε να προσγειωθεί στο αυτοκίνητο της πριγκίπισσας Αννας, ενώ ως φαίνεται ακόμα και οι βασιλείς αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα των κοινών θνητών: η στέγη των ανακτόρων στάζει.
Στις αρχές του χρόνου, ο σερ Αλαν Ριντ, οικονομικός υπεύθυνος της βασίλισσας Ελισάβετ, ζήτησε από τη βρετανική κυβέρνηση να χορηγήσει στους μονάρχες της Γηραιάς Αλβιώνος, δύο εκατ. δολάρια για την αποκατάσταση της στέγης. Αντιμετωπίζουν, άραγε, οικονομικό πρόβλημα οι Ουίνδσορ; Η βασίλισσα της Βρετανίας δεν είναι εξίσου εύπορη με τους σύγχρονους Μίδες της εποχής μας, όπως ο Μπιλ Γκέιτς. Βρετανοί επιχειρηματίες όπως ο Ρίτσαρντ Μπράνσον και η συγγραφέας του Χάρι Πότερ Τζ. Κ. Ρόουλινγκ έχουν πολύ περισσότερα χρήματα από την Ελισάβετ.
Χαρακτηριστικά, σύμφωνα με τη Λίστα των Πλουσιοτέρων των Sunday Times, η περιουσία της Ρόουλινγκ ανέρχεται σε 1,1 δισ. δολάρια, ενώ της βασίλισσας της Βρετανίας δεν ξεπερνά τα 650 εκατ. Κι όμως η βρετανική βασιλική οικογένεια εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ μακριά από τον λαό, επιδεικνύοντας και αποδεικνύοντας το μεγαλείο της.
Φοβούνται μήπως…
Στη μετα-Νταϊάνα εποχή, κατέστη, πλέον, σαφές ότι οι Ουίνδσορ φοβούνται μήπως χάσουν τα πολιτικά και οικονομικά τους προνόμια, γι’ αυτό και ένιωσαν την ανάγκη να αποκαλύψουν ορισμένα στοιχεία για τα οικονομικά τους. Την τελευταία επταετία, στο όνομα της διαφάνειας οι οικονομικοί σύμβουλοι της βασιλικής οικογένειας καλούν μερικούς δημοσιογράφους στο Μπάκιγχαμ και τους ενημερώνουν για τους τρόπους δαπάνης των κυβερνητικών επιχορηγήσεων κατά την τέλεση των δημοσίων καθηκόντων και τη συντήρηση των βασιλικών κατοικιών. Επίσης αποκαλύπτουν μερικά στοιχεία για την προσωπική τους περιουσία.
Η συνάντηση αποσκοπεί στο να πιστέψουν οι Βρετανοί πολίτες ότι η βασιλική οικογένεια βρίσκεται πιο κοντά στον λαό και έχει ανοικτά τα χαρτιά της. Οι Ουίνδσορ γνωρίζουν ότι μόνον έτσι θα καταφέρουν να περιφρουρήσουν την περιουσία τους. Από την άλλη, οι επικριτές των βασιλικών προνομίων τους πιστεύουν ότι αυτή η φαινομενική μόνο μεγαλύτερη διαφάνεια των οικονομικών υποθέσεων της βασιλικής οικογένειας απλώς πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα σχετικά με το πόση τελικά είναι η προσωπική περιουσία της.
Σίγουρα, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι σύμβουλοι της οικογένειας βρίσκονται στην εξόχως δυσάρεστη θέση να πρέπει να απαντήσουν σε δύσκολες ερωτήσεις και να αποκαλύψουν στοιχεία που θα ανοίξουν ένα παράθυρο στις πιο μυστικοπαθείς οικογενειακές επιχειρήσεις του κόσμου.
Κατά τη διάρκεια μιας εκ των πιο πρόσφατων ενημερώσεων των δημοσιογράφων, ο προσωπικός γραμματέας του πρίγκιπα Καρόλου, σερ Μάικλ Πιτ, προσπάθησε να εξηγήσει για ποιο λόγο αυξήθηκαν οι δαπάνες για επίσημες εμφανίσεις του διαδόχου του βρετανικού θρόνου που φέτος προσεγγίζουν τα 20 εκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2006 ήταν 18 εκατομμύρια.
«Ηταν εξαιρετικά πλούσιο το πρόγραμμα του», υπογράμμισε ο σερ Μάικλ και αναφέρθηκε σ’ έναν μακροσκελέστατο κατάλογο επισκέψεων στο εξωτερικό. «Ο πρίγκιπας της Ουαλλίας ενδιαφέρεται για την πατρίδα του και για όλους τους Βρετανούς» πρόσθεσε χωρίς να λησμονήσει να αναφερθεί στο ότι ο Κάρολος έκανε τις απαραίτητες μετατροπές στα αυτοκίνητά του ώστε να κινούνται με μαγειρικό λάδι (βιοκαύσιμο).
Σύμφωνα με τους περισσότερους υπολογισμούς, η βασίλισσα Ελισάβετ συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε πλουσιότερων μοναρχών του κόσμου. Οπως αναφέρει ο Φιλίπ Ντροζ, ο οποίος έχει συγγράψει βιβλίο για τη βασιλική οικογένεια της Ολλανδίας, η Βρετανή μονάρχης είναι κατά πολύ φτωχότερη από τους βασιλείς της Σαουδικής Αραβίας και του Μπρουνέι, αλλά δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από άλλους Ευρωπαίους γαλαζοαίματους, μεταξύ των οποίων η βασίλισσα Βεατρίκη της Ολλανδίας και ο πρίγκιπας Χανς Ανταμ Β΄ του Λιχτενστάιν. Οπως και να έχει, όμως, είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπολογιστεί με ακρίβεια η προσωπική περιουσία της βασίλισσας Ελισάβετ καθώς επικρατεί σχεδόν απόλυτη μυστικότητα σχετικά με τους πόρους που διαθέτει και γενικά επικρατεί μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι ανήκει προσωπικά σε εκείνη και τι ανήκει σε αυτή μεν -όπως, παραδείγματος χάρη, τα ανάκτορα, οι πίνακες και τα κοσμήματα- αλλά ταυτόχρονα περιλαμβάνεται σε διαπιστεύματα με δικαιούχους τους Βρετανούς πολίτες.
Η προσωπική περιουσία της βασιλίσσης ανέρχεται σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Αυτό τουλάχιστον αναφέρει η «Λίστα των Πλουσίων» των Sunday Times όπως και ειδικοί που γνωρίζουν την κατάσταση και οι οποίοι θέλησαν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους καθώς δεν έχουν άδεια να αναφερθούν δημοσίως σε αυτά τα θέματα. Αν όμως προστεθεί σε αυτούς τους πόρους ό,τι ανήκει στη βασίλισσα ως εκπρόσωπο του θεσμού της μοναρχίας, τότε η περιουσία φτάνει σε δισ. Ποια, όμως, είναι η οικονομική αξία των κοσμημάτων του στέμματος ή των πινάκων του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που περιλαμβάνονται στη Βασιλική Συλλογή; Αγνωστο.
Στην προσωπική περιουσία της Ελισάβετ περιλαμβάνονται δύο επαύλεις και τα κτήματά τους στο Μπαλμοράλ της Σκωτίας (200.000 χιλιάδες στρέμματα) και στο Σάντριγκαμ της ανατολικής Αγγλίας (84 χιλιάδες στρέμματα) καθώς και μία εξαιρετικά πολύτιμη συλλογή γραμματοσήμων. Επίσης, η Ελισάβετ έχει επενδύσεις άγνωστου ύψους.
Επίσης υπάρχει ένα σύνολο περιουσιακών στοιχείων τα οποία είναι γνωστά ως «Ακίνητα του Στέμματος», μεταξύ των οποίων αγροκτήματα, ένας ιππόδρομος, πολλά ακίνητα στο Λονδίνο, όπως η ισραηλινή πρεσβεία. Η αξία τους ανέρχεται σε περίπου 14,2 δισ. δολάρια. Ολα ανήκαν στη βασιλική οικογένεια από την εποχή του βασιλιά Γεωργίου Γ΄, ο οποίος όμως παραχώρησε τη διαχείριση και εκμετάλλευσή τους στο κράτος. Τα εισοδήματα εξ αυτών καταλήγουν στον δημόσιο κορβανά, αλλά ως αντάλλαγμα ο βασιλιάς Γεώργιος και οι διάδοχοί του εισπράττουν ετησίως επιχορήγηση από την κυβέρνηση.
Επίσης η βασίλισσα και ο πρίγκιπας Κάρολος κατέχουν ακίνητη περιουσία που παραδοσιακά κληροδοτείται στον μονάρχη και τον διάδοχο του θρόνου για την κάλυψη των προσωπικών τους εξόδων. Το Δουκάτο του Λάνκαστερ ανήκει στη βασίλισσα και της Κορνουάλης στον πρίγκιπα. Η αξία του Δουκάτου ανέρχεται σε 693 εκατ. λίρες (σύμφωνα με στοιχεία για το οικονομικό έτος που έληξε το Μαρτίου 2006) ενώ τον Μάρτιο του 2007 υπολογίστηκε ότι το Δουκάτο της Κορνουάλης αξίζει 1,2 δισ. δολάρια.
Επίσης η βρετανική κυβέρνηση καταβάλλει ετήσιο επίδομα στη βασίλισσα και τον σύζυγό της Φίλιππο για το δημόσιο έργο τους. Στο οικονομικό έτος που ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2007 εισέπραξαν 26 εκατ. δολάρια. Επίσης τα μέλη της βασιλικής οικογένειας εισπράττουν επιδόματα για τη συντήρηση των παλατιών, τις δημόσιες σχέσεις και τα ταξιδιωτικά τους έξοδα, που συνολικά ανέρχονται σε 42 εκατ. δολάρια. Αλλες κυβερνητικές υπηρεσίες κατέβαλαν στην οικογένεια περί τα 8 εκατ. δολάρια για την ίδια περίοδο.
Οι εντυπωσιακοί αριθμοί μονοπώλησαν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης όταν ενισχύθηκε η πίεση για διαφάνεια στα ζητήματα της μοναρχίας κατά την περίοδο 1960 -1980. Η ενασχόληση των ΜΜΕ άνοιξε ένα παράθυρο σ’ αυτό που οι επικριτές του θεσμού χαρακτηρίζουν ως «ζωή πλούτου και προνομίων που δεν κερδήθηκαν με προσπάθεια». Ορισμένοι από τους βασιλικούς γάμους της δεκαετίας του 1990 -κυρίως του πρίγκιπα Καρόλου και της Νταϊάνα- μείωσε περισσότερο τον σεβασμό και την τυφλή αποδοχή που είχαν οι Βρετανοί στη βασιλική οικογένεια. Μετά την καταστροφή του Κάστρου του Ουίνδσορ από πυρκαγιά το 1992 και την ανακοίνωση της κυβέρνησης ότι θα δαπανούσε πολλά εκατομμύρια για την αποκατάσταση αιθουσών κλειστών προς το κοινό, προκλήθηκε έντονη αναταραχή. Η βασίλισσα απάντησε ανοίγοντας στο κοινό για πρώτη φορά τις θύρες των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ. Με το εισιτήριο της επίσκεψης μάλιστα επρόκειτο να πληρωθούν οι εργασίες αποκατάστασης του κάστρου του Ουίνδσορ.
Τo 1993, η βασίλισσα και ο πρίγκιπας Κάρολος κατέβαλαν για πρώτη φορά φόρο, ενώ από το 2001 η βασίλισσα δίνει στη δημοσιότητα πλήρη απολογισμό των δημοσίων δαπανών της. Το ίδιο πράττει και ο διάδοχος από το 2003. Στην έκθεση του 2006 αναφέρει για πρώτη φορά το ποσό που πλήρωσε ο Κάρολος: περίπου 6,7 εκατ. δολάρια, ενώ τον επόμενο χρόνο κατέβαλε 6,9 εκατ. δολάρια. Η βασίλισσα αρνείται να πράξει το ίδιο επικαλούμενη τα απόρρητα προσωπικά δεδομένα, καίτοι έτσι οπλίζει τους επικριτές της που για μία ακόμα φορά τονίζουν ότι οι Ουίνδσορ δεν αποκαλύπτουν αρκετά για την οικονομική τους κατάσταση.
Το κόστος της μοναρχίας
Μιλώντας πρόσφατα στους δημοσιογράφους ο οικονομικός σύμβουλος της οικογένειας, κ. Ριντ, τόνισε ότι «σήμερα το κόστος της μοναρχίας είναι κατά 7% χαμηλότερο από το 2001. Η μείωση αυτή εκφράζει τη διαρκή προσπάθεια της αυλής στην αρτιότερη διαχείριση των πόρων σε όλους τους τομείς». Τελευταία οι μοναδικοί γαλαζοαίματοι που επιχορηγούνται είναι η βασίλισσα και ο πρίγκιπας Φίλιππος, ενώ τόσο η πριγκίπισσα Αννα, όσο και οι πρίγκιπες Ανδρέας και Εδουάρδος βοηθούνται οικονομικώς από τη μητέρα τους.
Η αλήθεια είναι ότι μέχρις ότου οι Βρετανοί αποφασίσουν ότι θέλουν κάποιον άλλο αρχηγό του κράτους τους, αντί του μονάρχη, οι Ουίνδσορ θα εξακολουθήσουν να έχουν πρόσβαση στα δημόσια ταμεία. «Επί του παρόντος, δεν έχει καταγραφεί καμία τάξη για τη μεταβολή του πολιτεύματος σε προεδρευόμενη ή προεδρική δημοκρατία. Προφανώς ο κόσμος μελέτησε τις εναλλακτικές λύσεις και πιστεύει ότι ο πρόεδρος θα επηρεάζεται από κομματικές γραμμές» εξηγεί ο Βέρνον Μπογκντάνορ, καθηγητής κυβερνητικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Και αυτό ο λαός δεν το θέλει. Στόχος του θεσμού είναι η εκπροσώπηση ολόκληρου του έθνους στους ίδιους τους πολίτες του. Αυτό είναι πλέον εξαιρετικά σημαντικό, ιδιαίτερα τώρα που έχουμε γίνει μια πολυσυλλεκτική κοινωνία.
Οπως έδειξε τηλεοπτική δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε στη Βρετανία, η Ελισάβετ εξακολουθεί να είναι η πιο δημοφιλής προσωπικότητα της χώρας. Σε κάποιες κοινωνικές ομάδες, βέβαια, εξακολουθεί το έντονο αντιμοναρχικό αίσθημα κυρίως εξαιτίας των οικονομικών θεμάτων. Εξω από τις πύλες των ανακτόρων του Μπάκιγχαμ την ημέρα της δημοσίευσης της οικονομικής έκθεσης για τα εισοδήματα της βασίλισσας, 20 άτομα διαμαρτύρονταν: «Μας κοστίζουν πολύ περισσότερα απ’ όσο λένε και στην ουσία δεν κάνουν απολύτως τίποτα» λέει ο Γκράχαμ Σμιθ. «Ο κόσμος ζητάει περισσότερα από τη βασιλική οικογένεια, αλλά τίποτα δεν γίνεται. Θα πρέπει να γίνουμε δημοκρατία».
