Τα βράδια που ο αέρας φυσάει ανάμεσα στους αμμόλοφους, ο 75χρονος Σινταμέντ Μαγκαγιά ανακάθεται στο αχυρένιο στρώμα του, σκεπάζεται με μια κουβέρτα και μετράει τα χρήματά του. Το πρωί, ο ηλικωμένος Μαυριτανός θα έχει παγιδευτεί στο σπίτι του από την άμμο και θα πρέπει να πληρώσει 1.500 ουγκίγια (6 δολάρια) στους εργάτες που θα ανοίξουν την πόρτα του.
Με αυτους τους ρυθμούς, πρέπει να πουλάει μία κατσίκα τον μήνα μόνο για να μπορεί να μπαινοβγαίνει στο σπίτι του. Στη Μαυριτανία, όπου οι αμμόλοφοι μετακινούνται 3-4 χιλιόμετρα τον χρόνο, η μάχη με τη Σαχάρα είναι καθημερινή. Καθώς μάλιστα η βροχή που πέφτει είναι όλο και λιγότερη, οι αμμόλοφοι έχουν γίνει πιο ξηροί και πιο ασταθείς. Τα κακά της κλιματικής αλλαγής εντείνονται από την πρακτική των ντόπιων να ξεριζώνουν τα δέντρα για να ταΐσουν τις καμήλες, να ανάψουν φωτιά για μαγείρεμα και να μονώσουν τα σπίτια τους.
«Οταν έχτισα το σπίτι μου, διάλεξα αυτό το μέρος γιατί ήταν επίπεδο», λέει ο Μαγκαγιά. «Τώρα έχω ένα βουνό έξω από την πόρτα μου». Ο γείτονάς του μπαίνει στο σπίτι του από την πίσω πόρτα. Την μπροστινή την έχει καταπιεί η άμμος. Στις περιοχές όπου το πρόβλημα είναι εντονότερο, οικογένειες μπαίνουν στα σπίτια από τα παράθυρα. Στην Εθνική Οδό πηγαινοέρχονται διαρκώς εκχιονιστικά μηχανήματα για να ανοίγουν δρόμο για τα αυτοκίνητα.
Η μετακίνηση της άμμου δεν απειλεί μόνο τη Μαυριτανία, αλλά το Μάλι, τον Νίγηρα και τις νότιες περιοχές της Λιβύης, της Αλγερίας και της Αιγύπτου. Αιώνες τώρα οι κάτοικοι των περιοχών αυτών συμβιώνουν με τους αμμόλοφους της Σαχάρας. Ομως, η κλιματική αλλαγή έχει κάνει την άμμο πιο απρόβλεπτη. Οι θερμοκρασίες επιφανείας έχουν αυξηθεί κατά 0,7 βαθμούς Κελσίου μέσα σε έναν αιώνα, ενώ οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί. Ο Πάτρικ Γκονζάλες, κλιματολόγος της διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, λέει ότι η βροχή σήμερα είναι κατά το 1/5 λιγότερη απ’ ό,τι τη δεκαετία του 1950.
Χωρίς υγρασία, η άμμος δεν μένει σταθερή, αλλά παρασύρεται δημιουργώντας μια κίτρινη ομίχλη. «Είναι φαύλος κύκλος, που προκαλείται από τις αλλαγές του κλίματος και επιτείνεται από τις δικές μας ενέργειες», λέει ο Μουσταφά Ουλντ Μοχάμεντ, επικεφαλής του Κέντρου Ερημοποίησης της Μαυριτανίας. Παρότι η κοπή των περισσότερων δέντρων είναι παράνομη, οι κάτοικοι της ερήμου συνεχίζουν να τα κόβουν.
Πέρυσι, η κυβέρνηση της Μαυριτανίας αποφάσισε ότι είναι ώρα για δράση. Εκπόνησε ένα σχέδιο 109 σελίδων, που περιλαμβάνει μέτρα, όπως η δημιουργία ζωνών πρασίνου γύρω από τις απειλούμενες πόλεις και η κατασκευή φρακτών που θα εμποδίσουν τη μετακίνηση των αμμόλοφων. Ομως, χρήματα για την υλοποίηση του σχεδίου δεν προβλέπονται στον προϋπολογισμό. «Οι πολιτικοί έχουν συνηθίσει να κάνουν πράγματα που θα βελτιώσουν το ΑΕΠ της χώρας», λέει ο Μουνταϊλά Γκουμαντακόγιε, στέλεχος του Αναπτυξιακού Ταμείου του ΟΗΕ. «Δεν έχουν κατανοήσει ακόμη τη σχέση ανάμεσα στη μετακίνηση των αμμόλοφων και στην υγεία της οικονομίας».
Μία πηγή εισοδήματος που απειλείται από την άμμο είναι και τα φοινικόδεντρα. Οταν η άμμος φθάσει ώς τα φύλλα, τα δέντρα ξεραίνονται, όπως διαπίστωσε ο δήμαρχος της πόλης Τσιγκέτι, που έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος της φυτείας του. Στην πόλη του, τα 300 από τα 1.000 σπίτια έχουν εγκαταλειφθεί. Ο γερο-Μαγκαγιά, πάντως, δεν φεύγει. «Οταν πεθάνω, στην άμμο θα με θάψουν», λέει. «Οπως και να ‘χει, εκεί θα καταλήξω».
