Τα βλέπουν, τα ακούν, τα διαβάζουν, τα τελευταία χρόνια σερφάρουν σε αυτά, όμως κατά πόσον τα εμπιστεύονται; Ποια είναι η γνώμη τους; Οχι η καλύτερη. Η πλέον πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Pew, που διενεργήθηκε μόλις τον περασμένο Ιούλιο με θέμα την άποψη των Αμερικανών για τα ΜΜΕ της χώρας τους, δείχνει ότι ο ένας στους δύο δεν τα εμπιστεύεται, με το 53% -έναντι 34% το 1985- να θεωρεί ότι τα ρεπορτάζ που παρουσιάζονται, συχνά είναι ανακριβή. Ως μη αντικειμενικά και προκατειλημμένα τα κρίνει το 55% έναντι 45% το 1985.
Δεν είναι όμως μόνο η πτώση της εμπιστοσύνης, αλλά και οι μεγαλύτερες αποκλίσεις που καταγράφονται, καθώς και οι νέες αναδυόμενες «φυλές των μίντια» ή ομάδες προτίμησης, όπως τις αποκαλεί ο Τζεφ Τζάρβις, τηλεκριτικός και μπλόγκερ του BuzzMachine, δημοφιλή στο είδος τους. Ισως το πιο ενδιαφέρον εύρημα να είναι η συνεχιζόμενη πτώση της εμπιστοσύνης που δείχνει ο μέσος Αμερικανός στα ΜΜΕ της χώρας του. Παρόλο που το 60% διατυπώνει θετική γνώμη για εφημερίδες όπως οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» και η «Ουάσιγκτον Ποστ» και το 79% για τα τοπικά τηλεοπτικά ειδησεογραφικά δίκτυα, τα ποσοστά είναι θεαματικά πεσμένα σε σύγκριση με δύο δεκαετίες πριν, όταν κυμαίνονταν στο 81% για τις εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας και 91% για τοπικές. Μπορεί να μην τα εμπιστεύονται, εντούτοις η πλειοψηφία (66%) θεωρεί ότι διακατέχονται από υψηλό ποσοστό επαγγελματισμού, ενώ το 44% θεωρεί ότι προστατεύουν τη δημοκρατία. Με το τελευταίο ερώτημα διαφώνησε το 36% ενώ το 20% απάντησε ότι δεν ήξερε.
Κριτικοί και αμφισβητίες
Ιδιαίτερα κριτικοί και αμφισβητίες απέναντι στα λεγόμενα «παραδοσιακά ΜΜΕ» (εφημερίδα, τηλεόραση, ραδιόφωνο, mainstream media ή msm) είναι εκείνοι που χρησιμοποιούν το Ιντερνετ σαν πρωταρχική πηγή ενημέρωσής τους. Το κοινό αυτό είναι και νεότερο σε ηλικία και διαθέτει υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης. Οι τηλεθεατές, αντίθετα, είναι πιο μεγάλοι και λιγότερο κριτικοί.
«Διαφορετικές ομάδες ανθρώπων χρησιμοποιούν διαφορετικά ΜΜΕ και σχηματίζουν διαφορετική γνώμη για αυτά. Το Ιντερνετ, επί παραδείγματι, χρησιμοποιείται για να κριτικάρει τα παραδοσιακά ΜΜΕ και προσελκύει ανθρώπους που έχουν κριτική στάση» σημειώνει ο Τζεφ Τζάρβις. «Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το νεότερο και υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου κοινό είναι εξαρχής προδιατεθειμένο να ασκεί κριτική στα παραδοσιακά ΜΜΕ και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κλίνουν προς ένα μέσο όπως το Ιντερνετ, το οποίο τους προσφέρει περισσότερες δυνατότητες επιλογής, σύγκρισης και ελέγχου».
Το 64% εκείνων που χρησιμοποιούν το Ιντερνετ σαν πρωταρχική πηγή ενημέρωσης εκτιμούν ότι τα μίντια είναι προκατειλημμένα, έναντι του 55% του συνόλου των ερωτηθέντων και του 46% των τηλεθεατών. Επίσης, το 59% βρίσκει ότι τα ρεπορτάζ είναι συχνά ανακριβή έναντι 53% του συνόλου, ενώ κατά 68% πιστεύουν ότι τα μίντια δεν ενδιαφέρονται για τους ανθρώπους που παρουσιάζουν στα ρεπορτάζ τους και το 53% είναι της άποψης ότι τα μίντια ασκούν κριτική στις ΗΠΑ.
Η πολιτική τοποθέτηση
Οι γνώμες για τα μίντια φυσικά διαφοροποιούνται αναλόγως της πολιτικής τοποθέτησης. Ενώ πριν από δύο δεκαετίες, τα ποσοστά Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών που είχαν θετική γνώμη για τις ειδήσεις στην τηλεόραση ήταν αντίστοιχα 88% και 92%, το αντίστοιχο ποσοστό σήμερα φθάνει μόνο στο 56% για τους πρώτους, 84% για τους δεύτερους και 70% για τους ανεξάρτητους. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τις εφημερίδες. Η θετική γνώμη των Δημοκρατικών έπεσε από 85% σε 79%, των Ρεπουμπλικανών από 79% σε 41% και των ανεξάρτητων από 80% σε 60%.
Η μεγάλη απόκλιση είναι εμφανής σε ειδικότερα ερωτήματα της έρευνας, όπως στο αν πιστεύουν ότι ο Τύπος βλάπτει τη Δημοκρατία. Σε αυτό το ερώτημα συμφωνεί ένα εντυπωσιακό 48% των Ρεπουμπλικανών έναντι 28% των Δημοκρατικών, ενώ οι πρώτοι κατά 70% πιστεύουν ότι τα μίντια είναι κομματικά προκατειλημμένα, έναντι 39% των Δημοκρατικών. Ωστόσο, ένα 75% των Ρεπουμπλικανών θεωρεί ότι ο Τύπος είναι φιλελεύθερος έναντι 37% των Δημοκρατικών. Η έρευνα συνεχίζεται με ερωτήματα για το αν είναι τα ρεπορτάζ συχνά ανακριβή. Είναι για το 63% των Ρεπουμπλικανών και για το 46% των Δημοκρατικών. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, το χάσμα είναι κατά πολύ μεγαλύτερο σε σύγκριση με το 1985.
Το χάσμα Ρεπουμπλικανών-Δημοκρατικών ανέβηκε από το 9% στο 40% σε ό,τι αφορά τις απόψεις τους σχετικά με το κατά πόσον ο Τύπος επιδεικνύει κριτική στάση απέναντι στην Αμερική. Το πόσο το Ιντερνετ έχει επηρεάσει τη χρήση των άλλων μέσων είναι εμφανές στη σύγκριση από το 1995 μέχρι το 2007. Σήμερα, το 27% διαβάζει την εφημερίδα στο Ιντερνετ, έναντι 9% το 1999.
«Αποθήκη ειδήσεων» το Διαδίκτυο για τους Ελληνες
Στην Ελλάδα είναι ακόμη πολύ νωρίς για να θεωρηθεί το Ιντερνετ πρωταρχική πηγή ενημέρωσης. «Εδώ το χρησιμοποιούμε κυρίως σαν αποθήκη ειδήσεων» λέει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Επιτήδειος, πρόεδρος της Ελληνικής Ενωσης Επαγγελματιών Ιντερνετ και ιδρυτικό μέλος της Ενωσης Ελλήνων Χρηστών Ιντερνετ. «Κατά τη γνώμη μου, δεδομένου ότι το Ιντερνετ είναι ένα μέσο που απαιτεί διάβασμα και οι Ελληνες δεν διαβάζουν, δεν μπορεί προς το παρόν να αποτελέσει πρωταρχική πηγή ενημέρωσης». Οσο για την κριτική στάση απέναντι στα λεγόμενα «παραδοσιακά μέσα», εκτιμά ότι «ενδεχομένως εκφράζεται μέσα από την έκρηξη των μπλογκς, όπου μέσα από τη δυνατότητα της δημοσιοποίησης προσωπικής άποψης, πολλές φορές συναντάμε εκφράσεις δυσπιστίας απέναντι στα παραδοσιακά μέσα». Τη δική του εξήγηση για την προτίμηση των νέων στην ενημέρωσή τους από το Ιντερνετ δίνει ο Νίκος Βασιλάκος, πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Χρηστών Ιντερνετ. «Οι νέοι 18-25 στρέφονται στο Ιντερνετ για ενημέρωση, αφενός επειδή είναι δωρεάν, αφετέρου επειδή οι ειδήσεις στο Ιντερνετ δεν έχουν την ανάλυση των εφημερίδων. Είναι αυτό που λέμε λίγα λόγια και σταράτα».