Η περίπτωση των πλημμυρών του 2002 στη Γερμανία είναι το ιδανικό παράδειγμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση μιας κρίσης και τη μετατροπή μιας καταστροφικής θεομηνίας σε εφαλτήριο αναπτυξιακών προοπτικών. Εξίσου επιτυχημένη υπήρξε και η αντιμετώπιση των μεγάλων πλημμυρών του Δεκεμβρίου 2003, που έπληξαν μεγάλες περιοχές της νότιας Γαλλίας. Αντίθετα, η αντιμετώπιση των καταστροφικών συνεπειών του τυφώνα «Κατρίνα» στη Νέα Ορλεάνη, ακριβώς πριν από δύο χρόνια, στιγματίστηκε από τις επικρίσεις για κρατική ολιγωρία και επιλεκτική ανακούφιση των θυμάτων της θεομηνίας.
Γερμανία/Πλημμύρες
Αμεση αρωγή, νέες υποδομές, επενδύσεις
Οπως και στα καθ’ ημάς, η κυβερνητική οικονομική βοήθεια δόθηκε σε δύο φάσεις, κατ’ αρχάς για την άμεση αρωγή των πλημμυροπαθών με ένα πρόγραμμα απευθείας οικονομικής ενίσχυσης και στη συνέχεια για τη μακροπρόθεσμη αναγέννηση των πληγεισών περιοχών. Για την κάλυψη των συνολικών αναγκών συστάθηκε ειδικό ταμείο με στόχο τη συγκέντρωση 7,1 δισ. ευρώ. Η εξοικονόμηση των σχετικών κονδυλίων έγινε από την αναβολή της φορολογικής μεταρρύθμισης κατά ένα χρόνο και την αύξηση της φορολογίας νομικών προσώπων από 25% σε 26,5%. Περαιτέρω οικονομική βοήθεια, ύψους 1,2 δισ. ευρώ για την ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων περιοχών προήλθε από την Ε.Ε. και το μεγαλύτερο μέρος της διατέθηκε στη Σαξονία-Ανχαλτ, ένα πρώην ανατολικογερμανικό κρατίδιο με τεράστια οικονομικά προβλήματα και το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας στη χώρα (περίπου 16%).
Ο τότε πρωθυπουργός, Γκέρχαρντ Σρέντερ, διέβλεψε ότι η θεομηνία θα μπορούσε να δώσει το έναυσμα για έναν ενιαίο οικονομικό βηματισμό του ανατολικού με το δυτικό κομμάτι της χώρας, σε μια εποχή που οι ενδογερμανικές ανισότητες παρέμεναν βαθιές. Η έμφαση δόθηκε στη μη γραφειοκρατική άμεση οικονομική ενίσχυση των θυμάτων της θεομηνίας, καθώς και τις φορολογικές ελαφρύνσεις και την παροχή πιστώσεων. Οι δήμοι και οι περιφέρειες ανέλαβαν να διαθέσουν το κονδύλι των 100 εκατομμυρίων, κρίνοντας κατά περίπτωση ποιοι είναι οι μόνιμοι δικαιούχοι της επείγουσας αυτής βοήθειας. Το ίδιο ίσχυσε και για την επιταγή των 10.000 ευρώ ανά νοικοκυριό, που έλαβαν όσοι έμειναν άστεγοι, λόγω ακαταλληλότητας του δικού τους σπιτιού. 15.000 ευρώ ήταν το βοήθημα προς τις επιχειρήσεις που υπέστησαν σοβαρές ζημιές από τις πλημμύρες. Την ίδια στιγμή εκπονήθηκε σχέδιο «βελτίωσης της περιφερειακής οικονομικής δομής», στο πλαίσιο του οποίου επιδοτήθηκαν οι επενδύσεις στην περιοχή με την παροχή φορολογικών κινήτρων, ενώ καλύφθηκε κατά 100% το κόστος επισκευής των υποδομών. Για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά και τους ελεύθερους επαγγελματίες, υπήρξε πρόγραμμα οικονομικής υποστήριξης για μη ασφαλισμένες ζημιές με την κάλυψη του 50% από αυτές.
Το μεγαλύτερο ποσό -1,2 δισ. ευρώ- κατευθύνθηκε στην αποκατάσταση της υποδομής των κοινοτήτων. Από το κονδύλι αυτό επισκευάστηκε ολόκληρος ο πολεοδομικός ιστός των πληγεισών περιοχών, δρόμοι, πλατείες, σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, οίκοι ευγηρίας, δίκτυο υδροδότησης, αποχετεύσεις και άλλα στοιχεία κοινωνικών υποδομών. Ειδικό πρόγραμμα για τη βελτίωση του αγροτικού σχεδιασμού και της προστασίας της παραποτάμιας περιοχής με την επισκευή των υπαρχόντων και τη δημιουργία νέων φραγμάτων. Τα μέτρα στον συγκεκριμένο τομέα ανατέθηκαν στην ομοσπονδία και τα κρατίδια σε αναλογία 60:40. Για τη σταθεροποίηση των εργασιακών σχέσεων διατέθηκαν από τον ομοσπονδιακό οργανισμό Απασχόλησης 50 εκατ. ευρώ. Μέσα από αυτό το ειδικό πρόγραμμα καλύφθηκαν οι εισφορές πληγέντων εργοδοτών στα ασφαλιστικά ταμεία, ενώ δόθηκε στους εργαζομένους η δυνατότητα να κάνουν αίτηση για επιδόματα και βοηθήματα, ώστε να μην υποχρεωθούν οι δοκιμαζόμενες επιχειρήσεις να προβούν σε απολύσεις και να αποτραπεί η αύξηση της ανεργίας. Παράλληλα προκηρύχθηκαν άμεσα 4.000 νέες θέσεις εργασίας για την κατασκευή φράγματος, ώστε να αποφευχθούν ανάλογες καταστροφές στο μέλλον, αλλά και 3.000 θέσεις στο Δημόσιο για τη διεκπεραίωση όλων των κυβερνητικών σχεδίων. Η γραφειοκρατία έχει και τα καλά της.
Ευρωπαϊκή συνεργασία στις φυσικές καταστροφές
Η Κομισιόν έχει αποφασίσει ήδη από το 2001 τη θεσμοθέτηση κοινοτικού μηχανισμού, με στόχο τη βελτίωση της διακρατικής συνεργασίας σε θέματα αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Η απόφαση 2001/792/CE προβλέπει έτσι τη δημιουργία καταλόγου υπηρεσιών άμεσης βοήθειας και επέμβασης στα κράτη-μέλη. Την ίδια ώρα, πρόγραμμα εκπαίδευσης σωστικών συνεργείων θα επιβάλει κοινές πρακτικές και μεθόδους στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών. Τα κράτη-μέλη υποχρεούντο σύμφωνα με την απόφαση να συστήσουν κατάλογο ομάδων άμεσης επέμβασης, ικανές να επιχειρούν σε πληγείσες περιοχές μέσα σε δώδεκα ώρες από την εκδήλωση του φυσικού φαινομένου. Η Κομισιόν, από τη μεριά της, θα είχε την ευθύνη σύστασης κέντρου επιχειρήσεων, πληροφόρησης και παρακολούθησης, αναλαμβάνοντας παράλληλα την εποπτεία της καταγραφής των ζημιών.
ΗΠΑ/Τυφώνας
62.000 οικογένειες ζουν ακόμη σε τροχόσπιτα
Η κυβέρνηση του προέδρου Μπους αντιμετώπισε σφοδρές επικρίσεις για τη διαχείριση της κρίσης του τυφώνα «Κατρίνα», πριν από ακριβώς δύο χρόνια. Τα σημαντικότερα προβλήματα εντοπίσθηκαν στην καθυστερημένη αντίδραση των αρχών και στο γεγονός ότι υποτίμησαν το εύρος της καταστροφής. Παρά την αρχική ολιγωρία, όμως, η αρμόδια υπηρεσία αρωγής, η FEMA (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών), κατέβαλε τιτάνιες προσπάθειες, διοχετεύοντας σημαντικά κεφάλαια στις πολιτείες του Κόλπου του Μεξικού και θεσπίζοντας ευρύτατα και φιλόδοξα αναπτυξιακά προγράμματα για την οικονομικά υποβαθμισμένη περιοχή.
Δύο χρόνια μετά το πέρασμα του φονικού τυφώνα «Κατρίνα», η FEMA επιβεβαιώνει τη δέσμευσή της στην περιοχή, με τα τοπικά της γραφεία σε Αλαμπάμα, Μισισιπί, Λουιζιάνα και Τέξας. Η υπηρεσία έχει διοχετεύσει 33 δισ. δολάρια στις παραπάνω πολιτείες. Πάνω από 8,3 δισ. δολάρια έχουν αποδοθεί στις τοπικές κυβερνήσεις, ενώ η ομοσπονδιακή υπηρεσία ανέλαβε εξ ολοκλήρου την αποκομιδή των αδρανών υλικών που έφερε μαζί της η πλημμύρα. Πάνω από 111 εκατ. κυβικά μέτρα αδρανών υλικών αφαιρέθηκαν από τις πολιτείες, ενώ η αποκομιδή ολοκληρώθηκε σε ποσοστό 100% σε Τέξας και Αλαμπάμα, 98% στο Μισισιπί και 88% στη Λουιζιάνα.
Σε ό,τι αφορά τα κεφάλαια για τη στήριξη των κρατικών υπηρεσιών στις πληγείσες περιοχές, η FEMA προσέφερε 1,3 δισ. δολάρια για επισκευές και ανοικοδόμηση σχολικών κτιρίων κατά μήκος του Κόλπου του Μεξικού, 297 εκατ. δολάρια αποδόθηκαν στην αστυνομία, τις πυροσβεστικές υπηρεσίες και άλλες υπηρεσίες ασφαλείας των πολιτειών. Πάνω από 1,36 δισ. δολάρια στοίχισε η ανακατασκευή δρόμων, γεφυρών, αποχετευτικών και υδρευτικών δικτύων και άλλων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Η ενίσχυση των υγειονομικών υπηρεσιών της περιοχής στοίχισε 514 εκατ. δολάρια, ενώ η ανοικοδόμηση και επισκευή ιστορικών μνημείων, θεάτρων, πάρκων και παιδικών χαρών κόστισε περί τα 282 εκατ. δολάρια.
Η αμερικανική υπηρεσία ανέλαβε επίσης τις προσωπικές αποζημιώσεις των πλημμυροπαθών των τυφώνων «Κατρίνα» και «Ρίτα». 7,6 δισ. δολάρια προσφέρθηκαν ως έκτακτη οικονομική βοήθεια σε 1,4 εκατομμύρια νοικοκυριά. Σε αυτά περιλαμβάνονται 5,5 δισ. δολάρια σε κεφάλαια οικιστικής αρωγής και 2,1 δισ. δολάρια για την κάλυψη άμεσων αναγκών των πλημμυροπαθών. Πάνω από 143.000 οικογένειες στεγάσθηκαν σε προσωρινές κατοικίες αμέσως μετά τον τυφώνα, ενώ 62.000 από αυτές συνεχίζουν να διαμένουν σε τροχόσπιτα και λυόμενα οικήματα. Το 80% των προσωρινών αυτών καταλυμάτων βρίσκεται σε ιδιόκτητα οικόπεδα και καλύπτουν τις ανάγκες των ιδιοκτητών έως ότου αυτοί ολοκληρώσουν την κατασκευή των νέων τους σπιτιών. Στις αρχές Απριλίου, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε δαπάνη ύψους 400 εκατ. δολαρίων, με στόχο την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων περιοχών και την οικοδόμηση ασφαλών κατοικιών.
Δύο χρόνια μετά τη βιβλική καταστροφή, οι ανεπούλωτες πληγές παραμένουν εμφανείς στις πολιτείες του Κόλπου του Μεξικού. Η γενναιόδωρη στάση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και η δραστηριοποίηση άνω του ενός εκατομμυρίου εθελοντών, οι περισσότεροι μέλη Χριστιανικών οργανώσεων αρωγής, δεν στάθηκαν ικανές να σβήσουν τα σημάδια του τυφώνα.
Γαλλία/Πλημμύρες
Χρήματα από την Ε. Ενωση και ιδιωτικές δωρεές
Οι μεγάλες πλημμύρες του Δεκεμβρίου 2003 στη Νότια Γαλλία είχαν προκαλέσει μεγάλη κινητοποίηση των αρχών, με προεξάρχον το υπουργείο Εσωτερικών της Γαλλίας και τον τότε υπουργό και σημερινό πρόεδρο της χώρας, Νικολά Σαρκοζί. Τριάντα νομοί της Γαλλίας είχαν κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ οκτώ από αυτούς (Εκβολές του Ροδανού, Βοκλύζ και Γκαρ) ανακηρύχθηκαν «περιοχές φυσικής καταστροφής». Ο φόρος αίματος ανήλθε τελικά στους επτά νεκρούς, ενώ 32.500 άνθρωποι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Το μέγεθος της καταστροφής υποχρέωσε τη γαλλική κυβέρνηση να αναγγείλει έκτακτα μέτρα, ενώ ο υπουργός Εσωτερικών πραγματοποίησε τουλάχιστον τρεις επισκέψεις σε ισάριθμες εβδομάδες στην περιοχή. Τα έκτακτα μέτρα αφορούσαν: Την επιστράτευση του Μηχανικού του στρατού, που κατάφερε -με δυσκολία- να αντλήσει τους τεράστιους όγκους νερού από τους δρόμους της ιστορικής Αρλ, επικουρούμενο από ειδικευμένα συνεργεία από τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία. Το υπουργείο Εσωτερικών ενίσχυσε τις αστυνομικές δυνάμεις της περιοχής, με ένα τάγμα των ειδικών δυνάμεων (CRS) της γαλλικής αστυνομίας, ενώ το υπουργείο Οικονομίας ενέκρινε την παροχή άμεσης επισιτιστικής και ανθρωπιστικής βοήθειας στους πλημμυροπαθείς, συνολικού ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ.
Οι κρατικές υπηρεσίες αναγκάσθηκαν να προχωρήσουν σε προσωρινή δήμευση ακατοίκητων κατοικιών, ενώ διατάχθηκε η άμεση τοποθέτηση 150 τροχόσπιτων για τη φιλοξενία άστεγων οικογενειών. Ειδική μέριμνα δόθηκε σε όσους υποχρεώθηκαν σε προσωρινή ανεργία εξαιτίας ζημιών στους χώρους εργασίας τους, αλλά και της καταστροφής της σιδηροδρομικής γραμμής. Οι πλημμυροπαθείς αυτοί έλαβαν άμεσα οικονομική βοήθεια. Το γαλλικό κράτος δαπάνησε μέσα στις πρώτες τρεις εβδομάδες από την καταστροφή 24 εκατ. ευρώ για μία πρώτη επιδιόρθωση των αναχωμάτων του Ροδανού. Το συνολικό κόστος των 60 εκατ. ευρώ για την ανοικοδόμηση των αναχωμάτων καλύφθηκε εν μέρει από ιδιωτικές δωρεές, αλλά και χάρη στις γενναίες χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης.