Νέα Υόρκη, 10 Σεπτεμβρίου 2007. Ολες τις προηγούμενες μέρες, η ζέστη και η λιακάδα, μια ανέλπιστη παράταση του καλοκαιριού με καθημερινά 35άρια, βγάζουν στο Μπρούκλιν, το Μπρoνξ και το Κουίνς, τον κόσμο στα πεζοδρόμια. Αφροαμερικανοί και λατινοαμερικανοί, στήνουν καρέκλες και τραπεζάκια, κάθονται στα σκαλιά των πολυκατοικιών και ζωντανεύουν τις γειτονιές, πριν από τον βαρύ χειμώνα που έρχεται. Το Σέντραλ Παρκ είναι κι αυτό ασφυκτικά γεμάτο από, κυρίως, λευκούς Αμερικανούς που κάνουν τζόκινγκ με ipod δεμένα στα μπράτσα, ποδηλατούν ή κάνουν πικ νικ. Είναι η εικόνα που περιγράφει με τον καλύτερο τρόπο αυτό που αισθάνονται τουλάχιστον οι μισοί κάτοικοι αυτής της πόλης. Αισιοδοξία και διάθεση για πρόοδο.
Την 11η Σεπτεμβρίου το σκηνικό αλλάζει απροσδόκητα. Σαν να συνωμοτεί ο καιρός με τον θρήνο του άλλου μισού της Νέας Υόρκης και κρύβει τον ουρανό πίσω από γκρίζα σύννεφα, λούζοντας τους κατοίκους της με ένα ψιλοβρόχι που διαρκεί όλη την ημέρα. Η 6η επέτειος της πτώσης των δίδυμων πύργων αποκαλύπτει το δίλημμα στο οποίο περιήλθαν οι κάτοικοι της Μητρόπολης του κόσμου. Τι θέση έχει ο θρήνος και οι νωπές ακόμη μνήμες σε μια πόλη που επιθυμεί περισσότερο από οτιδήποτε να εκφράσει τον (οικονομικό κυρίως) δυναμισμό της;
Ξεπεράστε το
Τόσο ο δήμαρχος Μάικλ Μπλούμπεργκ, όσο και άλλοι παράγοντες της πόλης, περιέγραψαν γλαφυρά την ανάγκη να αφήσουν πίσω οι κάτοικοι της Ν. Υόρκης την τραυματική εμπειρία και να ωθήσουν την περιοχή σε ανάπτυξη ξανά. Το διεθνές εμπορικό κέντρο θεωρείται σημαντικό τόσο για την πόλη της Ν. Υόρκης, όσο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες συνολικά. Σιγά σιγά, κάνουν εκεί ξανά την εμφάνισή τους επιχειρήσεις, ενώ τα νοίκια στην περιοχή, ήδη κοστίζουν ακριβότερα από ό,τι πριν πέσουν οι Πύργοι.
Στον Τύπο διαβάζει κανείς άρθρα στα οποία ειδικοί ψυχολόγοι περιγράφουν ως επιβαλλόμενη τη διαδικασία αυτή και προτείνουν στους συγγενείς των θυμάτων «να το ξεπεράσουν πια». Σε αυτό το πνεύμα, ο δήμος πήρε την απόφαση να αντικαταστήσει τις μεγάλες εκδηλώσεις στο χώρο των ερειπίων με μια αισθητά μικρότερης κλίμακας εκδήλωση σε ένα διπλανό πάρκο. Ομως η πλατεία Ζουκότι, μια νέα πλατεία που βρίσκεται ανάμεσα σε δυο μεγάλα εμπορικά κτίρια, ένα μόλις τετράγωνο από τους δίδυμους πύργους, δείχνει πολύ μικρή για να στεγάσει τον θρήνο των συγγενών των θυμάτων.
Σχεδόν όλοι έβγαιναν από το χώρο με κάποιο παράπονο. «Μας λένε να το ξεπεράσουμε. Πώς τολμούν να μας υποδείξουν πώς να θρηνήσουμε; Είναι εύκολο να λένε όσοι δεν υπέφεραν από τα γεγονότα, ότι είναι καιρός να το ξεπεράσουμε και να προχωρήσουμε» μου λέει με οργή η μαυροντυμένη Μαρισόλ Τόρες, μια σαραντάχρονη ιδιωτική υπάλληλος κρατώντας την φωτογραφία του συγγενή της που χάθηκε εκείνη την ημέρα. «Οφείλουμε στους νεκρούς να διδαχθούμε από τον θάνατο των ανθρώπων μας και να αλλάξουμε ό,τι είναι δυνατό προς το καλύτερο. Νομίζω πως η πολιτεία και οι άνθρωποι ξεχνούν. Σαν να έχουμε μικρή μνήμη. Για εμάς είναι σημαντικό να μπορούμε να επισκεφθούμε την τρύπα των δίδυμων πύργων. Ισως είναι η τελευταία φορά που μας το επέτρεψαν. Αισθάνομαι ότι αν ο χώρος κτιστεί οι άνθρωποι που χάθηκαν θα αφεθούν να ξεχαστούν», λέει η ίδια.
Εγκατέλειψαν τους διασώστες
Το αίσθημα αυτό επιτείνουν δυο σημαντικά γεγονότα. Πολλοί από τους πυροσβέστες που έσπευσαν εκείνη την ημέρα να σώσουν ανθρώπους από τα ερείπια αρρώστησαν και πέθαναν κατά τα χρόνια που ακολούθησαν εξαιτίας της έκκλησης του άσβεστου που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα από τα ερείπια των κτιρίων. Οι οικογένειές τους ζητούν αποζημιώσεις, η πολιτεία όμως δείχνει να κωφεύει, κάτι που προκαλεί αντιδράσεις στην αμερικανική κοινή γνώμη.
Η αποτυχία του πρώην δήμαρχου της Ν. Υόρκης Ρούντολφ Τζουλιάνι να συντονίσει τις επιχειρήσεις διάσωσης εκθέτοντας τους πυροσβέστες σε κίνδυνο αλλά και το γεγονός ότι σήμερα στηρίζει σε αυτήν ακριβώς την επιχείρηση την προεκλογική του εκστρατεία με τους Ρεπουμπλικάνους για το χρίσμα του υποψηφίου προέδρου, προκαλούν… νευρική κρίση στους Νεοϋορκέζους. «Ο Τζουλιάνι θα έπρεπε να μείνει σιωπηλός αντί να εκμεταλλεύεται την περίσταση για την προεκλογική του εκστρατεία. Ολη του η καμπάνια στηρίζεται στην 11η Σεπτεμβρίου και πρόκειται για ανέκδοτο. Μας απογοήτευσε και μας πρόδωσε», λέει η Μαρισόλ Τόρες, συμπλέοντας με τα δεικτικά σχόλια που εμφανίζονται στον αμερικανικό τύπο.
Την ενάτη Σεπτεμβρίου σε μια προεκλογικού τύπου ομιλία, η Χίλαρι Κλίντον υποσχέθηκε στους παρευρισκόμενους πυροσβέστες ότι θα αντιμετωπίσει το ζήτημα των αποζημιώσεων και της κοινωνικής προστασίας των πυροσβεστών εφόσον εκλεγεί.
Υπάρχουν βέβαια και άλλες απόψεις. Ο Σιμπαριμπί Τραμανταμπές, ένας 60χρονος Ινδός μετανάστης που έχασε τον γιο του, βλέπει το δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο και έρχεται κατά πάνω μου με μόνο εφόδιο τον ειλικρινή του θρήνο. Μόλις πατάω το κουμπί της εγγραφής δακρύζει. «Πρόλαβε να δουλέψει μόλις 87 μέρες. Για εμάς τους Ινδουιστές ο γιος είναι το σημαντικότερο μέλος της οικογένειας, η καρδιά της. Νομίζω ότι η κυβέρνηση κάνει καλά. Κανείς δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με τόση λύπη», λέει μεγαλόκαρδα.
Εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες
Ομως ακόμη κι αν η πολιτεία έχει αποφασίσει να αφήσει πίσω της τα γεγονότα, δεν μοιάζει να κάνει το ίδιο και η κοινωνία. Στην έξοδο του ομώνυμου σταθμού του Μετρό της Νέας Υόρκης (Σταθμός παγκόσμιου κέντρου εμπορίου) ο κόσμος αναρτά από το πρωί, μπουκέτα με λουλούδια και φωτογραφίες των θυμάτων, όπως κάθε χρόνο. Ακριβώς απέναντι, μια ομάδα 200 περίπου διαδηλωτών κάνει σιωπηλή διαμαρτυρία. Με αυτοσχέδια πλακάτ και μπλούζες με συνθήματα, όπως «ερευνήστε ξανά την 11η Σεπτεμβρίου» ή «η 11η Σεπτεμβρίου έγινε από μέσα», οι νεαροί αυτοί θεωρούν πως όλα ήταν μια σκευωρία των μυστικών υπηρεσιών.
«Εχει σχεδόν αποδειχθεί ότι υπήρχαν εκρηκτικά μέσα στο κτίριο» μου λέει ένας από αυτούς. «Τι δουλειά είχαν εκεί τα εκρηκτικά και μάλιστα τοποθετημένα έτσι ώστε να καταρρεύσει το κτίριο» λέει, και με «βομβαρδίζει» με διευθύνσεις στο internet, όπου φιλοξενούνται τα σχετικά βίντεο τεκμηρίωσης (ή συνομωσιολογίας αν προτιμάτε). Αργότερα, η ίδια ομάδα -αρκετά πολυπληθέστερη πια- διαδήλωσε στους δρόμους της περιοχής, όπου λάμβαναν χώρα διάφορες εκδηλώσεις.
Μνημόσυνο και έκθεση αναμνηστικών αντικειμένων πραγματοποιήθηκε στο παρεκκλήσι του Αγίου Παύλου, στη Wall Street, απόδοση τιμών έγινε από την αστυνομική διεύθυνση της Ν. Υόρκης με γκάιντες και σκοτσέζικες φούστες στην Chambers street, ενώ η καθιερωμένη σύναξη με κεριά, το βράδυ της παραμονής της τραγωδίας έλαβε χώρα στην Union Square. Το απόγευμα της 11ης Σεπτεμβρίου συναυλίες δόθηκαν σε όλο το κέντρο.
Οι Αμερικανοί εμπιστεύονταν από παράδοση το κράτος και την κυβέρνησή τους. Η εμπιστοσύνη αυτή δείχνει να κλονίζεται τώρα σε μια μερίδα του πληθυσμού. «Πρόσφατα πέθαναν άλλοι δυο πυροσβέστες σε φωτιά που εκδηλώθηκε σε γειτονικό κτίριο γιατί δεν είχαν τον κατάλληλο εξοπλισμό», λέει η Μαρισόλ Τόρες. «Δεν μάθαμε το μάθημα. Οι κάτοικοι δεν γνωρίζουν τι να κάνουν σε τέτοιες περιπτώσεις. Υπάρχει σχέδιο εκκένωσης άραγε; Δεν νομίζω. Εξι χρόνια πέρασαν και τίποτα δεν έχει γίνει. Η περιοχή μπορεί να είναι στόχος, αλλά κανείς δεν ξέρει τι να κάνει γι’ αυτό».