Καλή χρονιά! Ευτυχές το 2000 και ό,τι καλύτερο για τη νέα χιλιετία!
Οχι, δεν βρίσκομαι υπό την επήρεια παραισθησιογόνων, ούτε ανακάλυψα τη μηχανή του χρόνου, που σε γυρίζει πίσω όποτε θέλεις. Είμαι στην Αιθιοπία, σ’ αυτή την τόσο μοναδική χώρα, ενός τόσο μοναδικού λαού, που μας οφείλει το όνομά του [αίθω(=καίω)+όψις=αιθίοψ: ο σκουροπρόσωπος] και που του οφείλουμε τόση προσοχή και φροντίδα όση και ένας νονός στα βαφτιστήρια του!
Και, έτσι, βρέθηκα εδώ όχι μόνον ως godfather, αλλά για να τιμήσω, ως όφειλα, έναν λαό που, ενώ έχει υποφέρει από κακή διακυβέρνηση αιώνων και από όλες τις συμφορές του Θεού, χαρακτηρίζεται από τέτοια κουλτούρα, ώστε να καταφέρνει ακόμη να κρατά ολοζώντανη την ξεχωριστή κληρονομιά του, να υπερασπίζεται τη μοναδικότητα του αιθιοπικού πολιτισμού, με πάθος και πείσμα, που κανείς μας δεν θα φανταζόταν το 1985, όταν χρειάστηκε να κινητοποιηθούν οι σούπερ ρόκερ του κόσμου για να ταΐσουν τα λιμοκτονούντα Αιθιοπάκια
Ανάμεσα στα άλλα, λοιπόν, οι Αιθίοπες τηρούν ακόμη το Ιουλιανό ημερολόγιο, που ο δυτικός χριστιανικός κόσμος εγκατέλειψε το 1582. Και έτσι, σήμερα έχουμε Πρωτοχρονιά του 2000! Δεν είναι, όμως, αυτή η μόνη ιδιαιτερότητα που οι Αιθίοπες κράτησαν ζωντανή με μεγάλο, μάλιστα, κόστος. Τα πράγματα σκουραίνουν περισσότερο γιατί, επιπλέον, κράτησαν ζωντανή τη μοναδική στον κόσμο γραφή τους (αμαρικά) και την Κοπτική Ορθόδοξη θρησκεία τους. Οι Αιθίοπες εκχριστιανίστηκαν αρκετά πριν από το Βυζάντιο και την Ευρώπη και δεδομένου πως είναι ένας λαός (ο μόνος στην Αφρική!) που ουδέποτε κατακτήθηκε, είναι εύλογη η σκέψη ότι στις ιερές πόλεις της, εκτός από την Κιβωτό του Σολομώντος(!) βρίσκονται, «απείρακτα», και τα πιο αρχαία δογματικά μυστικά της Χριστιανοσύνης, η πιο αληθινή βερσιόν της Αλήθειας, πριν υπάρξει Πατριαρχείο, Βατικανό, Ιερά Εξέταση, Ιερά Σύνοδος κ.ο.κ.! Ευλόγως, οι περήφανοι Αιθίοπες βλέπουν τους υπόλοιπους Χριστιανούς σαν γραφικά καρτούν, αλλά, παραλλήλως, δίνουν και μαθήματα ανεξιθρησκείας, αφού στη χώρα ακμάζει επί αιώνες η τέταρτη ιερή πόλη του Ισλάμ, η Χάραρ, ενώ οι έγχρωμοι Εβραίοι Φαλάσα βρήκαν εδώ καταφύγιο όταν οι λοιποί Εβραίοι αποφάσισαν πως οι σκούροι χαλάνε την (ιουδαϊκή) μανέστρα!
Δεκατρείς μήνες λιακάδα, λοιπόν, με τον εαυτό σου να γίνεται επτά χρόνια νεότερος και, επιπλέον, ξέφρενα πάρτι υποδοχής του 2000 μέχρι τη 1 το πρωί, ενώ τριγύρω κυκλοφορούν και γιορτάζουν οι άκακοι και μελίρρυτοι Αιθίοπες και οι ωραιότερες γυναίκες του πλανήτη! Πώς θα μπορούσα να λείψω από κάτι τέτοιο; Και, έτσι, το Σάββατο 8 Σεπτεμβρίου ξαναβρέθηκα, επιτέλους, στην Αντίς Αμπέμπα.
Μωσαϊκό εθνών
Στην πραγματικότητα εκείνο που μ’ έτρωγε ήταν να βρω ένα ακόμη στοιχείο στην προσπάθεια που κάνω να κατανοήσω το περίπλοκο εθνοπολιτικό πρόβλημα που υποφώσκει εδώ και πολλά χρόνια στην ευρύτερη περιοχή και που κωδικά ονομάζω «ο κύβος του Ρούμπικ στο Κέρας της Αφρικής»!
Αιθιοπία. Η χώρα είναι τόσο αρχαία και με τέτοια αδιατάραχτη συνέχεια, που έπρεπε να κηρυχθεί ολόκληρη ως Παγκόσμια Κληρονομιά από την Unesco! Οταν η υπόλοιπη Αφρική ήταν στους μάγους και στους φύλαρχους, ο τελευταίος αυτοκράτωρ Χάιλε Σελασιέ Ρασταφάρι, ισχυριζόταν πως ήταν απευθείας απόγονος της βασίλισσας του Σαββά! Ο Σελασιέ από το 1921 που ανέβηκε στον θρόνο έβαλε τη χώρα στον «σύγχρονο» κόσμο, εντυπωσιάζοντας την παγκόσμια κοινότητα με το στυλ του και τη ρητορική του από το βήμα της ΚτΕ και αργότερα του ΟΗΕ, αλλά ανετράπη το 1974 από τη μαρξιστική στρατιωτική χούντα «Ντεργκ» (Επιτροπή) του αιμοσταγούς δικτάτορα Μενγκίστου. Ο Μενγκίστου εξευτέλισε και εξετέλεσε τον αυτοκράτορα, στην Αιθιοπία έπεσε σκοτάδι, η μουσική και η ψυχαγωγία των σίξτις έδωσαν τη θέση τους στο φόβο, στην παράνοια και στο θόρυβο των όπλων. Με τη βοήθεια Κούβας και ΕΣΣΔ, η χούντα κατενίκησε τους Σομαλούς στον νότο, ενώ κατέπνιγε τις τάσεις αυτονόμησης της Ερυθραίας. Τελικώς, επιδεικνύοντας την ομοψυχία που λείπει στη σημερινή πολιτική πραγματικότητα της περιοχής, όλες οι γύρω φυλές ανέτρεψαν το 1991 τον Μενγκίστου έπειτα από διετές αντάρτικο. Από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές ώς σήμερα κυβερνά ο Μέλες Ζενάουι, διορθώνοντας και αποκαθιστώντας πολλά, επιτυγχάνοντας μικρά οικονομικά θαύματα (ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης αγγίζει σήμερα το 8%!), αλλά επιδεικνύοντας και σκληρό προφίλ στις τελευταίες εκλογές, όταν κατέπνιξε διαδηλώσεις, αφήνοντας στα πεζοδρόμια νεκρούς και οδηγώντας δραστήριες προσωπικότητες της αντιπολίτευσης στη φυλακή… Οσο να συμβούν όλα αυτά, η κυβέρνησή του είχε να αντιμετωπίσει όλες τις συνήθεις καταστροφές, τη φτώχεια που κατέλιπαν τα προηγηθέντα «άνισα» συστήματα (ο μέσος Αιθίοψ ζει με 30 σεντς την ημέρα!) και τρία διπλανά κράτη που δεν θα τα ήθελε κανείς για γείτονες!
Οι γείτονες
Δυτικά βρίσκεται το Σουδάν, όπου μόνο το κύμα προσφύγων από το Νταρφούρ που καταφεύγουν στην Αιθιοπία θα ήταν αρκετό για να απορρυθμίσει οιανδήποτε κρατική οικονομία! Βορειοανατολικά, βρίσκεται η Ερυθραία, κάποτε επαρχία και μόνη έξοδος προς τη θάλασσα της αυτοκρατορίας, που ο σημερινός ηγέτης της, Ισαΐας Αφεγουέρκι, συμπολεμιστής και φίλος του Μέλες μέχρι την ανατροπή Μενγκίστου, κήρυξε ανεξάρτητο κράτος το 1997, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ο δαπανηρός και εξοντωτικός πόλεμος, που έληξε το 2001, αλλά ουσιαστικώς κρατάει ακόμη, αφού η περιοχή δεν έχει ποτέ συνοροχαραχθεί με ομοφωνία.
Σαν να μη φθάνει αυτό, η Αιθιοπία κατηγορεί την Ερυθραία πως υποκινεί αιθιοπικά αυτονομιστικά αντάρτικα, ότι προβοκάρει τις καλές οικονομικές σχέσεις με την Κίνα που έστησε με κόπο ο Μέλες Ζενάουι, ότι στηρίζει τα ισλαμικά δικαστήρια και συντηρεί το πολιτικό χάος στη Σομαλία, που με τη σειρά της έχει κηρύξει εδώ και ένα χρόνο τζιχάντ κατά της Αιθιοπίας! Μύλος…
Τζιχάντ
Η Σομαλία είναι ένας κύβος του Ρούμπικ από μόνη της! Πορεύεται χωρίς κανονική κυβέρνηση από το 1991, που είναι αποκλεισμένη από παντού και που όμως δεν θέλει ανάμειξη στα ζητήματά της, επιλέγει σαφώς να κρατάει τον άναρχο χαρακτήρα της και δεν ενδίδει σε πιέσεις και… τσαμπουκάδες (βλ. και ταινία «Black Hawk Dawn»). Πέρυσι ανέλαβε την εξουσία η Ενωση των Ισλαμικών Δικαστηρίων, ένα παράδοξο, σκληροπυρηνικό φόρουμ, που κατήργησε τις δυτικές επιρροές lifestyle, κήρυξε «τζιχάντ» κατά της Αιθιοπίας, επέβαλε τάξη στις πόλεις και επέτρεψε στην οικονομία να ξαναρχίσει τον κύκλο της. Εχοντας υποστεί επιθέσεις από ακραίους ισλαμιστές που εδρεύουν στη Σομαλία, η Αιθιοπία δεν έκατσε άπραγη απέναντι στο Τζιχάντ. Εισέβαλε τον περασμένο Δεκέμβρη στη Σομαλία, κατενίκησε τα Ισλαμικά Δικαστήρια και τα στρατά τους, αποκατέστησε στο Μογκαντίσου τη μεταβατική ομοσπονδιακή κυβέρνηση που είχαν διώξει οι ισλαμιστές και παραμένει εκεί ώς τώρα, θέλοντας πάντως να ξεμπερδεύει μια ώρα αρχύτερα. Πράγμα που δεν μοιάζει εφικτό, όσο ο λοιπός κόσμος αρνείται να κατανοήσει τα του σομαλικού προβλήματος, όπου η φυλή και η φατρία παίζουν μεγαλύτερο ρόλο από το (ακατανόητο) κράτος. Η μόνη λύση στο Σομαλικό μοιάζει να είναι ένα σύστημα (τύπου καντονίων) που δεν θα πειράξει τα κεκτημένα των ένδεκα μεγάλων φατριών, αλλά μέχρι τώρα κανείς δεν φαίνεται να τους το έχει προτείνει! Κι έτσι συνεχίζουν άναρχα, απτόητοι από το χαμηλό (κάτω των 50!) προσδόκιμο ζωής, από τη φτώχεια, τις αρρώστιες, το τίποτε που αποτελεί το δικό τους αύριο!
Με όλα αυτά, λοιπόν, να τους απασχολούν τριγύρω, με τα 6 εκατομμύρια ορφανά τους, με τους τόσους πάμπτωχους και άστεγους πολίτες, με τη χώρα να χρειάζεται τόσες και τόσες… επιδιορθώσεις και επενδύσεις, τι έχει μείνει στους Αιθίοπες για να γιορτάσουν το μιλένιουμ;
Το ερώτημα αφορά όμως και όλη την Αφρική, μιας και ο εξαίρετος διπλωμάτης Μέλες Ζενάουι αξιοποιώντας το γεγονός πως η Αντίς Αμπέμπα είναι η έδρα της Αφρικανικής Ενωσης και τα πρωτεία που ντε φάκτο έχει η Αιθιοπία, ως η μόνη μη κατακτηθείσα χώρα, έπεισε όλες τις αφρικανικές χώρες να «υιοθετήσουν» το αιθιοπικό μιλένιουμ, μετατρέποντάς το σε υπόθεση όλης της ηπείρου!
Γιορτάζουν, λοιπόν, τα 2.000 χρόνια ενός μοναδικού και πολύπλευρου πολιτισμού και μιας ισχυρής και ένδοξης εθνικής ταυτότητας. Γιορτάζουν το παναφρικανικό όραμα του Σελασιέ, που το ενστερνίσθηκε ώς και ο Μενγκίστου και το αξιοποιεί, μεγιστοποιώντας το ο Μέλες.
Αρχίστε το πάρτι!
Οι χιλιάδες άστεγοι και τα ορφανά του δρόμου έχουν εξαφανιστεί από την Αντίς Αμπέμπα. Ρώτησα τους εκπροσώπους του υπουργείου Πληροφοριών, αλλά το μόνο που έμαθα είναι πως οδηγήθηκαν σε ασφαλές κατάλυμα όπου σιτίζονται και κοιμούνται… Λίγο πριν από το Μιλένιουμ, η κυβέρνηση απελευθέρωσε τα στελέχη της στα πλαίσια της (εορταστικής) αμνηστίας, που οδήγησε στην ελευθερία κάπου 15.000 κρατούμενους και έδωσε αίσθημα ικανοποίησης στον Αιθιοπικό λαό. Τα απαιτούμενα ποσά για τις εορτές βρέθηκαν από τους πλούσιους Αιθίοπες της διασποράς. Μόνο ένας απ’ αυτούς, ο Σαουδοαιθίοψ μεγιστάνας Μαχμούντ Αλ Αμουντί έδωσε 15 εκατ. δολ. για να ανεγερθεί το Millennium Hall, που χωράει 20.000 κόσμο κι όπου έγινε το κεντρικό πάρτι. Η εθνική αξιοπρέπεια «αναστηλώθηκε» χάρη στις διεθνείς αθλητικές επιτυχίες και στη διπλωματική «μαγκιά» των Αιθιόπων, παρά τη φτώχεια τους! Οσο εμείς παλεύουμε για τα Ελγίνεια, αυτοί υποχρέωσαν τους Ιταλούς να επιστρέψουν κακήν κακώς έναν από τους ιστορικούς οβελίσκους της Αξώμης, που είχαν αποκόψει και πάρει μαζί τους, στην Ιταλία, οι φασίστες του Μουσολίνι! Οχι μόνον αυτό, αλλά κατάφεραν να γονατίσουν τον κολοσσό Starbucks, απαιτώντας και πετυχαίνοντας αποζημιώσεις υπέρ του Αιθίοπα μικροκαλλιεργητή καφέ, για τη χρήση αιθιοπικών τοπωνυμίων στα προϊόντα της εταιρείας. Για την πρώτη χρονιά πήραν 80 εκατ. δολάρια, όχι και άσχημα αν αναλογιστούμε τι έχουμε πάρει εμείς για την επί χρόνια χρήση της λέξης «φέτα» από αλλοδαπές εταιρείες…
Ομως, τώρα είναι μέρα γιορτής και για όλους τους παραπάνω λόγους, εδώ κάηκε το πελεκούδι. Το ακολούθησα με όση συνέπεια και τρέλα διαθέτω επί 13 ώρες, με τα πόδια, με ταξί, ακόμη και ως «παρείσακτος» στο αυτοκίνητο του ακούραστου Ελληνα πρέσβη κ. Δαρατζίκη.
Τα πάρτι ήταν εμπειρία αξέχαστη, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι και πάνω απ’ όλους το Ζενάουι έλαμπαν, οι Αιθίοπες αλάλαζαν και χόρευαν από το Millennium Hall, όπου οι Black Eyed Peas και αρκετοί Αιθίοπες σταρ έπαιξαν στη γιορτή των πλουσίων και ισχυρών (με είσοδο 150 δολ.!), πήγα με τα πόδια στο Εθνικό Στάδιο, όπου 30.000 λαού αποθέωναν τον ριζοσπαστικό αστέρα Τέντι Αφρο και από εκεί αργά το πρωί στην παρακείμενη πλατεία Μέσκελ, όπου ήταν το πάρτι της πλέμπας.
Ενα τεράστιο πλακάτ κέντρισε την προσοχή μου. Απεικόνιζε όλους τους ηγέτες της Αιθιοπίας, τους παλιούς αυτοκράτορες, τον Σελασιέ, τον νυν πρόεδρο Βόλντε Γιώργη (έτσι λέγεται!) τον Μέλες Ζενάουι φυσικά, αρκετούς ακόμη, αλλά και τον Μενγκίστου! Δίπλα ένα σλόγκαν προπαγάνδιζε την ενότητα της Αφρικής! Θυμήθηκα μια ατάκα του Μέλες, από παλαιότερη ομιλία του: «Ο Μενγκίστου ήταν κάθαρμα, αλλά στο θέμα της αφρικανικής ενότητας ήταν βράχος όσο και ο αυτοκράτωρ, όσο και εγώ…» και, ξαφνικά έκανα τη σκέψη πως ο Μέλες Ζενάουι έχει βρει το σχέδιό του για να βάλει υπό καλύτερες συνθήκες τη χώρα του στην τρίτη της χιλιετία!