Ο Ράτκο Μλάντιτς, κατηγορούμενος για τις πιο φρικτές σφαγές στην Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα ο πλέον καταζητούμενος φυγάς για εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα Βαλκάνια, μεγάλωσε στο φτωχό ορεινό χωριό Μποζινοβίτσι της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Εδώ, όπως και σε πολλά άλλα μέρη όπου ζουν Σέρβοι, η στρατιωτική γενναιότητά του, τα δεινά που πέρασε και η «αστάθμητη» κλίμακα των εγκλημάτων για τα οποία κατηγορείται τον έχουν αναδείξει ως εθνικό μύθο.
Εχει επιβιώσει μέσα από τις πιο δύσκολες συνθήκες, ο χαρακτήρας του σφυρηλατήθηκε από τη φώχεια, τον φόνο του πατέρα του και την αυτοκτονία της κόρης του με το ίδιο του το αγαπημενο όπλο. «Η μητέρα του δεν είχε δουλειά, ούτε σύνταξη ούτε σύζυγο, έτσι από μικρή ηλικία ο Ράτκο έπρεπε να πολεμήσει για την επιβίωσή του», δήλωσε ο εξαδελφος του, Στρέτκο Μλάντιτς. «Ηταν όμως δυνατός. Ηταν ο καλύτερος κολυμβητής απ’ όλους, ο καλύτερος δύτης, ο ταχύτερος δρομέας, πετούσε πέτρες πιο μακριά από όλους».
«Είναι πεισματάρης, αποφασισμένος, δεν παραιτείται ποτέ», πρόσθεσε ο εξάδελφος. «Εάν υπάρχει ένας κόσμος κάτω από τη θάλασσα, τότε εκεί θα κρύβεται».
Διεθνείς πιέσεις
Τώρα που η Σερβία έχει εκδώσει τον ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας, Ράντοβαν Κάρατζιτς, στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία, εντείνονται οι πιέσεις για τη σύλληψη του Ράτκο Μλάντιτς, του σκακιστή στρατηγού με το βλοσυρό πρόσωπο, που διεξήγαγε την πολιορκία του Σεράγεβο και κατηγορείται ότι οργάνωσε τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Ωστόσο, Σέρβοι και Βόσνιοι ερευνητές και αναλυτές εκτιμούν ότι η σύλληψη του Μλάντιτς θα αποδειχθεί πολύ πιο δύσκολη. Η Σερβία μπορεί να διστάζει να διώξει ενεργά έναν άνθρωπο, ο οποίος στα μάτια πολλών Σέρβων είναι γνήσιος ήρωας. Ως πρόσωπο με απευθείας πρόσβαση στην κορυφή της αλυσίδας της διοίκησης, ο Μλάντιτς είχε λεπτομερή γνώση της ανάμιξης της Σερβίας στις κτηνωδίες της δεκαετίας του ’90 και αυτό το στοιχείο θα μπορούσε να τον προστατέψει. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι κρυβόταν όλα αυτά τα χρόνια σε διάφορες στρατιωτικές βάσεις, φρουρούμενος από στρατιώτες. Αλλά για τις οικογένειες των χιλιάδων Βόσνιων μουσουλμανων θυμάτων αυτής της τραγωδίας, για τους υποστηρικτές του διεθνούς δικαστικού συστήματος και για τους Ευρωπαίους πολιτικούς, οι οποίοι χειρίζονται το ζήτημα της σερβικής ένταξης στην Ε.Ε., ήλθε η ώρα να σταματήσουν οι δικαιολογίες: η Σερβία, λένε, δεν έκανε το πλήρες καθήκον της συλλαμβάνοντας μόνο τον Ράντοβαν Κάρατζιτς.
«Εάν ο Κάρατζιτς ήταν ο πολιτικός εγκέφαλος πίσω από τον πόλεμο στη Βοσνία, τότε ο Μλάντιτς ήταν ο χασάπης που εκτέλεσε τις εντολές του». Αυτό δήλωσε η Χατιτζά Μεχμέντοβιτς, η οποία ήταν εκεί στις 11 Ιουλίου του 1995, στον προστατευόμενο από τα Ηνωμένα Εθνη θύλακο της Σρεμπρένιτσα, και σύμφωνα με τα λεγόμενά της είδε τον Μλάντιτς να διατάσσει τους στρατιώτες του να περικυκλώσουν 8.000 μουσουλμάνους άνδρες και αγόρια -μεταξύ τους και οι δύο γιοι της- που εκτελέστηκαν από παραστρατιωτικές δυνάμεις υπό τη διοίκησή του. «Δεν θα κοιμηθώ έως ότου δω τον Μλάντιτς να συλλαμβάνεται», συμπλήρωσε η ίδια. «Είναι αυτός με το περισσότερο αίμα στα χέρια του».
Ο Ράκτο Μλάντιτς, ο οποίος είναι σήμερα 66 ετών και όχι τόσο υγιής, όπως λένε οι φίλοι του, διαφεύγει της σύλληψης εδώ και τουλάχιστον 12 χρόνια, μετά την απαγγελία κατηγοριών εις βάρος του για γενοκτονία σε σχέση με τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα και τον φόνο αμάχων κατά τον βομβαρδισμό του Σεράγεβου, όπου σκοτώθηκαν τουλάχιστον 10.000 άτομα.
«Δεν θα παραδοθεί»
Ο κ. Κάρατζιτς, πρώην ψυχολόγος, συνελήφθη τελικά στις 21 Ιουλίου, μεταμφιεσμένος. Αλλά όσοι γνωρίζουν τον Ράτκο Μλάντιτς περιγράφουν ότι είναι καλά εκπαιδευμενος και ξέρει πώς να γίνεται αόρατος. Η ικανότητα επιβίωσης του Ράκτο Μλάντιτς, θυμάται ο εξάδελφός του, χτίστηκε από πολύ μικρή ηλικία μετά την εκτέλεση του πατέρα του από Κροάτες ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Λιλιάνια Μπουλάτοβιτς, συγγραφέας διαφόρων βιβλίων με θέμα τον Μλάντιτς δήλωσε: «Ο Ράντοβαν είναι επιδειξιομανής, ένας ποιητής-διανοούμενος που του αρέσει η παράσταση, αλλά ο Ράτκο καταλαβαίνουμε ότι είναι απολύτως πειθαρχημένος. Εχει πολλούς φίλους στον στρατό, που του είναι απολύτως πιστοί. Νομίζω ότι θα προτιμούσε να αυτοκτονήσει προτού παραδοθεί. Εχει πολύ μεγάλη αξιοπρέπεια για να συλληφθεί».
Ορθιος στα χαρακώματα
Αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών και ειδικοί σε θέματα ασφαλείας πιστεύουν ότι ο Μλάντιτς ζει κάπου στη Σερβία ή στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Είναι δύσκολο να μεγαλοποιήσει κανείς την ισχύ των δεσμών μεταξύ των μελών του στρατιωτικού συμπλέγματος στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο. Οταν ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς εκμεταλλεύτηκε τη σερβική δυσαρέσκεια για να κερδίσει τον έλεγχο της Γιουγκοσλαβίας στα τέλη της δεκαετίας του ’80, απευθύνθηκε σε πολλούς αξιωματικούς του στρατού, οι οποίοι εκλήθησαν να αποτρέψουν τη διάλυση της παλαιάς γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας. Τα πρώτα στάδια της στρατιωτικής σταδιοδρομίας του κ. Μλάντιτς διαμορφώθηκαν από την κομμουνιστική ιδεολογία του Τίτο, που υμνούσε τη γιουγκοσλαβική αδελφότητα σε μια χώρα πλούσια σε εθνότητες. Αλλά με την άνοδο του σερβικού εθνικισμού τη δεκαετία του ’80 και καθώς η Γιουγκοσλαβία άρχισε να αποσυντίθεται το 1991, ο κ. Μλάντιτς ήταν έτοιμος να διαδραματίσει τον ρόλο του στα σχήματα που μηχανεύτηκε ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στο όνομα της προστασίας και της διασφάλισης των Σέρβων, της μεγαλύτερης εθνικής ομάδας. «Ο Μλάντιτς έστρεψε το μίσος και τη βία του εναντίον αυτών που θεωρούσε απειλή για τη χώρα: της Δύσης, του αλβανικού εθνικισμού και των μουσουλμάνων», λέει ο Σεκί Ραντόντσικ, επιφανής Βόσνιος δημοσιογράφος.
Ανθρωποι που συνάντησαν τον Μλάντιτς στη διάρκεια του πολέμου δήλωσαν ότι συχνά καταφερόταν εναντίον πολιτικών και ότι προτιμούσε τη συντροφιά των στρατιωτικών, με τους οποίους βρισκόταν συχνά στην πρώτη γραμμή. Τη στιγμή που άλλοι βουτούσαν στα χαρακώματα στη διάρκεια μιας επίθεσης από βοσνιακές δυνάμεις, εκείνος, όπως λένε, παρέμενε όρθιος χωρίς να φοβάται το θάνατο. Πολλοί παρατηρητές τόσο στη Σερβία όσο και στη Βοσνία πιστεύουν ότι ο Ράτκο Μλάντιτς βυθίστηκε σε βαριά κατάθλιψη και πιθανόν να τρελάθηκε μετά την αυτοκτονία της κόρης του, Αννας, 22 ετών φοιτήτριας της ιατρικής, η οποία έθεσε τέλος στη ζωή της τον Μάρτιο του 1994, εξαιτίας ενός άρθρου που περιέγραφε τον πατέρα της ως δολοφόνο. Ο δρ Ζόραν Στάνκοβιτς, πρώην παθολόγος του στρατού και πρώην υπουργός Αμύνης, ο οποίος έκανε την αυτοψία στην κόρη του Μλάντιτς και υπήρξε ένας από τους πλέον έμπιστους συνεργάτες του, δήλωσε ότι ο θάνατος της Αννας ήταν ισχυρό σοκ για τον πατέρα της. Την παραμονή της σφαγής της Σρεμπρένιτσα, ένας αδίσταχτος Ράτκο Μλάντιτς απηύθυνε διάγγελμα από τη σερβοβοσνιακή τηλεόραση, προειδοποιώντας ότι ήλθε η ώρα να παρθεί η εκδίκηση για αιώνες κατακτήσεων από τους οθωμανούς μουσουλμάνους. «Μετά την αυτοκτονία, δεν ξαναείδα τη λάμψη στα μάτια του, μόνο θλίψη», δήλωσε ο δρ Στάνκοβιτς.