Οι δύο μελέτες που έχουν δημοσιευθεί στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν τον ίδιο σχεδιασμό έρευνας, είναι μελέτες μητέρας – παιδιού. Δηλαδή καταγράφονται πληροφορίες για τις μητέρες από τη στιγμή που έμειναν έγκυες και στη συνέχεια παρακολουθούνται τα παιδιά τους.
Στην πρώτη υπάρχει παρακολούθηση μέχρι τα 5 έτη, στη δεύτερη μέχρι τα 8-11. Πρόκειται για μέθοδο που τεκμηριώνει καλύτερα τη διαχρονική αλληλουχία διαφόρων παραγόντων και οδηγεί με μεγαλύτερη εγκυρότητα σε αιτιολογικά συμπεράσματα.
Και οι δύο έρευνες καταγράφουν μείωση της νοητικής ανάπτυξης των παιδιών ύστερα από έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, η πρώτη σε πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες και η δεύτερη στη ρύπανση από οχήματα.
Κατά 3-5 μονάδες της κλίμακας μέτρησης ευφυΐας IQ, στην πρώτη, κατά ένα ανάλογο ποσοστό στη δεύτερη, αν και χρησιμοποιείται διαφορετική κλίμακα. Πρόκειται για αποτελέσματα στατιστικά σημαντικά, για τα οποία έχουμε δηλαδή επαρκή βεβαιότητα.
Μάλιστα, οι ερευνητές διατυπώνουν και βάσιμες απόψεις για τους βιολογικούς μηχανισμούς με τους οποίους λαμβάνει χώρα μια τέτοια επίδραση.
Παρόμοιες επιδράσεις είναι πιθανό να υπάρχουν και στον πληθυσμό της Αθήνας. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να γίνουν και εδώ ανάλογες έρευνες. Είναι φυσικό ότι το περιβάλλον και οι κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες σε τόσο διαφορετικές χώρες διαφέρουν και επομένως δεν μπορεί να γίνεται μηχανιστική μεταφορά αποτελεσμάτων.
Το ερώτημα βέβαια σε παρόμοιες έρευνες είναι μήπως υπάρχει και κάποιος άλλος παράγοντας, που συσχετίζεται με τη νοητική ανάπτυξη από τη μία μεριά και με την έκθεση στη ρύπανση από την άλλη, ο οποίος δεν έχει ληφθεί επαρκώς υπόψη, με αποτέλεσμα να οδηγούνται οι ερευνητές σε πλασματικές συσχετίσεις.
Για παράδειγμα, καθώς συνήθως οι περιοχές με τη μεγαλύτερη ρύπανση κατοικούνται από φτωχότερα στρώματα, μήπως είναι οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες ή η σχετικά χαμηλότερη μορφωτική υποστήριξη που επιδρά στη νοητική ανάπτυξη;
Για να απαντηθούν τέτοια ερωτήματα χρειάζεται να γίνουν περισσότερες έρευνες, σε διάφορες περιοχές.
* Η Κλέα Κατσουγιάννη είναι καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών