Πριν από τέσσερα χρόνια και λίγες μόλις ημέρες πριν από τον εκλογικό του θρίαμβο, ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Ζοσέ Σόκρατες, είχε αυτοχαρακτηριστεί «άγριο πολιτικό ζώο», θέλοντας με τον τρόπο αυτό να καταστήσει εξ αρχής σαφές ότι δεν ήταν διατεθειμένος να συμβιβαστεί όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις που θα μετέτρεπαν τη μικρή χώρα της Ιβηρικής χερσονήσου σε μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη.
Σήμερα, ημέρα των κοινοβουλευτικών εκλογών, ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος εμφανίζεται «εξημερωμένος», σαφώς λιγότερο δημοφιλής, εξουθενωμένος από τις διαδηλώσεις κατά του μεταρρυθμιστικού του προγράμματος -σε μια περίπτωση, μάλιστα, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει σχολικό συγκρότημα από την πίσω είσοδο προκειμένου να μη βρεθεί αντιμέτωπος με τους εξαγριωμένους εκπαιδευτικούς-, απογοητευμένος από τα πενιχρά αποτελέσματα του κόμματος στις πρόσφατες ευρωεκλογές και πλέον «νηφάλιος» μετά την οικονομική κρίση. Η πορεία του κ. Σόκρατες αντανακλά τις δυσκολίες στην εφαρμογή νέων ιδεών στη Γηραιά Ηπειρο.
Ανάμεσα σε δύο
Παρ’ όλα αυτά, η εκλογική αναμέτρηση αναμένεται ιδιαίτερα αμφίρροπη, με τους δημοσκόπους να προβλέπουν ότι οι κεντροαριστεροί Σοσιαλιστές και οι κεντροδεξιοί Σοσιαλδημοκράτες θα λάβουν ποσοστά της τάξεως του 35%. Πρόκειται, άλλωστε, για τις δύο πολιτικές παρατάξεις που μονοπωλούν την εξουσία εδώ και είκοσι χρόνια. Τα μικρότερα κόμματα της Πορτογαλίας αναμένεται να καρπωθούν το υπόλοιπο 30% των ψήφων. «Ουδείς μπορεί να προβλέψει τον νικητή των εκλογών», υποστηρίζει η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Λισσαβώνας, Μαρίνα Κόστα Λόμπο. Οι ψηφοφόροι που ψήφισαν με θέρμη τον κ. Σόκρατες προ τετραετίας, πιστεύοντας στις δεσμεύσεις των Σοσιαλιστών για ουσιαστική αλλαγή, εμφανίζονται σήμερα επιφυλακτικοί απέναντι στην κυβέρνηση, καθώς η αφαίρεση καθιερωμένων προνομίων υπήρξε το τίμημα του μεταρρυθμιστικού προγράμματος. Κατ’ αρχάς, η κυβέρνηση Σόκρατες περιόρισε αισθητά τα προνόμια των εργαζομένων στο δημόσιο. Παράλληλα, αύξησε το όριο συνταξιοδότησης των δημοσίων υπαλλήλων από τα 60 χρόνια στα 65 και εισήγαγε ένα νέο σύστημα αξιολόγησης του έργου των εκπαιδευτικών. Οπως ενδεχομένως αναμενόταν, τα μέτρα αυτά πυροδότησαν την οργισμένη αντίδραση των εργατικών συνδικάτων. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η στρατηγική για τον περιορισμό του δημόσιου τομέα, η οποία στηρίχτηκε στην απόφαση για την πρόσληψη ενός μόνο νέου εργαζόμενου για κάθε δύο που αποχωρούν, υπήρξε αποτελεσματική. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων στην Πορτογαλία μειώθηκε από 747.000 σε 696.000 σε διάστημα τεσσάρων ετών.
Στροφή προς την κεντροδεξιά
Παραδόξως, εφαρμόζοντας μεταρρυθμίσεις που μέχρι πριν από λίγα χρόνια αποτελούσαν σήμα κατατεθέν των κεντροδεξιών κυβερνήσεων, ο κ. Σόκρατες αντλεί σήμερα από τη δεξαμενή ψηφοφόρων των Σοσιαλδημοκρατών. Την ίδια στιγμή, βέβαια, ένα τμήμα της παραδοσιακής βάσης του Σοσιαλιστικού Κόμματος έχει θυσιαστεί. Η 48χρονη δημόσιος υπάλληλος από τη Λισσαβώνα, Μαρία Αουγκούστο, υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται να ψηφίσει τον κ. Σόκρατες και ότι εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να υποστηρίξει για πρώτη φορά στη ζωή της ένα από τα κόμματα της κεντροδεξιάς.
Το Αριστερό Κίνημα, το οποίο τάσσεται υπέρ της αύξησης των φόρων για τις μεγάλες εταιρείες και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, αναμένεται να απορροφήσει τους απογοητευμένους ψηφοφόρους των Σοσιαλιστών, διπλασιάζοντας την κοινοβουλευτική του ισχύ. Συνεπώς, οι πιθανότητες ενός κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ των Σοσιαλιστών και του Αριστερού Κινήματος είναι αυξημένες. Στην περίπτωση αυτή, βέβαια, ο κ. Σόκρατες -ο οποίος δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι η παγκόσμια ύφεση κατέστησε αδύνατο να υπάρξουν οφέλη για τους πολίτες από τις επίπονες μεταρρυθμίσεις- θα κληθεί αυτή τη φορά να βάλει νερό στο κρασί του και ας δήλωνε μέχρι την ύστατη ώρα «υπέρμαχος του εκσυγχρονισμού».