Οσοι παρακολουθούμε αυτά που συμβαίνουν στην Αμερική με την επιχειρούμενη αναμόρφωση του συστήματος Υγείας, βλέπουμε να διεξάγεται ένα κοινωνικό και πολιτικό πείραμα με τεράστιες επιπτώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ τον τομέα της Υγείας. Για πέμπτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιχειρείται ριζική αλλαγή σε ένα σύστημα Υγείας που κοστίζει περίπου τα διπλάσια από τα ευρωπαϊκά με περίπου το μισό υγειονομικό αποτέλεσμα. Ενα σύστημα ασφάλισης που αφήνει εκτός προστασίας περίπου 50 εκατ. Αμερικανούς, ή το 20% των εργαζομένων μεταξύ 20 και 65 ετών, και, τέλος, ένα σύστημα που επιβαρύνει ένα αυτοκίνητο που φτιάχνεται στην Αμερική με 1.750 δολάρια για ασφάλιση, σε σχέση με το ίδιο ιαπωνικό.
Με το 16% του ΑΕΠ να κατευθύνεται σε φάρμακα, γιατρούς και νοσοκομεία, μέσω μιας απίστευτα γραφειοκρατικής ιδιωτικής ασφάλισης, οι Αμερικανοί έχουν σοβαρό πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν οι προβλέψεις δείχνουν ότι, αν κάτι δεν αλλάξει ριζικά, το ποσοστό αυτό θα ανέλθει στο 30%. Ταυτόχρονα, η υστέρηση των Αμερικανών κατά 7 χρόνια στο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τις πλούσιες χώρες της Ευρώπης και τον Καναδά, δημιουργούν συναισθήματα «ντροπής» στη χώρα που βλέπει τον εαυτό της ως ηγέτιδα δύναμη.
Και, όμως, οι διαπιστώσεις αυτές, που θα κινητοποιούσαν οποιαδήποτε κυβέρνηση, στην Αμερική φαίνεται να απαιτούν περίπου αλλαγή στο σύστημα διακυβέρνησης. Με το σημερινό σύστημα, ακόμη και οι αλλαγές που προτείνει ο Πρόεδρος Ομπάμα, με κεντρικό σημείο μία δημόσια ασφάλιση για όσους δεν έχουν ή δεν μπορούν να πληρώσουν ιδιωτική ασφάλιση, φαίνεται να κρέμεται από μία κλωστή. Ο λόγος είναι ότι, παρά την οφθαλμοφανή (στους Ευρωπαίους) ανάγκη ριζικής αλλαγής, η αναγκαιότητα αυτή και η κατεύθυνση της αλλαγής δεν είναι καθόλου προφανής στους Αμερικανούς πολιτικούς, τις ομάδες των συμφερόντων που τους εκλέγουν, αλλά και τους πολίτες.
Δυστυχώς στην Ελλάδα πολύ λίγα είναι γνωστά για το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης και τη σχετική δύναμη της Προεδρίας, της Βουλής και της Γερουσίας. Επίσης, πολύ λίγο κατανοητή είναι η βαθύτατα ενσωματωμένη στην αμερικανική ψυχή και το DNA της, η ατομικότητα, η αγάπη για ανεξαρτησία, και η συνακόλουθη απέχθεια για «κρατικές» λύσεις σε ό,τι θεωρείται ατομικό πρόβλημα.
Τέλος, οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν από την προσφορά φθηνής ή δωρεάν κρατικής ασφάλισης στους φτωχούς. Πάνω από τους μισούς Αμερικανούς ήδη έχουν κρατική ασφάλιση (άνω των 65, δημόσιοι υπάλληλοι, στρατιωτικοί και απόμαχοι). Πολλοί εργαζόμενοι, ιδίως σε μεγάλες επιχειρήσεις, ασφαλίζονται από τους εργοδότες και καταλαβαίνουν την αξία της ασφάλισης μόνο όταν απολυθούν (αυτοκινητοβιομηχανία). Τέλος, οι νέοι δεν πολυνοιάζονται. Ετσι, υπολογίζεται ότι μόνο ένα 15% του πληθυσμού έχει να κερδίσει από το «σχέδιο Ομπάμα», ενώ πολύ περισσότεροι (νομίζουν ότι) θα χάσουν αν αυξηθούν οι φόροι τους.
Σε αυτούς που χάνουν, προσθέστε τη μανιασμένη αντίδραση των Ρεπουμπλικανών που ζητούν ρεβάνς, των Δημοκρατικών βουλευτών και Γερουσιαστών που έχουν «αγοραστεί» από τα λόμπι της ασφαλιστικής βιομηχανίας και το δηλητήριο του Τύπου της αυτοκρατορίας του Μέρντοχ και θα καταλάβετε γιατί μόνο μία πραγματική πολιτική μεταμόρφωση θα επιτρέψει την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Οι Αμερικανοί θα πρέπει να δεχθούν την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη ως πρωταρχικές αξίες και μία κοινωνική πολιτική στο πρότυπο της Ευρώπης. Μέχρι στιγμής, μόνο το 16%, οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως φιλελεύθεροι (liberals), δέχονται αυτή την αλλαγή. Πολλοί Δημοκρατικοί και η συντριπτική πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών εξακολουθούν να ψάχνουν για λύσεις μέσα από την αγορά, δηλαδή την ασφαλιστική βιομηχανία. Αν η Αμερική δεν αλλάξει πολιτική φιλοσοφία, λύσεις σε θεμελιώδη ζητήματα όπως το ασφαλιστικό της υγείας, που απαιτούν οπωσδήποτε διακομματική συναίνεση δεν λύνονται. Παρά τις αναμφισβήτητες ικανότητες του Προέδρου Ομπάμα, όπως έδειξε και η ομιλία του στην κοινή συνεδρία Βουλής – Γερουσίας, την Τετάρτη 9/9, τη μεγάλη του πλειοψηφία και τον έλεγχο των δύο νομοθετικών σωμάτων από το κόμμα του, η «αλλεργία» των Αμερικανών στο «Δημόσιο» δεν θα επιτρέψει καμιά ουσιαστική αλλαγή.
*Ο κ. Λυκ. Λιαρόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.