Δυστυχώς, ακόμη κι όταν πρέπει να αντιμετωπίσουν μια πύρινη λαίλαπα που καταστρέφει χιλιάδες στρέμματα δάσους, οι πυροσβεστικές υπηρεσίες παραμένουν ουσιαστικά αβοήθητες από εναέρια μέσα, από την ώρα που σουρουπώνει και τα αεροσκάφη πρέπει να επιστρέψουν στη βάση τους. Η πολύ καλή είδηση είναι πως στο εγγύς μέλλον θα υπάρχει δυνατότητα για καλύτερο συντονισμό των επίγειων δυνάμεων ακόμη και τις νυχτερινές ώρες, με τη χρήση ενός «ιπτάμενου ματιού» το οποίο θα μπορεί να ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο τους πυροσβέστες για την κίνηση του μετώπου της φωτιάς. Αυτό αποδείχθηκε τον περασμένο Ιούνιο στην πιλοτική δοκιμή -την πρώτη που έχει γίνει ποτέ στην Ευρώπη- μιας μικρής εναέριας συσκευής, σε πυρκαγιά που μαινόταν στο Σχηματάρι. Χρησιμοποιώντας ένα ασύρματο τηλεχειριστήριο, ο χειριστής μπορούσε να τηλεκατευθύνει τη συσκευή πάνω από την περιοχή, η οποία, πετώντας σε ύψος 100 – 150 μέτρων, έδινε μία άμεση εικόνα για τη θέση όλων των επίγειων μονάδων πυρόσβεσης.
Η συγκεκριμένη συσκευή αποτελεί «εκπρόσωπο» μιας νέας κατηγορίας τηλεκατευθυνόμενων συσκευών, των μικρών μη-επανδρωμένων εναερίων οχημάτων (micro UAV ή microdrones) τα οποία αναμένεται να φέρουν επανάσταση στον τομέα των αεροπαρακολουθήσεων. Εχουν μικρό μέγεθος και βάρος (το συγκεκριμένο UAV ζυγίζει λιγότερο από ενάμισι κιλό), απογειώνονται και προσγειώνονται σε ελάχιστο ελεύθερο χώρο, ενώ μπορούν να τηλεκατευθυνθούν πετώντας σε ακτίνα μερικών δεκάδων χιλιομέτρων μακριά από τον χειριστή τους. Ισως όμως το σημαντικότερο πλεονέκτημα που προσφέρουν είναι η παρεχόμενη ασφάλεια, αφού μπορούν να «εποπτεύουν» ακόμη και στις πιο αντίξοες καιρικές συνθήκες, χωρίς να τίθεται εν κινδύνω η ζωή κάποιου πιλότου.
Ελληνική συμμετοχή
Γι’ αυτό και η εν λόγω μη επανδρωμένη συσκευή αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος m-drones, στο οποίο συμμετείχαν μερικά από τα σημαντικότερα ευρωπαϊκά ερευνητικά ινστιτούτα, όπως το γερμανικό πανεπιστήμιο του Τίμπιγκεν ή το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Ερευνας Λογισμικού (CEA LIST) της Γαλλικής Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, αλλά και η ελληνική εταιρεία «Λύσιππος» Α.Ε. «Εχουμε κατασκευάσει πρωτότυπες ανάλογες πτητικές πλατφόρμες, όπως μία μικρογραφία ελικοφόρου, ένα μίνι αεριωθούμενο που μπορεί να προσγειώνεται και να απογειώνεται κατακόρυφα, αλλά και ένα μη επανδρωμένο «βαρέος τύπου» το οποίο μπορεί να μεταφέρει φορτίο 25 κιλών», λέει στην «Κ» ο κ. Βασίλης Φωτεινόπουλος, τοπογράφος μηχανικός, μέτοχος της «Λύσιππος» και ιδρυτής της Aerofilms που δραστηριοποιείται στον χώρο των πολιτικών UAV εδώ και μία δεκαετία περίπου.
Οι πλατφόρμες αυτές, αλλά και το UAV της γερμανικής Airrobot στο οποίο βασίστηκε το m-drones, χρησιμοποιούνται ήδη για ορισμένες απλές δραστηριότητες κυρίως σε αεροφωτογραφήσεις ή την εξωτερική επιθεώρηση βιομηχανικών κατασκευών, π.χ. καμινάδων. Επίσης, σύμφωνα με τον κ. Φωτεινόπουλο, η Aerofilms έχει ήδη αναπτύξει ένα ευαίσθητο σύστημα αισθητήρων για την ιπτάμενη συσκευή που την καθιστά ικανή να εντοπίζει με ακρίβεια μικρές εστίες πυρκαγιών ή πετρελαιοκηλίδων που δεν ξεπερνούν το μισό μέτρο.
Βέβαια, αυτές οι χρήσεις είναι απλώς ενδεικτικές, μπροστά στις υπηρεσίες που θα μπορούσαν να προσφέρουν τα μικροσκοπικά UAV. «Φανταστείτε τέτοιες τηλεκατευθυνόμενες συσκευές οι οποίες θα συμμετέχουν στην επιθεώρηση κτιρίων στα οποία βρίσκονται εγκλωβισμένοι άνθρωποι λόγω πυρκαγιάς, θα επιθεωρούν σε χρόνο ρεκόρ σεισμόπληκτες περιοχές για την αναζήτηση επιζώντων ή θα εντοπίζουν και θα επιθεωρούν τις παράνομες χωματερές που υπάρχουν στη χώρα μας», αναφέρει μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα ο Ελληνας επιστήμονας. Ωστόσο, αν σήμερα η συγκεκριμένη τεχνολογία βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα, ο λόγος είναι πως, για να γίνουν τα UAV πιο αποτελεσματικά, θα πρέπει να αποκτήσουν την απαραίτητη… ευφυΐα. «Θα πρέπει να μπορούν να τηλεκατευθυνθούν πολύ εύκολα, από χρήστες χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις», συμπληρώνει στην «Κ» ο κ. Φωτεινόπουλος, συνοψίζοντας σε τρεις παραμέτρους τα σημεία στα οποία πρέπει να βελτιωθούν: να μπορούν να αποφύγουν τυχόν εμπόδια που θα συναντήσουν, να χαρτογραφούν αυτόματα τους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου μέσα στο οποίο πετούν, και να μεταφέρουν την εικόνα που «βλέπουν» στον χειριστή.
Παρ’ όλα αυτά, η αρχή έχει γίνει: στο πλαίσιο του m-drones, δοκιμάστηκαν με επιτυχία τέτοιες τεχνολογίες «αντίληψης» του περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα ειδικά συστήματα τα οποία επιτρέπουν στο UAV να καταλαβαίνει τον χώρο στον οποίο κινείται. Η συσκευή ήταν εξοπλισμένη με ειδικούς αισθητήρες οι οποίοι μετέφεραν τις πληροφορίες τους στον υπολογιστή του UAV που, χάρις σε περίπλοκους αλγόριθμους, ο υπολογιστής αποκρυπτογραφούσε το είδος και την κίνηση των αντικειμένων, ώστε η πτητική συσκευή να αυτενεργεί για να τις παρακάμψει.
Κανόνες πτήσης
Οι τεχνικές βελτιώσεις είναι απαραίτητες για τη διάδοση της χρήσης των μη επανδρωμένων οχημάτων, όχι μόνο γιατί θα την καταστήσουν πιο εύκολη, αλλά και επειδή θα βοηθήσουν στη θέσπιση πτητικών κανόνων για τα UAV, με σκοπό να μην θέσουν σε κίνδυνο τα πολιτικά ή στρατιωτικά αεροσκάφη. «Οι κανονισμοί αυτοί θα περιγράφουν λεπτομερώς τις παραμέτρους λειτουργίας των μικρών μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων», σημειώνει στην «Κ» ο τοπογράφος-μηχανικός κ. Βασ. Φωτεινόπουλος, προσθέτοντας πως τον προσεχή Ιούλιο η Aerofilms έχει κληθεί να καταθέσει τις προτάσεις της σε συνεδρίαση ειδικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ενωσης στις Βρυξέλλες.
Αλλωστε, αν ερευνητικά προγράμματα σαν το m-drones στοχεύουν «να κάνουν πραγματικότητα» τα αυριανά «microdrone», αρκετά ερευνητικά εργαστήρια σε όλο τον κόσμο προχωρούν ακόμη παραπέρα: Ολλανδοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Delft κατασκεύασαν μια μικρογραφία… μικρού UAV, το DelFly, το οποίο μπορεί να κινηθεί μέσα σε οποιοδήποτε χώρο. Αν και έχει βάρος τριών γραμμαρίων (!) και άνοιγμα φτερών λιγότερο από 10 εκατοστά, το μηχανικό έντομο διαθέτει κάμερα που μεταδίδει ασύρματα την εικόνα στον υπολογιστή από τον οποίο γίνεται ο τηλεχειρισμός του – με τους επιστήμονες να υποστηρίζουν πως το επόμενο βήμα θα είναι να «προικίσουν» το DelFly με τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να πετά εντελώς αυτόνομα. «Επίσης, μια δυνατότητα που διερευνάται είναι να κατασκευασθούν ολόκληρα σμήνη από τέτοιες μικροσκοπικές συσκευές, οι οποίες θα λειτουργούν συνεργατικά, ώστε να επιμερίζουν τις αρμοδιότητες που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο μιας κοινής αποστολής».