Τελικά, το Ιντερνετ θα αποδειχθεί όντως ο «δήμιος» της έντυπης δημοσιογραφίας, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Philip Meyer, προβλέποντας πως το 2043 ο τελευταίος αναγνώστης θα ανακυκλώσει το τελευταίο φύλλο εφημερίδας που κυκλοφόρησε ποτέ; Η αλήθεια είναι ότι οι κυκλοφορίες των ημερήσιων και κυριακάτικων τίτλων μειώνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια, συρρικνώνοντας τα έσοδα των δημοσιογραφικών ομίλων. Και ο Αυστραλός μεγιστάνας του Τύπου Ρούπερτ Μέρντοχ θεωρεί πως ο Meyer μάλλον θα βγει αληθινός, αν δεν πάψει το Διαδίκτυο να καλλιεργεί μία κουλτούρα ελεύθερης (και δωρεάν) διακίνησης του ειδησεογραφικού περιεχομένου, με συνέπεια κανείς να μπορεί να διαβάσει σήμερα ολόκληρα άρθρα ακόμη και χωρίς να μπει στον ιστότοπο της εφημερίδας στην οποία ανήκουν.
Γι’ αυτό και πριν από μερικές ημέρες, δύο από τις «ναυαρχίδες» του, οι Τimes του Λονδίνου και οι Sunday Τimes, επέβαλαν συνδρομή για όλο το διαδικτυακό τους περιεχόμενο. Ως αντιστάθμισμα, οι χρήστες απολαμβάνουν επίσης αναβαθμισμένες υπηρεσίες: π. χ. μπορούν να συνομιλούν σε πραγματικό χρόνο με τους συντάκτες ή να διαβάζουν άρθρα εμπλουτισμένα με βίντεο και γραφήματα. Ωστόσο, το κύριο όφελος της συνδρομής είναι πως δίνει πρόσβαση σε ειδησεογραφικό υλικό που είναι πλέον κυριολεκτικά αποκλειστικό· έξω από τα «τείχη» της διαδικτυακής πύλης των δύο εφημερίδων, ακόμη και οι τίτλοι των άρθρων είναι αόρατοι, καθώς δεν εμφανίζονται ούτε καν με μορφή link σε μηχανές αναζήτησης, όπως αυτή της Google.
Η φιλοσοφία
Το παράδοξο είναι πως η επίσης συνδρομητική Wall Street Journal, πάλι ιδιοκτησίας Μέρντοχ, έχει υιοθετήσει μία πιο ανοιχτή φιλοσοφία, αφού επιτρέπει τη δωρεάν πρόσβαση έστω και σε ένα περιορισμένο αριθμό δημοσιεύσεων ανά μήνα, ενώ αναρτά ελεύθερα στον παγκόσμιο ιστό μικρά αποσπάσματα των άρθρων της. Φιλοσοφία που, απ’ ό, τι φαίνεται, η ιδιοκτήτρια εταιρεία θεωρεί πως δεν είναι κατάλληλη για τους Times και Sunday Times -δύο έντυπα τα οποία καλύπτουν όλους τους τομείς της επικαιρότητας- υιοθετώντας σε αυτήν την περίπτωση το μοντέλο του απόλυτα απομονωμένου ιντερνετικού «οικοσυστήματος». Μία τακτική που, όπως εκτιμά, θα δημιουργήσει μία νέα γενιά από αφοσιωμένους πελάτες.
Ο Guardian
Την ίδια στιγμή, πάντως, όλοι οι εκδότες δεν συμφωνούν με τη λογική της ψηφιακής απομόνωσης. Στις αρχές Ιουλίου, ο βρετανικός Guardian αποφάσισε, μάλιστα, να κινηθεί στον αντίποδα, ανακοινώνοντας πως όσοι μπλόγκερ χρησιμοποιούν το Word-press θα μπορούν πλέον, χωρίς κανενός είδους συνδρομή, να αναρτούν οποιοδήποτε άρθρο απευθείας στο ηλεκτρονικό τους ημερολόγιο. Με προϋπόθεση τα κείμενα να μεταφέρονται αυτολεξεί, με όλες επίσης τις εικόνες, τα link και τις διαφημίσεις που συνόδευαν την αρχική δημοσίευση.
Ο στόχος είναι η ειδησεογραφική ύλη (όπως και οι εμπορικές καταχωρίσεις) να αναπαράγεται όσο το δυνατόν περισσότερες φορές, σε όσο το δυνατόν περισσότερες ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Αλλωστε, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αποτελεί μία απλώς από τις κινήσεις με τις οποίες η εφημερίδα προσδοκά να αυξήσει την παρουσία της στο Ιντερνετ και, κατά συνέπεια, τις χρεώσεις των διαφημίσεων.
Βέβαια, το να αποκτήσει δεσπόζουσα θέση στο Διαδίκτυο σημαίνει πως, από κλασικό εκδοτικό εγχείρημα, ο Guardian μετατρέπεται σταδιακά σε μία ψηφιακή πλατφόρμα διάθεσης περιεχομένου. Από την άλλη, οι υπεύθυνοι των Times υποστηρίζουν πως οι εφημερίδες οφείλουν να διατηρήσουν τη μέχρι τώρα φυσιογνωμία τους και ότι η επιβολή της συνδρομής είναι ο μόνος τρόπος για να το πετύχουν. Αυτό που μένει είναι να αποδειχθεί στην πράξη ποια από τις δύο στρατηγικές είναι και οικονομικά βιώσιμη…
Εναλλακτική μέθοδος
Αν οι εφημερίδες αναζητούν σήμερα τους καλύτερους τρόπους για να αξιοποιήσουν το υλικό που διαθέτουν online, αυτό δεν σημαίνει πως και τα αμιγώς ιντερνετικά portal δεν δοκιμάζουν εναλλακτικές μεθόδους προσέλκυσης νέων αναγνωστών. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η Yahoo!, η οποία στο καινούργιο της δημοσιογραφικό μπλογκ Upshot έχρισε ως βοηθό αρχισυντάκτη ένα… μαθηματικό αλγόριθμο. Πιο συγκεκριμένα, ο ιντερνετικός κολοσσός αποφάσισε να αξιοποιήσει τις λέξεις-κλειδιά ή τις φράσεις που πληκτρολογούν οι χρήστες στη μηχανή αναζήτησης. Ετσι, ειδικοί χρησιμοποιούν αυτό τον αλγόριθμο για να αναλύουν τα σχετικά δεδομένα και να προσδιορίζουν τη θεματολογία που ανά πάσα στιγμή είναι πιο δημοφιλής στον κυβερνοχώρο. Θεματολογία η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην επιλογή των άρθρων που θα αναλάβουν οι δημοσιογράφοι του μπλογκ.
Στην πραγματικότητα, δεν είναι καινούργια η ιδέα παραγωγής περιεχομένου με βάση τις τάσεις που αναδεικνύονται από τις αναζητήσεις στα «ψαχτήρια». Πρωτεργάτες θεωρούνται οι Associated Content και Demand Media, δύο πλατφόρμες οι οποίες προσφέρουν χιλιάδες άρθρα (κυρίως εκπαιδευτικού χαρακτήρα και εγχειρίδια) τα οποία παραγγέλνουν από εξωτερικούς συνεργάτες με γνώμονα αυτές τις τάσεις.