Ολοι σχεδόν οι Νορβηγοί μιας κάποιας ηλικίας γνωρίζουν πού ακριβώς βρίσκονταν όταν ο Οντβαρ Μπρα ξαφνικά έσπασε το μπαστούνι του στον τελευταίο γύρο της σκυταλοδρομίας του παγκοσμίου πρωταθλήματος σκι το 1982, με αποτέλεσμα η εθνική τους ομάδα να αναδειχθεί ισόβαθμη με τους Σοβιετικούς. Σήμερα η συνηθισμένη ατάκα «Πού ήσουν όταν ο Μπρα έσπαγε το μπαστούνι του»; έχει δώσει τη θέση της σ’ ένα πολύ πιο σκοτεινό ερώτημα: «Πού ήσουν όταν ο Μπρέιβικ σκότωνε τα παιδιά της Νορβηγίας»; Η 22α του Ιούλη είναι, πλέον, η 11η Σεπτεμβρίου μιας τυχερής κοινωνίας που χτίστηκε πάνω στον πατριωτισμό, το πετρέλαιο, την ισότητα και τη συναίνεση.
Οι ηγέτες της Νορβηγίας, από τη βασιλική οικογένεια μέχρι τον πρωθυπουργό, δηλώνουν περήφανοι για τις δημοκρατικές αξίες, το πνεύμα αλληλεγγύης και την ανεκτικότητα της χώρας και όλοι τους δεσμεύονται πως τα ιδανικά αυτά θα παραμείνουν αναλλοίωτα. Ο πετρελαϊκός πλούτος της Νορβηγίας, άλλωστε, θα εξακολουθήσει να τροφοδοτεί το πλέον διευρυμένο σύστημα πρόνοιας στον πλανήτη. «Είμαστε όλοι σοσιαλδημοκράτες», είχε κάποτε πει ο άλλοτε βουλευτής των Εργατικών, Εϊνάρ Φόρντε, ενώ ο πρώην πρωθυπουργός, Γκρο Χάρλεμ Μπρούντσταντ είχε μια φορά δηλώσει πως «η καλοσύνη αποτελεί σήμα κατατεθέν του Νορβηγού».
Η Νορβηγία, όμως, έχει ήδη αλλάξει. Η δημόσια συζήτηση, άλλωστε, για το μέλλον της συναινετικής κοινωνίας είχε αρχίσει πολύ πριν ο Μπρέιβικ συνταράξει συθέμελα τη χώρα. Η σημερινή Νορβηγία έχει προ πολλού πάψει να είναι η μονοεθνική χώρα του παρελθόντος, καθώς το 11% του πληθυσμού της προέρχεται από τη Σουηδία, την Πολωνία, τη Σομαλία, το Πακιστάν και το Ιράκ. Ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός των μουσουλμάνων μεταναστών συνέβαλε τα μέγιστα στην άνοδο του μετριοπαθούς, αντιμεταναστευτικού Κόμματος της Προόδου. Τα ζητήματα που σχετίζονται με τη μετανάστευση δεν αντιμετωπίζονται τόσο υπό εθνικό πρίσμα, αλλά υπό κοινωνικό και θρησκευτικό. Παρ’ όλες τις αρετές της, η έμφαση στη συναίνεση μπορεί να ενισχύσει από την αυταρέσκεια μέχρι την πολιτική ορθότητα. «Είμαστε μια τυχερή, αλλά και κομφορμιστική κοινωνία», σχολιάζει η κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου του Οσλο, Γκρέτε Μπρόχμαν. Η τελευταία εξηγεί ότι η νορβηγική κοινωνία στηρίζεται στην αρχή του Γιάντε – τα ήθη και τα έθιμα μιας τυπικής σκανδιναβικής πόλης, όπου η καλή συμπεριφορά είναι το άλφα και το ωμέγα και ο κολεκτιβισμός κάτι περισσότερο από θεμιτός, σε αντίθεση με την ατομική πρωτοβουλία και την προσωπική φιλοδοξία. «Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά της έμφασης στην ισότητα», εξηγεί η κ. Μπρόχμαν. Καθώς οι κανόνες αυτοί αγνοούνται επιδεικτικά από νέες ομάδες ανθρώπων, οι αξίες των οποίων στηρίζονται πρωτίστως στη θρησκεία -σ’ αυτή την περίπτωση στο Ισλάμ- η Νορβηγία, η Σουηδία και η Δανία βρέθηκαν ενώπιον πολιτικών αδιεξόδων. «Οταν βρίσκεσαι ξαφνικά αντιμέτωπος με την πολυπολιτισμική μετανάστευση κάτι συμβαίνει», τονίζει η κ. Μπρόχμαν. «Αυτή είναι και η ουσία του ζητήματος σήμερα για τη Νορβηγία», καταλήγει.