Την ίδια περίοδο, οι σχέσεις της Σοβιετικής Ενωσης με την ουδέτερη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Τουρκία επιδεινώθηκαν σημαντικά. Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 1945 η Μόσχα κατήγγειλε το σύμφωνο φιλίας και μη επιθέσεως που είχε υπογράψει με την Αγκυρα το 1925. Τον Ιούνιο του ίδιου έτους ο Στάλιν υπέβαλε μια σειρά από αιτήματα στην τουρκική κυβέρνηση, από την πραγματοποίηση των οποίων εξαρτιόταν η συνομολόγηση νέας διμερούς συνθήκης: επιστροφή στη Σοβιετική Ενωση των τουρκικών επαρχιών Καρς, Αρνταχάν και Αρτβίν, εγκατάσταση σοβιετικών βάσεων στα Στενά και αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντραί. Ιδιαίτερα, η αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντραί, που από το 1936 ρύθμιζε το καθεστώς των Στενών και έθετε σημαντικούς φραγμούς στη διέλευση των σοβιετικών πολεμικών σκαφών, αποτελούσε διαχρονικό αίτημα της Μόσχας. Ηδη, στα τέλη του 1939 η Σοβιετική Ενωση είχε βολιδοσκοπήσει σχετικά την τουρκική κυβέρνηση, αλλά οι συζητήσεις είχαν οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Τον Νοέμβριο του επόμενου έτους, η Μόσχα πρότεινε στο Βερολίνο μια συμφωνία με την Τουρκία σύμφωνα με την οποία η Σοβιετική Ενωση θα εγκαθιστούσε στρατιωτικές βάσεις στα Στενά. Αλλά και μετά τη γερμανική επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης, ο Στάλιν ζήτησε επανειλημμένα από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία την αναθεώρηση του καθεστώτος των Στενών. Μετά την ήττα της Γερμανίας, όταν πλέον το Κρεμλίνο ήλεγχε το σύνολο των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης και διέθετε τον πιο ισχυρό στρατό της υφηλίου, ο Σοβιετικός ηγέτης αποφάσισε να ακολουθήσει μια πιο δυναμική πολιτική έναντι της Αγκυρας, επιδιώκοντας όχι απλά την αντικατάσταση της Συνθήκης του Μοντραί, αλλά την περιέλευση των Στενών υπό σοβιετικό έλεγχο.
Οπως και στην περίπτωση του Ιράν, ο Στάλιν δεν απέβλεπε στην προώθηση της κομμουνιστικής ιδεολογίας ή στην επιβολή φιλοσοβιετικού καθεστώτος στην Αγκυρα. Οι λόγοι που υπαγόρευαν την πολιτική του έναντι της Τουρκίας ήταν αμυντικοί. Η Συνθήκη του Μοντραί καθιστούσε την Αγκυρα ουσιαστικό ρυθμιστή του καθεστώτος των Στενών. Κατ’ επέκταση, μια φιλοδυτική Τουρκία θα μπορούσε, ανάλογα με τις εκάστοτε διεθνείς συγκυρίες, είτε να κρατά κλειστά τα Στενά, προκειμένου να μην κατέλθει ο σοβιετικός στόλος στη Μεσόγειο είτε να τα ανοίγει προκειμένου να εισέλθουν οι αμερικανικές και βρετανικές ναυτικές δυνάμεις στη Μαύρη Θάλασσα. Ο Στάλιν δεν ήταν διατεθειμένος να αρκεστεί στην αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντραί, αφού σε περιόδους κρίσης η Τουρκία θα ήταν και πάλι εκείνη που θα καθόριζε τη διέλευση των πολεμικών πλοίων από και προς τη Μαύρη Θάλασσα, όποιες κι αν ήταν οι προβλέψεις της νέας συμφωνίας. Απέβλεπε στον πλήρη έλεγχο των Στενών και εκεί ακριβώς πρέπει να αποδοθεί και το αίτημά του για εγκατάσταση στρατιωτικών βάσεων στην περιοχή.
Εντονη αντίδραση
Η Βρετανία, που από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 είχε προχωρήσει στη σύσφιγξη των σχέσεών της με την Αγκυρα, δεν ήταν κατ’ αρχήν αρνητική στο ενδεχόμενο τροποποίησης της Συνθήκης του Μοντραί. Ωστόσο, απέρριπτε κατηγορηματικά την εγκατάσταση σοβιετικών βάσεων στα Στενά, αφού ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα μετέτρεπε την Τουρκία σε δορυφόρο της Μόσχας με δραματικές συνέπειες για τα βρετανικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αλλωστε, η Δύση δεν είχε λησμονήσει ότι η εγκατάσταση στρατιωτικών βάσεων στα βαλτικά κράτη μετά την υπογραφή του συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ απετέλεσε το πρώτο βήμα για τη «σοβιετοποίηση» των χωρών αυτών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η αντίδραση τόσο του Λονδίνου, όσο και της Ουάσιγκτον (η οποία δεν επιθυμούσε τη συρρίκνωση της βρετανικής ισχύος στη Μέση Ανατολή) υπήρξε αποφασιστική: ανταποκρινόμενες στο τουρκικό αίτημα για παροχή βοήθειας, οι δύο δυνάμεις άσκησαν ασφυκτική πίεση προς την κατεύθυνση της Μόσχας, προκειμένου να διατηρήσουν την Αγκυρα εκτός της σοβιετικής ζώνης επιρροής. Τελικά, οι σοβιετικές αξιώσεις έναντι στην Τουρκία δεν ικανοποιήθηκαν, αλλά και δεν αποσύρθηκαν έως τον θάνατο του Στάλιν.