Για να καταλάβουμε την οργή που προκάλεσε η απόφαση του οίκου αξιολόγησης S&P να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα των ΗΠΑ, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας δύο φαινομενικά (αλλά όχι πραγματικά) αντιφατικές ιδέες. Η πρώτη αφορά την άποψη ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πια η σταθερή, αξιόπιστη χώρα. Η δεύτερη θέλει την αξιοπιστία της S&P να είναι ακόμη χειρότερη και τον οίκο αξιολόγησης να είναι το χειρότερο μέρος, όπου κάποιος θα έπρεπε να αναζητήσει πληροφορίες για τις προοπτικές των ΗΠΑ. Ας αρχίσουμε με την έλλειψη αξιοπιστίας της S&P. Η μόνη λέξη που ταιριάζει στην απόφαση υποβάθμισης της αμερικανικής οικονομίας είναι η γερμανο-εβραϊκή «τσούτσπα» (θράσος), θυμίζοντας την ιστορία του γιου που σκοτώνει τον πατέρα του και ζητεί την επιείκεια του δικαστηρίου, ως ορφανός. Το δυσβάστακτο αμερικανικό χρέος είναι άλλωστε αποτέλεσμα της κρίσης του 2008, την οποία η S&P και οι «συνάδελφοί» της ευνόησαν προσφέροντας αξιολογήσεις ΑΑΑ σε σύνθετα χρηματιστηριακά προϊόντα, που γρήγορα έγιναν «τοξικά».
Η κακή κρίση δεν σταμάτησε, όμως, εδώ με τη S&P να προσφέρει αξιολόγηση Α στη Lehman Brothers μέχρι και τις τελευταίες ημέρες της λειτουργίας της. Και πώς αντέδρασε ο οίκος, όταν η αξιολογηθείσα με Α επενδυτική Lehman κατέρρευσε; Εκδίδοντας έκθεση, με την οποία αρούνταν κάθε σφάλμα. Στο προσχέδιο της έκθεσής της για υποβάθμιση των ΗΠΑ, που εστάλη στο υπουργείο Οικονομίας, η S&P διέπραξε «λογιστικό» σφάλμα ύψους 2 τρισ. δολαρίων, το οποίο, αν και παραδέχθηκε, δεν οδήγησε σε μεταβολή της αρχικής της απόφασης.
Οι οίκοι αξιολόγησης, όμως, ουδέποτε μας έδωσαν λόγους να λάβουμε στα σοβαρά τις θέσεις τους για την εθνική πιστοληπτική ικανότητα. Στις σπάνιες περιπτώσεις που υποβάθμισαν χώρες που συνέχιζαν να απολαμβάνουν της εμπιστοσύνης των επενδυτών, όπως οι ΗΠΑ, οι αποφάσεις τους αυτές υπήρξαν πάντα εσφαλμένες.
Δεν θα υπήρχε λοιπόν κανένας λόγος να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας την υποβάθμιση των ΗΠΑ, εάν η χώρα δεν αντιμετώπιζε τόσο μεγάλα προβλήματα, που δεν αφορούν βραχυπρόθεσμη ή ακόμη και μεσοπρόθεσμη λογιστική. Οι ΗΠΑ δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα δανεισμού για την κάλυψη του τρέχοντος ελλείμματός τους. Ακόμη και τα δυσθεώρητα χρέη των τελευταίων ετών θα έχουν ελάχιστη επίπτωση στην αμερικανική δημοσιονομική βιωσιμότητα.
Αυτό που καθιστά τις ΗΠΑ αναξιόπιστες είναι η πολιτική τους. Παρά τις φωνές που επιρρίπτουν ευθύνες και στα δύο κόμματα, το πρόβλημα της χώρας είναι μονοδιάστατο και αφορά την άνοδο της εξτρεμιστικής Δεξιάς, που είναι έτοιμη να προκαλέσει κρίσεις εν σειρά, αντί να υποχωρήσει έστω και ελάχιστα από τις ιδεολογικές θέσεις της.
Η αλήθεια είναι ότι με αυστηρά οικονομικούς όρους, τα μακροχρόνια δημοσιονομικά προβλήματα των ΗΠΑ δεν θα έπρεπε να είναι δυσεπίλυτα. Είναι αλήθεια ότι η γήρανση του πληθυσμού και το αυξανόμενο κόστος της υγειονομικής περίθαλψης, υπό το σημερινό πολιτικό καθεστώς, ενισχύουν τις κρατικές δαπάνες με ρυθμό ταχύτερο των φορολογικών εσόδων. Οι ΗΠΑ, όμως, εμφανίζουν πολύ υψηλότερες υγειονομικές δαπάνες από κάθε άλλη ανεπτυγμένη χώρα, αλλά και ιδιαίτερα χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές. Εάν μετακινούμασταν έστω και λίγο προς τον διεθνή μέσο όρο και στα δύο μέτωπα αυτά, το δημοσιονομικό μας πρόβλημα θα είχε επιλυθεί. Το ουσιαστικό ερώτημα για τις ΗΠΑ είναι εάν οι εξτρεμιστές, που εμποδίζουν σήμερα κάθε υπεύθυνη πολιτική πρωτοβουλία, θα ηττηθούν και θα τεθούν στο περιθώριο.