Πιείτε χωρίς ενοχές ένα παραπάνω ποτηράκι μερλό ή σαρντονέ, καθώς οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι πολλές από τις δημοφιλείς ποικιλίες ενδέχεται να αλλοιωθούν συν τω χρόνω. Ο λόγος; Η επικείμενη κλιματική αλλαγή, που με το λιώσιμο των πάγων, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και της μέσης θερμοκρασίας δεν θα αφήσει ανεπηρέαστες ούτε τις καλλιέργειες.
Μελέτη επιστημόνων από τις ΗΠΑ, τη Χιλή και την Κίνα, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, δείχνει ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει περιοχές όπου καλλιεργούνται αμπέλια. Οι γεωργοί του μέλλοντος θα κληθούν να μετεγκαταστήσουν τα αμπέλια βορειότερα ή σε ορεινές περιοχές. Συγκεκριμένα, η έρευνα καταλήγει ότι σε λιγότερο από 40 χρόνια σχεδόν τα τρία τέταρτα των οινοπαραγωγικών περιοχών ενδέχεται να καταστούν ακατάλληλες, ενώ η παραγωγή κάποιων «πρωταθλητών» οινοπαραγωγικών περιοχών (Τοσκάνη, Μπορντό, Ροδανός) μπορεί να μειωθεί ακόμα και κατά 85%.
«Ο οινοπαραγωγικός χάρτης τόσο της Ελλάδας όσο και όλης της υφηλίου αλλάζει σταδιακά» επιβεβαιώνει ο κ. Βασίλης Μπακασιέτας, οινοπαραγωγός από τη Νεμέα. «Εδώ και δέκα χρόνια διαπιστώνουμε ότι η ζέστη έχει ως συνέπεια τη μείωση της παραγωγής και την αλλαγή της ποιότητας» περιγράφει. «Παλιότερα είχαμε “εισαγάγει” ποικιλίες από την Κεντρική Ευρώπη, όπως το σοβινιόν και το σαρντονέ, τις οποίες ξεκινήσαμε να καλλιεργούμε και στα μέρη μας» εξηγεί «σήμερα, όμως, αποδεικνύεται ότι δεν αντέχουν στη ζέστη και την ξηρασία, οπότε αναγκαζόμαστε να τις εγκαταλείψουμε».
Οι οινοπαραγωγοί αναζητώντας λύσεις, επιστρέφουν στις ελληνικές ποικιλίες. «Το ασύρτικο, το σαββατιανό, η ρόμπολα και ο ροδίτης αποδίδουν πολύ καλύτερα» λέει στην «Κ» ο κ. Μπακασιέτας. Παράλληλα, έχει ήδη ξεκινήσει μια «μετατόπιση» βορειότερα όλων των ποικιλιών. «Εμείς πειραματιζόμαστε τώρα με ποικιλίες που παλιότερα ευδοκιμούσαν στην Κρήτη. Στη Νάουσα δοκιμάζουν ποικιλίες της Πελοποννήσου» διευκρινίζει. Κατά τη γνώμη του «μεγαλύτερο πρόβλημα θα αντιμετωπίσουν τα επιτραπέζια σταφύλια, όπως η σουλτανίνα». Το πάλαι ποτέ υγρό κλίμα της Αρκαδίας, πατρίδας του μοσχοφίλερου, σήμερα είναι περισσότερο ξηρό «και ανησυχούμε ότι στο μέλλον ο μούστος δεν θα βγάζει τα αλλοτινά του αρώματα». Τις ίδιες ανησυχίες φαίνεται ότι έχουν οι γεωργοί σε όλη την Ευρώπη. «Οι Γάλλοι, πιθανώς καλύτερα ενημερωμένοι, εδώ και καιρό ετοιμάζονται να αντικαταστήσουν δικές τους περιώνυμες ποικιλίες με ελληνικές, που ενδείκνυντο για το ελληνικό κλίμα, το οποίο κατά τα φαινόμενα μεταφέρεται… βορειότερα».
«Το ζήτημα απασχολεί εξίσου και τους Πορτογάλους, που το 2010 παρουσίασαν έτερη μελέτη, προτείνοντας έναν «Ατλαντα Ζωνοποίησης για Αμπέλια» λέει στην «Κ» ο δρ Νίκος Δαλέζιος, διατελέσας καθηγητής Αγρομετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και μέλος σήμερα του Συμβουλίου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. «Αναμφισβήτητα, η γεωργία ως παραγωγική διαδικασία εξαρτάται απόλυτα από τον καιρό και το κλίμα» σημειώνει. «Η κλιματική μεταβλητότητα επηρεάζει μοιραία τόσο την ποιότητα όσο και την ποσότητα της παραγωγής». Επισημαίνεται ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί 0,7 με 0,8 βαθμούς, οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί κατά 20%, ενώ παράλληλα έχει αυξηθεί η συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων, καυσώνων, ξηρασιών και δασικών πυρκαγιών.
Ταμιευτήρες νερού
Σύμφωνα με τον καθηγητή, η Ελλάδα είναι ειδική περίπτωση. «Δεν έχει νόημα να ακολουθήσουμε το μοντέλο των Πορτογάλων, γιατί ο γεωργικός κλήρος εδώ είναι μικρός, δεν έχουμε εντατικές καλλιέργειες αμπέλου, διαθέτουμε διαφορετική γεωμορφολογία, πολλά μικροκλίματα και μεγάλη γκάμα ποικιλιών». Οπως υπενθυμίζει, «τα περισσότερα είδη ευδοκιμούν ούτως ή άλλως σε ημιορεινές περιοχές». Ο δρ Δαλέζιος υποστηρίζει σειρά προληπτικών μέτρων για να αποφευχθούν τα επόμενα χρόνια οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην οινοπαραγωγή. «Δεν έχουμε πρόβλημα με την ποσότητα του νερού, αλλά με τη διαχείρισή του, συνεπώς συστήνουμε κυρίως την κατασκευή ταμιευτήρων νερού σε ορεινές περιοχές».
Ζώνες παραγωγικότητας στη Θεσσαλία
Η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να επηρεάσει την αγροτική παραγωγή στο σύνολό της. «Μπορεί για τα αμπέλια να μην προτείνουμε τη ζωνοποίηση ή την αναδιάρθρωση, αλλά αυτές οι μέθοδοι μπορούν να είναι αποτελεσματικές σε άλλα είδη καλλιεργειών» σχολιάζει ο δρ Δαλέζιος. «Στη Θεσσαλία, για παράδειγμα, όπου παραδοσιακά καλλιεργούνται σιτηρά και βαμβάκι, ενδείκνυται να διαχωριστεί η περιοχή σε ζώνες υψηλής, μεσαίας και χαμηλής παραγωγικότητας» εξηγεί ο ίδιος «και στην τελευταία ζώνη να προωθηθεί η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών, τα οποία απαιτούν λιγότερη άρδευση και ταυτόχρονα δύνανται να προσφέρουν λύσεις στο ενεργειακό ζήτημα». Ο καθηγητής Αγρομετεωρολογίας κρίνει απαραίτητη τη συνεργασία του γεωργικού κλάδου με τον επιστημονικό, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. «Αν βέβαια στον Νότο επικρατεί ανησυχία, στα υψίπεδα της Κεντρικής Ευρώπης, τα οποία ενδέχεται να μετατραπούν μελλοντικά σε ιδιαίτερα εύφορες περιοχές, η ψυχολογία είναι διαφορετική» σχολιάζει υπομειδιώντας ο καθηγητής.