Σε μια προσπάθεια να αποκτήσουν πρόσβαση σε απόρρητα δεδομένα της προσπάθειας δημιουργίας εμβολίου για τον κορωνοϊό, Κινέζοι χάκερ επέλεξαν έναν θεωρούμενο εύκολο στόχο. Αντί να στραφούν εναντίον φαρμακευτικών εταιρειών, πραγματοποίησαν ηλεκτρονική «αναγνώριση» στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας και σε άλλες σχολές στην πρώτη γραμμή της ιατρικής έρευνας. Οι Κινέζοι δεν ήσαν, όμως, οι μόνοι κατάσκοποι επιφορτισμένοι με την αποστολή αυτή. Από τη μεριά της, η ρωσική υπηρεσία πληροφοριών SVR έβαλε στο στόχαστρό της ερευνητικά δίκτυα σε ΗΠΑ, Καναδά και Βρετανία, με τη διείσδυση να εντοπίζεται από βρετανική υπηρεσία, υπεύθυνη για την ασφάλεια των διεθνών δικτύων οπτικών ινών.
Την ίδια ώρα, το Ιράν έχει ενισχύσει και αυτό δραστικά τις προσπάθειές του για υποκλοπή δεδομένων γύρω από την έρευνα για εμβόλιο, ενώ οι ΗΠΑ ενίσχυσαν τις αμυντικές ικανότητές τους, προσπαθώντας να διαφυλάξουν την έρευνα των ιδρυμάτων τους. Ολες οι μεγάλες υπηρεσίες αντικατασκοπείας του κόσμου προσπαθούν έτσι να ανακαλύψουν τι κάνουν οι αντίπαλοί τους.
Η πανδημία του κορωνοϊού προκάλεσε μία από τις σημαντικότερες και ταχύτερες μετατοπίσεις στην αποστολή των υπηρεσιών πληροφοριών, εγκαινιάζοντας πολυεπίπεδο πόλεμο κατασκόπων. Σχεδόν κάθε αντίπαλος των ΗΠΑ ενίσχυσε τις προσπάθειές του για να υποκλέψει αμερικανικά ερευνητικά δεδομένα, ενώ η Ουάσιγκτον υιοθέτησε πρωτοβουλίες με στόχο την προστασία πανεπιστημίων και εταιρειών στην αιχμή της έρευνας για το εμβόλιο. Η αντικατασκοπεία του ΝΑΤΟ έχει επεκτείνει και αυτή τις ικανότητές της, παρακολουθώντας τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να υποκλέψει τα πολύτιμα ερευνητικά δεδομένα. Η αντιπαράθεση θυμίζει την «κούρσα του Διαστήματος», όταν ΕΣΣΔ και ΗΠΑ βασίζονταν στις υπηρεσίες κατασκοπείας τους για να διατηρούν το επιστημονικό τους προβάδισμα. «Το αξιοπερίεργο θα ήταν να μην προσπαθούσαν να κλέψουν στοιχεία για την πιο πολύτιμη ιατρική έρευνα των ημερών μας. Πολύτιμη από οικονομικής άποψης και ανεκτίμητη από γεωπολιτική σκοπιά», είπε στέλεχος του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ σε πρόσφατη ομιλία του.
Η κινεζική τακτική είναι περίπλοκη. Οι πράκτορες του Πεκίνου έχουν αξιοποιήσει την επιρροή τους στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) για να συλλέξουν στοιχεία για την πορεία των ερευνών εμβολίου σε όλο τον κόσμο. Παρότι τα στοιχεία του ΠΟΥ κοινοποιούνται δημόσια, Κινέζοι χάκερ έδωσαν τη δυνατότητα στο Πεκίνο να ενημερώνεται πρώτο για κάθε εξέλιξη. Αμερικανοί αξιωματούχοι έμαθαν για τις κινεζικές προσπάθειες στις αρχές Φεβρουαρίου, καθώς ο ιός άρχιζε να εξαπλώνεται στις ΗΠΑ. Τα συμπεράσματα της CIA και άλλων υπηρεσιών οδήγησαν την αμερικανική κυβέρνηση στην υιοθέτηση αυστηρής στάσης τον Μάιο απέναντι στον ΠΟΥ.
Το FBI προειδοποίησε τον τελευταίο μήνα το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας για τις προσπάθειες διείσδυσης Κινέζων χάκερ στα δίκτυά του. Οι Κινέζοι προσπάθησαν ανεπιτυχώς να αποκτήσουν πρόσβαση στο δίκτυο της σχολής επιδημιολογίας. Εκπρόσωπος του πανεπιστημίου ανέφερε ότι το ίδρυμα δέχεται συχνά προειδοποιήσεις από αμερικανικές υπηρεσίες ασφαλείας, ενώ έχει επενδύσει σε νέα συστήματα 24ωρης παρακολούθησης των δικτύων του. Πέρα από την αξιοποίηση χάκερ, το Πεκίνο προσπαθεί να εκμεταλλευθεί κοινά ερευνητικά προγράμματα με αμερικανικά πανεπιστήμια, αντλώντας πληροφορίες. Την ίδια ώρα, κινεζικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας προσπαθούν να εξασφαλίσουν πληροφορίες για τους Αμερικανούς ερευνητές οδηγώντας τις αμερικανικές αρχές στο κλείσιμο του κινεζικού προξενείου στο Χιούστον, αρχηγείο της επιχείρησης κατασκοπείας εις βάρος Αμερικανών ιολόγων και άλλων ειδικών στην πόλη. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών θεωρούν ότι τα δίκτυα των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων αποτελούν ευκολότερο στόχο διείσδυσης από ό,τι εκείνα των φαρμακευτικών εταιρειών. Μέχρι στιγμής, Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι οι ξένοι πράκτορες έχουν συλλέξει ελάχιστα στοιχεία από τις αμερικανικές εταιρείες που είχαν βάλει στο στόχαστρό τους: τις Gilead Sciences, Novavax και Moderna.
Την ίδια στιγμή, οι ρωσικές προσπάθειες υποκλοπής ερευνητικών δεδομένων, που επιβεβαιώθηκαν τον Ιούλιο από δυτικές υπηρεσίες, είχαν ως πρωταρχικό τους στόχο την απόκτηση στοιχείων για την έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και της συνεργαζόμενης φαρμακευτικής εταιρείας AstraZeneca.
Διασπορά αμφιβολιών
Οι Ρώσοι χάκερ, η προσπάθεια των οποίων εντοπίσθηκε εγκαίρως από δυτικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας, ανήκουν στην ομάδα Cozy Bear (γλυκιά αρκούδα), «κολεκτίβα» χάκερ με σχέσεις με τη SVR, υπεύθυνη για τη διείσδυση στα δίκτυα του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ το 2016.
Παρότι οι περισσότερες προσπάθειες Ρώσων και Κινέζων κατασκόπων αφορούν την εξασφάλιση ερευνητικών δεδομένων που θα επιτρέψουν στην ανεξάρτητη παραγωγή εμβολίων από τα δικά τους εργαστήρια, ορισμένοι Δυτικοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι οι δύο χώρες προσπαθούν την ίδια ώρα να σπείρουν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα εμβολίου, που θα έχει παραχθεί από εργαστήρια της Δύσης. Κίνα και Ρωσία έχουν ήδη αξιοποιήσει την παραπληροφόρηση για τον ιό, την προέλευσή του και την αμερικανική τακτική για την αντιμετώπισή του. Ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν μάλιστα θέσει τις βάσεις για πιο επιθετική προσπάθεια ενίσχυσης του αντιεμβολιαστικού κινήματος στη Δύση.
«Η περίπτωση του κορωνοϊού φέρνει στον νου την παλιά Σοβιετική Ενωση», λέει η Φιόνα Χιλ, πρώην στέλεχος της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ και ειδική για τη Ρωσία. «Ρωσία και Κίνα έχουν εγκαινιάσει επίμονες και αποτελεσματικές εκστρατείες παραπληροφόρησης. Ο καλύτερος τρόπος να δημιουργήσεις σύγχυση και να εξασθενίσεις τον αντίπαλό σου είναι να ενεργοποιήσεις το κίνημα όσων αντιτίθενται στον εμβολιασμό, ενώ την ίδια ώρα φροντίζεις να έχεις εμβολιάσει όλο τον πληθυσμό σου», καταλήγει η κ. Χιλ.
Η αναστολή και οι επιπτώσεις
Ατυχές αλλά όχι σπάνιο μέτρο ασφαλείας χαρακτηρίζουν οι ειδικοί την προσωρινή αναστολή των παγκόσμιων κλινικών δοκιμών του πειραματικού εμβολίου που δημιούργησαν το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και η φαρμακευτική εταιρεία AstraZeneca. Η εταιρεία ανακοίνωσε την οικειοθελή παύση των κλινικών δοκιμών, ακόμη και όσων βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο, ύστερα από ανεξήγητη ασθένεια που παρουσίασε ένας από τους εθελοντές, ενώ δήλωσε ότι επισπεύδει τη διαδικασία επανελέγχου, έτσι ώστε να περιορίσει στο ελάχιστο κάθε ενδεχόμενη επίπτωση στο χρονοδιάγραμμα της κλινικής δοκιμής. Ο Αντονι Φάουτσι, επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νόσων των ΗΠΑ, ανέφερε ότι η απόφαση της εταιρείας δεν είναι πρωτοφανής στην ανάπτυξη εμβολίων, εκφράζοντας την ελπίδα πως οι κλινικές δοκιμές θα συνεχισθούν. «Το συγκεκριμένο υποψήφιο εμβόλιο της AstraZeneca προκάλεσε σοβαρή παρενέργεια σε εθελοντή, το οποίο σημαίνει ότι η επιλογή νέων εθελοντών πρέπει να ανασταλεί έως ότου διαπιστωθεί τι ακριβώς έχει γίνει. Πρόκειται για μία από τις δικλίδες ασφαλείας που έχουμε στη διάθεσή μας στις κλινικές δοκιμές», είπε ο δρ Φάουτσι. Σε κάθε περίπτωση, η αναστολή υπογραμμίζει ότι οι χρόνοι της επιστήμης είναι διαφορετικοί από εκείνους της πολιτικής και ότι οι ερευνητές οφείλουν να διεξάγουν με εξονυχιστικό τρόπο τις κλινικές δοκιμές, αποκρούοντας τις πιέσεις βιαστικών κυβερνήσεων, που θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.