Από την ίδρυσή του, το Ισραήλ θεωρεί τον εαυτό του ως τη σύγχρονη εκδοχή της αρχαίας Σπάρτης, ένα μικροσκοπικό κράτος-φρούριο σε εχθρική έρημο, η επιβίωση του οποίου εξαρτάται από την εσωτερική του συνοχή και τη στρατιωτική του ισχύ.
Οι διαδοχικές συμφωνίες εξομάλυνσης των σχέσεων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν –με κορύφωση τις «Συμφωνίες του Αβραάμ» που υπογράφτηκαν αυτή την εβδομάδα στον Λευκό Οίκο, παρουσία του προέδρου Τραμπ– και η πολυδιαφημισμένη ενδεχόμενη συμφωνία με άλλα αραβικά κράτη κάνουν κάποιους Ισραηλινούς να αναρωτιούνται μήπως η Μέση Ανατολή βρίσκεται εν μέσω ευρύτερης γεωπολιτικής μετατόπισης. Θα μπορέσει η χώρα τους να γίνει αποδεκτή στην περιοχή ως νόμιμο μέλος της «γειτονιάς» της;
Η αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων έχει μεγάλη σημασία για το Ισραήλ, ύστερα από μεγάλη περίοδο αναμονής στην απομόνωση, με ανταλλαγή πρεσβευτών, απευθείας αεροπορική σύνδεση και νέους τουριστικούς προορισμούς. Ο δρ Γιτζάκ Κράις, διευθυντής του νοσοκομείου Σίμπα και πρώην επικεφαλής της στρατιωτικής υγειονομικής υπηρεσίας, λέει ότι η σημαντικότερη επίπτωση αφορά την αλλαγή αντιλήψεων που θα συντελεσθεί μεταξύ των Ισραηλινών πολιτών.
«Το πιο σημαντικό για ένα έθνος είναι η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Οταν οι Ισραηλινοί βλέπουν το άνοιγμα της περιοχής, συνειδητοποιούν ότι τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν και ότι η στασιμότητα δεν είναι νομοτελειακή. Αυτή η αλλαγή είναι ιστορική για τους ανθρώπους της γενιάς μου. Η ύπαρξή μας δεν είναι πια συνάρτηση της στρατιωτικής μας ισχύος, αλλά της διπλωματικής μας ικανότητας», λέει ο δρ Κράις.
Ισραηλινοί ειδικοί του αραβικού κόσμου εκτιμούν, όμως, ότι η νέα αυτή εποχή δεν έχει φθάσει ακόμη, προειδοποιώντας ότι το Ισραήλ δεν μπορεί ακόμη να εγκαταλείψει την αμυντική του στάση απέναντι στους νέους του φίλους. Επισημαίνουν, όμως, ότι οι πρόσφατες αλλαγές, όπως αυτές εκφράζονται στον τρόπο με τον οποίο οι ηγεσίες των αραβικών κρατών αναφέρονται στο Ισραήλ, αποτελούν σημαντική πρόοδο.
Το 2018, ο διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, είπε σε συνέντευξή του ότι οι Ισραηλινοί «δικαιούνται να έχουν δική τους πατρίδα», επιμένοντας ότι η χώρα του «δεν έχει κανένα πρόβλημα με τους Εβραίους». Το ίδιο έτος, ο ΥΠΕΞ του Μπαχρέιν δικαιολόγησε τα ισραηλινά αεροπορικά πλήγματα εναντίον ιρανικών στόχων στη Συρία. Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο ιμάμης στο Μεγάλο Τέμενος της Μέκκας υπογράμμισε στο κήρυγμά του την καλοσύνη που επέδειξε ο Μωάμεθ προς τους Εβραίους γείτονές του.
Πριν από μία δεκαετία, το Ισραήλ αποτελούσε «την πηγή κάθε κακού, ενώ ο αγώνας των Παλαιστινίων ήταν ιερός για όλη τη Μέση Ανατολή», λέει η αναλυτής του αραβικού κόσμου, Σιμρίτ Μέιρ. Η Αραβική Ανοιξη διέλυσε, όμως, την εικόνα αυτή, καθώς τα τεκταινόμενα στο Ισραήλ και στα Κατεχόμενα έπαψαν να είναι πρώτη είδηση στην Αίγυπτο και στον Λίβανο. «Οι πολίτες των αραβικών χωρών ήθελαν να ενημερωθούν για τις εσωτερικές εξελίξεις», λέει η κ. Μέιρ.
Την ίδια στιγμή, η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, με την οποία διαφώνησαν το Ισραήλ και οι χώρες του Κόλπου, ο ιρανικός επεκτατισμός σε Συρία, Υεμένη και αλλού και η αίσθηση ότι οι ΗΠΑ επεδίωκαν τη σταδιακή τους απεμπλοκή από την περιοχή, έπεισαν τα κράτη του Κόλπου για την ανάγκη προσέγγισης με το Ισραήλ.
Οι αναλυτές προειδοποιούν, όμως, ότι κάθε ξέσπασμα αισιοδοξίας μπορεί να αποδειχθεί πρόωρο. Οι μεγάλες ελπίδες για μόνιμη ειρήνη, που συνόδευσαν την υπογραφή της συνθήκης του Οσλο το 1993 και 1995, αποδείχθηκαν φρούδες. Ο κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, Γιόσι Σάιν, θυμάται τον ενθουσιασμό των Ισραηλινών στη χώρα τους, αλλά και των Εβραίων στις ΗΠΑ, μετά την υπογραφή των συνθηκών σε Ουάσιγκτον και Τάμπα της Αιγύπτου. «Οι ίδιες ελπίδες είχαν εκφρασθεί και η ίδια συζήτηση είχε γίνει και τότε», λέει ο κ. Σάιν.
Η «εξίσωση»
Οι Παλαιστίνιοι δεν έδειξαν πρόθυμοι να συμβιβασθούν με τις νέες συνθήκες, λέει η κ. Μέιρ. Μετά την εκλογή του προέδρου Τραμπ, τα κράτη του Κόλπου –οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες των Παλαιστινίων– ξεκαθάρισαν την πρόθεσή τους να συνεργασθούν με τον Λευκό Οίκο. Οι Παλαιστίνιοι, από τη μεριά τους, επέμειναν σε μποϊκοτάζ της κυβέρνησης Τραμπ. «Θα έπρεπε να πουν: Μισούμε τον Τραμπ, είναι περιστοιχισμένος από απεχθείς Εβραίους, αλλά είναι πρόεδρος. Οι αραβικές χώρες χρηματοδοτούν το κράτος μας, άρα πρέπει να τον εξευμενίσουμε. Απέτυχαν έτσι να αντιληφθούν τις επιπτώσεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται από το άνοιγμα του Ισραήλ προς τη Μέση Ανατολή». Οι Παλαιστίνιοι, όμως, δεν πρόκειται να εξαφανισθούν από την εξίσωση, όπως άλλωστε υπενθύμισε αυτή την εβδομάδα ο επικεφαλής διαπραγματευτής τους και γενικός γραμματέας της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Σαέμπ Ερεκάτ. «Εμείς είμαστε το πρόβλημα στην εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ – κρατών του Κόλπου και η λύση του προβλήματος περνάει από μας», υπογράμμισε ο κ. Ερεκάτ.