Ο νέος μηχανισμός για το κράτος δικαίου που συνδέεται με τον κοινοτικό προϋπολογισμό είναι κρίσιμος για να υπάρξει εμπιστοσύνη στη διαχείριση των κοινοτικών πόρων, δηλώνει η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα αξιών και διαφάνειας, Βέρα Γιούροβα. Σε συνέντευξη με ανταποκριτές ευρωπαϊκών εφημερίδων, μεταξύ των οποίων και η «Κ», η κ. Γιούροβα επιμένει ότι ο μηχανισμός δεν θα «αραιωθεί» υπερβολικά, καθώς «ειδικά τα κράτη που είναι καθαροί συνεισφορείς» στον κοινοτικό προϋπολογισμό δίνουν μεγάλη έμφαση στην ύπαρξή του.
«Η Επιτροπή επιθυμεί να είναι ο αντικειμενικός διαμεσολαβητής μεταξύ του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου», λέει. «Είναι αλήθεια ότι, όπως διαμορφώνεται ο μηχανισμός, εστιάζει περισσότερο σε κακοδιαχείριση και όχι σε ζητήματα κράτους δικαίου. Παρ’ όλ’ αυτά, πιστεύω ότι θα είναι μία σημαντική προσθήκη στην εργαλειοθήκη των μέτρων θωράκισης του προϋπολογισμού της Ε.Ε.».
Η κ. Γιούροβα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας την περασμένη εβδομάδα. Παρουσίασε την πρώτη έκθεση της Επιτροπής για την κατάσταση του κράτους δικαίου στα κράτη-μέλη, δύο μέρες αφού ο Βίκτορ Ορμπαν έστειλε επιστολή στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ζητώντας την παραίτησή της και διακόπτοντας κάθε επαφή μαζί της. Ο υποτιθέμενος λόγος ήταν η αναφορά της στην Ουγγαρία ως «άρρωστη δημοκρατία», σε συνέντευξή της στο περιοδικό Der Spiegel.
«Είναι ενδιαφέρον που πολλοί άνθρωποι θέλουν να σχολιάσουν τον τρόπο με τον οποίο το έθεσα και όχι το αν είναι αλήθεια», σημειώνει η αντιπρόεδρος της Επιτροπής. «Πρέπει να μπορούμε να μιλάμε επικριτικά για αρνητικές εξελίξεις που παρατηρούμε. Είπα ότι είναι αρνητικό πως έχει συρρικνωθεί ο χώρος για ανεξάρτητα ΜΜΕ στην Ουγγαρία. Δεν προσέβαλα τον ουγγρικό λαό. Αν ο κ. Ορμπαν το εξέλαβε ως προσωπική επίθεση, ανταπέδωσε. Θα έπρεπε να αρκεί. Πρέπει τώρα να ηρεμήσουμε και να αποκαταστήσουμε την επικοινωνία». Οπως αποκαλύπτει, πάντως, η κ. Φον ντερ Λάιεν, δεν έχει απαντήσει ακόμα στην επιστολή Ορμπαν.
Η κ. Γιούροβα θέτει το πάθος της για το κράτος δικαίου στο πλαίσιο της προσωπικής της εμπειρίας. «Εζησα τη μισή μου ζωή σε ένα κράτος όπου μπορούσε κανείς μόνο να ονειρεύεται για ένα αμερόληπτο δικαστικό σύστημα, για ελευθερία λόγου, για μέσα ενημέρωσης που ασκούσαν πραγματική κριτική», λέει η Τσέχα αντιπρόεδρος. «Ισχυε η φράση του Οργουελ: κάποιοι ήταν πιο ίσοι από άλλους. Για μένα η Ευρωπαϊκή Ενωση δημιουργήθηκε και ως ένα αντίδοτο σε αυτές τις αυταρχικές τάσεις, που γεννούν διαφθορά και οδηγούν σε πόλεμο». Παραδέχεται ότι η Ε.Ε. δεν είχε σχέδιο για κράτη-μέλη που θα οπισθοδρομούσαν δημοκρατικά μετά την ένταξή τους. «Το παραμελήσαμε ως ζήτημα. Θεωρήσαμε ότι είναι κάτι αυτόματο, τετελεσμένο. Τώρα βλέπουμε ότι χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια η θωράκισή του».
Σε ερώτηση για τις «ζώνες χωρίς ΛΟΑΤΚΙ» που έχουν κηρύξει ορισμένοι ΟΤΑ στην Πολωνία, απαντά: «Οι εξελίξεις αυτές είναι πολύ ανησυχητικές. Βέβαια οι σχετικές διακηρύξεις των δημοτικών αρχών δεν είναι νομικά δεσμευτικές – και αυτό δυσχεραίνει τη δυνατότητα της Κομισιόν να παρέμβει. Οπως ξέρετε, έχουμε ήδη πάρει κάποιες αποφάσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση έξι έργων, γιατί προβλέπεται ότι οποιαδήποτε αρχή –εθνική, περιφερειακή, δημοτική– λαμβάνει κοινοτικούς πόρους, πρέπει να σέβεται τις αρχές της ισότητας και τα θεμελιώδη δικαιώματα».
Για το ζήτημα των «χρυσών διαβατηρίων», η κ. Γιούροβα τονίζει ότι είναι «ζήτημα ασφαλείας» για την Ε.Ε. – αναφέροντας μάλιστα ότι σε παλαιότερη συνάντησή της με Αμερικανούς αξιωματούχους με θέμα την ανταλλαγή ηλεκτρονικών αποδεικτικών στοιχείων σε ποινικές δίκες, της είπαν ότι «δεν εμπιστεύονται όλα τα κράτη-μέλη» της Ενωσης. «Οταν κάποιος αποκτά υπηκοότητα σε ένα κράτος-μέλος, αποκτά πρόσβαση σε όλα», σημειώνει. Η προσδοκία της ήταν ότι τα υπόλοιπα κράτη-μέλη θα ασκούσαν πίεση στη Μάλτα, την Κύπρο και τη Βουλγαρία να αλλάξουν πορεία, αλλά διαψεύστηκε: «Φτιάξαμε μία ομάδα εργασίας, ήταν ενεργή για περισσότερο από έναν χρόνο και το αποτέλεσμα δεν ήταν ιδιαίτερα πειστικό». Συνεπώς, όπως λέει, «τώρα επανερχόμαστε και εξετάζουμε το ενδεχόμενο διαδικασιών επί παραβάσει» (ωστόσο δεν είναι σαφές, όπως παραδέχεται, ότι υπάρχει η αναγκαία νομική βάση). Ειδικά για την Κύπρο και τον νέο νόμο, με αναδρομική ισχύ, για την αφαίρεση ιθαγένειας από ωφελούμενους της πολιτικής των «χρυσών διαβατηρίων» με βεβαρημένο ποινικό μητρώο, η κ. Γιούροβα λέει ότι δημιουργεί «ένα νέο σύνολο προβλημάτων» και πως εξετάζεται προσεκτικά από την Επιτροπή για το αν είναι συμβατό με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Μεταναστευτικό και ΜΚΟ
Στο ελληνικό κεφάλαιο της έκθεσης για το κράτος δικαίου, γίνεται αναφορά σε επιθέσεις κατά δημοσιογράφων και ΜΚΟ που ασχολούνται με το μεταναστευτικό και «έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι ο “πολιτικός χώρος” [civic space] για τη δράση της κοινωνίας των πολιτών στην Ελλάδα έχει συρρικνωθεί από το 2019 και μετά». Ανησυχεί η αντιπρόεδρος ότι λαμβάνονται μέτρα για την περιστολή της δράσης ΜΚΟ που δεν συμβαδίζουν με την κυβερνητική πολιτική στο μεταναστευτικό;
«Οι ελληνικές αρχές έχουν ένα πολύ δύσκολο έργο. Πρέπει να εγγυηθούν τα θεμελιώδη δικαιώματα, την ασφάλεια και καλές συνθήκες ζωής για τους μετανάστες, σε συνεργασία με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, να διασφαλίσουν την καλή κατανομή των πόρων –μεταξύ των οποίων και των ευρωπαϊκών κονδυλίων– και παράλληλα να φροντίσουν για την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών τους. Τα ζητήματα αυτά είναι πολύ ευαίσθητα, τα παρακολουθούν στενά οι συνάδελφοί μου, ο Μαργαρίτης Σχοινάς και η Ιλβα Γιόχανσον. Δεν σχολιάζουμε συγκεκριμένες υποθέσεις, αλλά επιμένουμε στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των εμπλεκόμενων μερών – μεταναστών ή Ελλήνων πολιτών». Προσθέτει μάλιστα ότι «έχουν υπάρξει περιπτώσεις στο παρελθόν όπου ΜΚΟ είχαν εμπλακεί σε κάποια μορφή στήριξης των κυκλωμάτων των διακινητών. Αρα είναι σημαντικό για τις ΜΚΟ να βρίσκονται στη σωστή πλευρά του νόμου».