Στο ιδιαίτερα κρίσιμο – και πολύπτυχο – ερώτημα τι σημαίνει για τον πλανήτη η εκλογή του Τζο Μπάιντεν, επιχειρούν να απαντήσουν διεθνή μέσα ενημέρωσης, με ανάλυσεις τους λίγες ώρες μετά και την επίσημη ανακήρυξη της επικράτησης του υποψηφίου των Δημοκρατικών στην προεδρία των ΗΠΑ.
Οι Financial Times, απαριθμώντας αναλυτικά τα βασικά πεδία που καλείται η Αμερική να επανέλθει σε ηγετική τροχιά, υπενθυμίζουν ότι ο Μπάιντεν έχει δεσμευτεί να θέσει τέλος στο δόγμα του απομονωτισμού που είχε υιοθετήσει ο Ντόναλντ Τραμπ, διαταράσσοντας τα τελευταία χρόνια την προσέγγιση της Ουάσιγκτον απέναντι στις παραδοσιακές κατευθύνσεις της ως προς τις διεθνείς σχέσεις.
Ωστόσο, αναφέρουν, η τήρηση αυτής της δέσμευσης θα απαιτήσει χρόνο και πολιτικό κεφάλαιο, την ώρα που ο ηγετικός ρόλος των ΗΠΑ, ως υπερδύναμης της Δύσης, αμφισβητείται εντός και εκτός συνόρων.
Ενώ οι διπλωμάτες είναι απίθανό αν ακούσουν για αρκετό διάστημα ξανά τη φράση «πρώτα η Αμερική», ο Μπάιντεν θα αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, όπως την επιθετική Κίνα, την επιστροφή στη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν, την επανέναρξη των σχέσεων με την Ευρώπη και τις επιπτώσεις του Brexit στη σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο. Σχετικά με την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, οι FT, αναφέρουν:
Ευρώπη
Τι θέλει ο Μπάιντεν: Εχοντας πρόθεση να ανοικοδομήσει τις ευρωπαϊκές συμμαχίες που ο Τραμπ έχει επίμονα υπομονομεύσει, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ομπάμα είναι πιθανό να είναι ο πιο «ατλαντιστής» πρόεδρος των ΗΠΑ σε μια γενιά. Υπερηφανεύεται για την ιρλανδική του κληρονομιά και θα απομακρυνθεί από την εμφανή εχθρότητα του Ρεπουμπλιακνού προς την Ε.Ε. Ο Μπάιντεν θα είναι επίσης ισχυρός υποστηρικτής της στρατιωτικής συμμαχίας του ΝΑΤΟ, ενώ αντιτίθεται στην έξοδο της Βρετανίας από την Ενωση, παρότι το έχει αποδεχθεί ως τετελεσμένο γεγονός. Ωστόσο, θα είναι ευκολότερο να συνεργαστεί με το Ηνωμένο Βασίλειο εάν μπορέσει να αποφύγει ένα διαζύγιο χωρίς συμφωνία από την Ευρώπη, που θα σέβεται τις ιρλανδικές συνοριακές συμφωνίες.
Ο Μπάιντεν έχει επίσης υποσχεθεί να σκληρύνει τη γραμμή των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία και να «επιβάλει πραγματικές συνέπειες» στη χώρα για παραβιάσεις των διεθνών κανόνων. Η υποστήριξή του για ένα ισχυρό ΝΑΤΟ στοχεύει ρητά στην καταπολέμηση της ρωσικής επιθετικότητας και έχει δεσμευτεί να σταθεί δίπλα στη ρωσική κοινωνία των πολιτών ενάντια σε αυτό που αποκαλεί «κλεπτοκρατικό αυταρχικό σύστημα» του προέδρου Πούτιν. Ωστόσο, θα πρέπει να ανοίξει γρήγορα διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα για να επεκτείνει τη νέα συνθήκη START για τη μείωση των πυρηνικών όπλων, πριν αυτή λήξει στις 5 Φεβρουαρίου.
Τι θέλουν από τον Μπάιντεν: Ενώ πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι αποδέχθηκαν πως ο Τραμπ ήταν ένας σκληρός αγγελιαφόρος για διαρθρωτικές αλλαγές – συμπεριλαμβανομένων μεγαλύτερων αμυντικών δαπανών από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ και απόσυρση αμερικανικών στρατευμάτων από τη Γερμανία -, εξακολουθούν να βλέπουν τη δύναμη του αμερικανού στρατού στο ΝΑΤΟ, ως κομβικό σημείο για την ασφάλεια της Ευρώπης. Θα ήθελαν επίσης η Ουάσιγκτον να ασχοληθεί περισσότερο με την αντιμετώπιση περιφερειακών κρίσεων, από τη Λευκορωσία έως την Ανατολική Μεσόγειο
Τι να περιμένουμε: Βασικό σενάριο θα ήταν 18 μήνες «χαρούμενων εκδηλώσεων» που θέτουν το σύστημα της μεταπολεμικής συμμαχίας στο επίκεντρο των σχέσεων των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο, ξεκινώντας με προσπάθειες για παγκόσμια απάντηση στον κορωνοϊό. Αλλά μια ενδεχόμενη κρίση θα μπορούσε προκληθεί από την Κίνα, το Brexit και το εμπόριο.
Μέση Ανατολή
Τι θέλει ο Μπάιντεν: Εχει υποσχεθεί επιστροφή στην πυρηνική συμφωνία του Ιράν μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από τον Τραμπ, υπό την προϋπόθεση η Τεχεράνη να επανέλθει σε τροχιά συμμόρφωσης με την πολυμερή συμφωνία που έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει τις ατομικές της φιλοδοξίες. Ως προς τη Σαουδική Αραβία, ο νέος πρόεδρος την έχει αποκαλέσει «κράτος – παρία». Ωστόσο, όπως και ο Τραμπ, ο Μπάιντεν θέλει να τερματίσει τους ατελείωτους πολέμους της Αμερικής και σχεδιάζει να αλλάξει ο χάρτης των συμμαχιών Μέση Ανατολή. Ο Δημοκρατικός πρόεδρος δεν θα μετακινήσει την αμερικανική πρεσβεία από την Ιερουσαλήμ, όπου ο Τραμπ την μετέφερε, από το Τελ Αβίβ, το 2018, ενώ δεν έχει σχέδια να πιέσει για λύση δύο κρατών. Οι κορυφαίοι σύμβουλοι του Μπάιντεν κατέστησαν επίσης σαφές ότι οι προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής του βρίσκονται αλλού.
Τι θέλουν από τον Μπάιντεν: Η Τεχεράνη θέλει να «αποζημιωθεί» για τη μεταχείρισή της από τον Τραμπ και άρση των κυρώσεων που επιβλήθηκαν, ως τίμημα για την επιστροφή της στην πυρηνική συμφωνία. Προς το παρόν, εξακολουθεί να αναπτύσσει το πρόγραμμα πυραύλων. Εν τω μεταξύ, η Σαουδική Αραβία ανησυχεί ότι η κυβέρνηση του Μπάιντεν θα μπορούσε να σταματήσει τις πωλήσεις όπλων και να πυροδοτήσει νέα αναστάτωση στις μεταξύ τους σχέσεις. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα ήθελαν να δουν τις ΗΠΑ να ακολουθούν μια πιο σκληρή γραμμή εναντίον της Τουρκίας και, εάν ο Μπάιντεν συμφωνήσει να επανέλθει στη συμφωνία του Ιράν, να διασφαλίσει ότι αντιμετωπίζεται επίσης το πρόγραμμα πυραύλων και η υποστήριξη των πολιτοφυλακών στην περιοχή. Θέλει επίσης μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μαζί με άλλες περιφερειακές δυνάμεις, για τυχόν συζητήσεις σχετικά με το Ιράν.
Τι να περιμένουμε: Εδώ υπάρχει η χρονική πίεση των προεδρικών εκλογών του Ιράν τον Ιούνιο, οι οποίες θα μπορούσαν να δώσουν εξουσία σε σκληροπυρηνικούς και να καταστήσουν δύσκολες τις διαπραγματεύσεις. Η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να εργαστεί γρήγορα για νέα προσέγγιση με την Τεχεράνη, σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους που συμμετέχουν στη συμφωνία, δηλαδή το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Τι περιμένει η Κίνα
Στο Πεκίνο γνωρίζουν πολύ καλά ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα ήταν ο νικητής των εκλογών στις ΗΠΑ δεν θα έπρεπε να περιμένουν «χάρες» και πιο μαλακή στάση. Ωστόσο όπως και ο υπόλοιπος κόσμος ποντάρουν σε πιο προβλέψιμες κινήσεις από την αμερικανική πλευρά, που τουλάχιστον θα αφήσουν μεγαλύτερα περιθώρια συνεννόησης.
Ο Μπάιντεν σε καμία περίπτωση δεν θέλει να δείξει ότι υποχωρεί έναντι της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας, ότι ακολουθεί έναν δρόμο που αφήνει ευάλωτη την αμερικανική μεταποίηση. Προεκλογικά είχε επιχειρήσει να στείλει το μήνυμα πως θα είναι εξίσου σκληρός με τον προκάτοχό του. Από την άλλη θεωρείται βέβαιο ότι θα επιδιώξει να αποφύγει και έναν παρατεταμένο Ψυχρό Πόλεμο. Η Πρώτη Φάση της εμπορικής συμφωνίας των δύο πλευρών έχει παγώσει, αλλά υπάρχει. Θα μπορούσαν να γίνουν βήματα για την επαναφορά της στο προσκήνιο και γιατί όχι τον εμπλουτισμό της.
Πώς θα εξελιχθούν οι «πόλεμοι» στην παγκόσμια εμπορική σκηνή
Το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ- Κίνας θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο και στις εξελίξεις στο μέτωπο του παγκόσμιου εμπορίου. Ο Μπάιντεν και οι Δημοκρατικοί συνολικά δεν αποφεύγουν τη ροπή προς τον προστατευτισμό, που ήταν βασικό στοιχείο και της πολιτικής Τραμπ. Έχουν δεσμευθεί άλλωστε να διατηρήσουν τη ρήτρα buy American στις δημόσιες δαπάνες, προκειμένου να στηρίξουν τις αμερικανικές βιομηχανίες έναντι μεγάλων ευρωπαϊκών και ασιατικών ανταγωνιστριών τους. Έχουν επίσης επικρίνει επανειλημμένα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.
Σε αντίθεση ωστόσο με τον Τραμπ ο Μπάιντεν επιδιώκει περισσότερο μία μεταρρύθμιση του ΠΟΕ παρά την απαξίωσή του, ενώ θεωρείται πιο πιθανό να επιδιώξει διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με τους μεγάλους εμπορικούς εταίρους, από την Κίνα έως την Ε.Ε. και από την Ιαπωνία έως το Μεξικό και τον Καναδά, παρά διαρκείς συγκρούσεις και απειλές. Δύσκολα θα καταφύγει δε στο όπλο των δασμών ή τουλάχιστον δεν προβλέπεται να το χρησιμοποιήσει με την ίδια ορμή.
Αυτό έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο για τους Κινέζους, αλλά και για την Ε.Ε. που αυτό το διάστημα επιδιώκει να αποφύγει έναν πόλεμο δασμών με φόντο τις επιδοτήσεις στους αεροναυπηγικούς κολοσσούς Airbus και Boeing.
Με αγωνία περιμένει τα πρώτα βήματα της εμπορικής πολιτικής Μπάιντεν και η Βρετανία, αν και όπως σχολίαζε το BBC ο δρόμος για μία ευρεία εμπορική συμφωνία των δύο χωρών ίσως να γίνεται πιο δύσκολος από ό,τι θα ήταν σε περίπτωση επανεκλογής Τραμπ.
Τι θα γίνει με τη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής
Οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν και επισήμως από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή την περασμένη Τετάρτη. Ο Μπάιντεν έχει δεσμευθεί για επανένταξη της χώρας στη συμφωνία, αλλά και ενσωμάτωση των στόχων της κλιματικής αλλαγής σε κάθε πτυχή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, της εθνικής ασφάλειας και του εμπορίου. Έχει υιοθετήσει το φιλόδοξο στόχο για μηδενικές εκπομπές ρύπων άνθρακα έως το 2050 και έχει υποσχεθεί δυναμική στροφή στην πράσινη οικονομία με επενδύσεις ύψους 450 δισ. δολαρίων μεταξύ άλλων στην καθαρή ενέργεια. Εάν η Γερουσία επιτρέψει την στροφή αυτή των ΗΠΑ θα πρέπει να περιμένουμε πολλά στο μέτωπο της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης, αφού θα έρθει σε μία περίοδο που όχι μόνο η Ε.Ε., αλλά επίσης η Ιαπωνία και η Κίνα προσπαθούν να πετύχουν άκρως φιλόδοξους στόχους.
Πηγές: FT, BBC, Politico