Σήμερα, στα τέλη της φετινής πανδημικής χρονιάς, διαθέτουμε όλες τις επιστημονικές πληροφορίες προκειμένου να αποτρέψουμε μια νέα έξαρση του κορωνοϊού: Γνωρίζουμε ότι οφείλουμε να αποφεύγουμε τις συναθροίσεις σε κλειστούς χώρους, να τηρούμε την αναγκαία απόσταση, να φοράμε πάντα μάσκα και να πλένουμε συχνά τα χέρια. Παρά τον πλούτο της επιστημονικής γνώσης, πολλοί εξακολουθούν να μη συμμορφώνονται με τις συστάσεις των ειδικών.
Το πρόβλημα της «μη συμμόρφωσης» με τους κοινωνικούς κανόνες απασχολεί επί αιώνες την ανθρώπινη κοινότητα. Πώς, άραγε, μπορεί κανείς να πείσει τους ανθρώπους να ενεργήσουν, όπως π.χ. να τηρήσουν τους κανόνες της κοινωνικής αποστασιοποίησης ή ακόμα, όταν έρθει η ώρα, να εμβολιαστούν, να φέρουν εις πέρας πράξεις επωφελείς για την κοινότητα, όταν δεν έχουν προσωπικό όφελος για τους ίδιους; Σύμφωνα με μελέτες που εκπονήθηκαν είναι πιθανότερο να ακολουθήσουμε θετικές κοινωνικές συμπεριφορές, αν πιστεύουμε ότι ανάλογες συμπεριφορές τηρούν και πολλοί άλλοι. Αυτό αποδείχθηκε από έρευνες που έδειξαν ότι υιοθετούμε αδιαμαρτύρητα μια συμπεριφορά, αρκεί να γνωρίζουμε ότι το ίδιο κάνει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων.
Ερευνητές του ιαπωνικού πανεπιστημίου Ντοσίσα ρώτησαν τους Ιάπωνες πολίτες να αποκαλύψουν τον λόγο που τους οδήγησε στη συστηματική χρήση μάσκας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οπως διαπίστωσαν, αναλύοντας τις απαντήσεις, αυτό δεν συνέβαινε επειδή πίστευαν ότι η μάσκα προστάτευε τους ίδιους ή τους γύρω τους. Οπως αναφέρουν στο πόρισμα της μελέτης, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Frontiers in Psychology, οι ερωτηθέντες απάντησαν ότι φορούσαν μάσκα επειδή πίστευαν ότι το ίδιο έκαναν όλοι. Η συμμετοχή τους στη συλλογική πρακτική ανακούφιζε το άγχος τους. Αντιθέτως, όταν οι αξιωματούχοι κατηγορούν τους πολίτες ότι «όλοι κάνουν πάρτι, παρά τις συστάσεις», στην πραγματικότητα ενισχύουν τις πιθανότητες ευρύτερης απειθαρχίας, γιατί η συλλογική συμπεριφορά των απείθαρχων εμφανίζεται ως «κοινωνική νόρμα» που ακολουθούν οι πολλοί.
Υπάρχει μία καλή μέθοδος για να ενισχύσουμε τη θετική κοινωνική συμπεριφορά: Πρέπει συνεχώς να επιδεικνύουμε τη συμπεριφορά που επιθυμούμε να ακολουθήσουν οι άλλοι. Αυτό είναι σχετικά εύκολο με τα διάφορα μέτρα κατά της διασποράς του κορωνοϊού. Οι διαφημιστικές εκστρατείες, που υποδεικνύουν με σαφήνεια πώς ακριβώς ενεργεί η πλειονότητα, μπορεί να βελτιώσουν σημαντικά την αύξηση της συμμόρφωσης σε κάποιο μέτρο.
Σήμερα αντιμετωπίζουμε μία πραγματική πλημμυρίδα πληροφοριών για την COVID-19 με πολλές διαφορετικές προελεύσεις. Είναι απίθανο ότι μία μεμονωμένη υγειονομική πρωτοβουλία των αρμόδιων φορέων θα μεταβάλει τον ρουν της πανδημίας. Ομως, η εφαρμογή αποτελεσματικών στρατηγικών επικοινωνίας, βασισμένων στην επιστήμη, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην προσπάθεια των φορέων και επιστημόνων, όχι μόνο να μεταδίδουν το μήνυμά τους αλλά και να πείθουν, γεγονός που θα σώσει ανθρώπινες ζωές.