ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA

Τα λεγόμενα «οικογενειακά διαμάντια» της υπηρεσίας εμπλέκονται στη συνταγματική κρίση που ξέσπασε στη χώρα

5' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μετά τη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, που κατέστρεψε την προεδρία του Λίντον Τζόνσον, καθώς και το σκάνδαλο Ουότεργκεϊτ, που τερμάτισε πρόωρα την προεδρία του Ρίτσαρντ Νίξον, η αμερικανική κοινωνία ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη σε ζητήματα κατάχρησης εξουσίας από υπηρεσίες ασφάλειας της εκτελεστικής εξουσίας. Το 1975 βρέθηκε στο στόχαστρο των ΜΜΕ και του Κογκρέσου η CIA.

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο της του 1947, η CIA ήταν αρμόδια μόνο για δραστηριότητες εκτός της επικράτειας των ΗΠΑ. Αρμόδιο για την ασφάλεια των ΗΠΑ στο εσωτερικό τους έναντι ξένης κατασκοπείας ή άλλων υπονομευτικών δραστηριοτήτων είναι το FBI.

Το 1973, ωστόσο, ξεκίνησε εσωτερική έρευνα από την ίδια τη CIA, που διαπίστωσε ότι στο παρελθόν, με εντολές προέδρων, η υπηρεσία είχε διερευνήσει τυχόν ξένες επιρροές στο αντιπολεμικό κίνημα κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ. Εντός της υπηρεσίας οι παράνομες αυτές δραστηριότητες ήταν γνωστές ως τα «οικογενειακά διαμάντια».

Αποκάλυψη του σκανδάλου από ένα δημοσιογράφο

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA-1
Ο πρόεδρος Φορντ αποκάλυψε κατά λάθος τις απόπειρες δολοφονιών από τη CIA. (Φωτ. ASSOCIATED PRESS)

Στα τέλη του 1974 άρχισε να διερευνά το ζήτημα ο δημοσιογράφος Σέιμορ Χερς των New York Times. Οταν ο Χερς ρώτησε τον διοικητή της CIA, Ουίλιαμ Κόλμπι, για μαζικές παράνομες επιχειρήσεις της ενάντια στο αντιπολεμικό κίνημα, ο Κόλμπι ισχυρίστηκε ότι επρόκειτο για πολύ λίγες περιπτώσεις. Ο Χερς εξέλαβε τη δήλωση αυτή ως επιβεβαίωση των πληροφοριών του και, ως εκ τούτου, σε άρθρο του στις 22 Δεκεμβρίου 1974 αναφέρθηκε σε «μαζική παράνομη επιχείρηση» ενάντια στο αντιπολεμικό κίνημα.

Στον απόηχο του άρθρου, ο Κόλμπι ενημέρωσε τον υπουργό Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και τον πρόεδρο Τζέραλντ Φορντ ότι στο παρελθόν η CIA είχε δημιουργήσει φακέλους αντικατασκοπείας για 9.944 πολίτες των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανόμενων 14 μελών του Κογκρέσου. Τους ενημέρωσε επίσης για αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίας ξένων ηγετών, μεταξύ των οποίων ήταν ο Φιντέλ Κάστρο. Τους διαβεβαίωσε, πάντως, ότι οι δραστηριότητες αυτές αποτελούσαν παρελθόν.

Ο πρόεδρος Φορντ αντέδρασε διορίζοντας εξεταστική επιτροπή υπό τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Νέλσον Ροκφέλερ, με σκοπό να εκτονώσει την κατάσταση με ελεγχόμενη αποκάλυψη των «οικογενειακών διαμαντιών». Οι απόπειρες δολοφονιών δεν συμπεριλαμβάνονταν στα αντικείμενα της εξεταστικής επιτροπής. Ο Φορντ, όμως, αποκάλυψε κατά λάθος τις απόπειρες δολοφονιών σε συζήτηση με δημοσιογράφους των New York Times τον Ιανουάριο του 1975.

Η αποκάλυψη του Φορντ προκάλεσε έξαψη της φαντασίας δημοσιογράφων της αμερικανικής τηλεόρασης. Σε λάθος κατεύθυνση πήγαν οι έρευνές τους όσον αφορά τυχόν δολοφονίες εντός των ΗΠΑ, όπως για παράδειγμα ο θάνατος από αυτοκινητικό δυστύχημα δύο Σοβιετικών διπλωματών στη Νέα Υόρκη. Οταν ο διοικητής της CIA, Ουίλιαμ Κόλμπι, διέψευσε κατηγορηματικά οποιαδήποτε ανάμειξη της υπηρεσίας σε απόπειρες δολοφονίας στο εσωτερικό των ΗΠΑ, δημοσιογράφοι αναρωτήθηκαν μήπως ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Νταγκ Χάμαρσκιολντ, σε αεροπορικό δυστύχημα στην Αφρική το 1961, που επίσης διέψευσε ο Κόλμπι κατηγορηματικά.

Αντιδράσεις στο πόρισμα της επιτροπής Ροκφέλερ

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA-2
Ο διευθυντής της CIA Ουίλιαμ Κόλμπι (αριστερά), με τα μέλη του Κογκρέσου Σαμ Στάιγκερ και Κλάρενς Μπράουν, λίγο πριν καταθέσει στην επιτροπή που ερευνούσε τη δράση της υπηρεσίας. (Φωτ. ASSOCIATED PRESS)

Εν μέσω αυτής της φρενίτιδας στα ΜΜΕ, αποφάσισε το Κογκρέσο να διοργανώσει δικές του έρευνες. Στα τέλη Ιανουαρίου 1975 η Γερουσία δημιούργησε εξεταστική επιτροπή με πρόεδρο τον γερουσιαστή Φρανκ Τσορτς. Ακολούθησε η Βουλή των Αντιπροσώπων τον Φεβρουάριο με τη σύσταση επιτροπής υπό την αρχική προεδρία του βουλευτή Νέντζι, τον οποίο διαδέχθηκε τον Ιούνιο ο βουλευτής Οτις Πάικ.

Ο Κόλμπι αποδείχθηκε πολύ συνεργάσιμος με τις δύο αυτές επιτροπές, προκαλώντας εκνευρισμό στον Λευκό Οίκο. Ο Κίσινγκερ παραπονέθηκε ότι «κάθε φορά που ο Μπιλ Κόλμπι πάει στο Κογκρέσο, ο ανόητος αισθάνεται μια ακατανίκητη ανάγκη να ομολογήσει κάποιο φρικτό έγκλημα».

Τον Ιούνιο 1975 δημοσιεύθηκε το πόρισμα της επιτροπής Ροκφέλερ. Αναφορικά με τις παράνομες δραστηριότητες της CIA στο εσωτερικό των ΗΠΑ, το πόρισμα δήλωνε απερίφραστα ότι ήταν κατ’ εντολήν προέδρων (χωρίς να δώσει λεπτομέρειες). Επίσης αποκάλυψε πειράματα της υπηρεσίας κατά τη δεκαετία του 1950 με Αμερικανούς στους οποίους χορηγήθηκαν δόσεις του ναρκωτικού LSD εν αγνοία τους, προκαλώντας τον θάνατο ενός που πήδηξε από τον δέκατο όροφο (το LSD μπορεί να προκαλέσει έντονες παραισθήσεις).

Ο γερουσιαστής Φρανκ Τσορτς, που είχε προεδρικές φιλοδοξίες για το 1976, αντέδρασε δηλώνοντας ότι το πόρισμα της επιτροπής Ροκφέλερ ήταν απλώς «η κορυφή του παγόβουνου». Ηταν αποφασισμένος η επιτροπή του να αποκαλύψει το υπόλοιπο παγόβουνο, δίνοντας στον ίδιο μεγάλη δημοσιότητα. Ενα πρόβλημα που αντιμετώπιζε όμως ήταν ότι σχεδόν όλες οι, ούτως ή άλλως, αποτυχημένες απόπειρες δολοφονίας ξένων ηγετών είχαν γίνει με εντολή του Δημοκρατικού προέδρου Τζον Κένεντι, που δεν ταίριαζε με το αφήγημα που επεδίωκε να προωθήσει το Δημοκρατικό Κόμμα.

Υπερβολές και αποκαλύψεις ευαίσθητων στοιχείων

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA-3
Το πόρισμα της επιτροπής του αντιπροέδρου Νέλσον Ροκφέλερ (αριστερά, με τον γερουσιαστή Τζον Γκλεν και τη σύζυγό του) αποκάλυψε πειράματα της CIA τη δεκαετία του ’50 με χορήγηση LSD σε Αμερικανούς εν αγνοία τους. (Φωτ. ASSOCIATED PRESS)

Τον γερουσιαστή Τσορτς ανταγωνιζόταν στο δεύτερο μισό του 1975 ο βουλευτής Οτις Πάικ, που πάσχιζε η δική του επιτροπή να βγάλει περισσότερα «άπλυτα» στη φόρα.

Τον Σεπτέμβριο η επιτροπή Πάικ αποκάλυψε, παρά τις αντιρρήσεις των υπηρεσιών πληροφοριών, την ικανότητα της αμερικανικής ηλεκτρονικής κατασκοπείας το 1973 να γνωρίζει πότε τα αιγυπτιακά τεθωρακισμένα τηρούσαν εσκεμμένα ηλεκτρονική σιγή.

Για να μη μείνει πίσω, η επιτροπή Τσορτς κάλεσε τον Οκτώβριο σε δημόσια ακροαματική διαδικασία τον διοικητή της υπηρεσίας ηλεκτρονικής κατασκοπείας NSA αντιστράτηγο Λιου Αλεν. Προηγουμένως ελάχιστοι Αμερικανοί γνώριζαν την ύπαρξη καν αυτής της υπηρεσίας (που επί Ομπάμα πήρε ευρεία δημοσιότητα λόγω των αποκαλύψεων του Σνόουντεν).

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA-4
Ο Ρίτσαρντ Ουέλς, στέλεχος της CIA στην Αθήνα, δολοφονήθηκε από τη 17Ν. (Φωτ. ASSOCIATED PRESS)

Οι αποκαλύψεις των δύο επιτροπών το φθινόπωρο του 1975 για τα «άπλυτα» των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών πήραν τέτοιες διαστάσεις, ώστε ο Κόλμπι να συμπεράνει αργότερα: «Η CIA βρέθηκε κάτω από μια πιο σκληρή και αυστηρή δημόσια εξέταση από ό,τι είχε περάσει οποιαδήποτε τέτοια υπηρεσία όχι μόνο σε αυτή τη χώρα, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο».

Βέβαια ένα μέρος των αποκαλύψεων ήταν απολύτως θεμιτό για μια δημοκρατία, ιδίως τα «οικογενειακά διαμάντια» της CIA που αφορούσαν την παράνομη παρακολούθηση οργανώσεων και πολιτών στο εσωτερικό των ΗΠΑ επί των προεδριών Τζόνσον και Νίξον. Η αποκάλυψη μυστικών επεμβάσεων σε άλλες χώρες ήταν αναμενόμενη και εν μέρει θεμιτή, δεδομένου του κλίματος της εποχής. Αναμφίβολα όμως οι αποκαλύψεις ξεπέρασαν τα θεμιτά όρια όσον αφορά τη δημοσιοποίηση εξαιρετικά ευαίσθητων στοιχείων για τις διαδικασίες της κατασκοπείας.

ΗΠΑ: έρευνες για τη δράση της CIA-5
11.6.1975. Στην αποκάλυψη Φορντ για την ανάμειξη της CIA σε πολιτικές δολοφονίες αναφέρεται το πρωτοσέλιδο άρθρο της «Κ».

Η δημοκοπική δραστηριότητα των επιτροπών ανακόπηκε με τη δολοφονία του ακολούθου της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα Ρίτσαρντ Ουέλς από την τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη» στις 23 Δεκεμβρίου 1975, έπειτα από τη μέσω διαρροής στον Τύπο δημοσιοποίηση της μυστικής ιδιότητάς του ως στελέχους της CIA. Παρόλο που η δημοσιοποίηση αυτή δεν οφειλόταν στις δύο εξεταστικές επιτροπές του Κογκρέσου, η κυβέρνηση Φορντ άδραξε την ευκαιρία να αλλάξει το κλίμα στην αμερικανική κοινωνία. Ο πρόεδρος Φορντ, για παράδειγμα, φρόντισε η κηδεία του Ουέλς, στην οποία παρέστη ο ίδιος, να γίνει με πλήρεις στρατιωτικές τιμές.

Οντως, μετά τη δολοφονία του Ουέλς το κλίμα στην αμερικανική κοινωνία μεταστράφηκε, πλήττοντας τις προεδρικές φιλοδοξίες του προέδρου της εξεταστικής επιτροπής της Γερουσίας Φρανκ Τσορτς. Το Κογκρέσο κατέληξε το 1976 να δημιουργήσει μεικτή (διασωματική) επιτροπή ελέγχου των μυστικών υπηρεσιών, που έκτοτε λειτουργεί με κανόνες διαφύλαξης των απόρρητων πληροφοριών συμφωνημένους με την εκτελεστική εξουσία.
 
* Ο κ. Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή