Ενας πολιτικός μου μέντορας μου είχε εκμυστηρευθεί κάποτε ότι στην πολιτική «…αν μπορείς να φανταστείς κάτι, τότε μπορεί και να συμβεί». Κοιτάζοντας το 2020 προς τα πίσω, τείνω να συμπληρώσω με τη φράση «… ακόμη και αν δεν μπορείς να φανταστείς κάτι, μπορεί και πάλι να συμβεί». Ηταν μια πρωτοφανής χρονιά.
Οταν στα τέλη Δεκεμβρίου του 2019 η Κίνα ενημέρωσε τον ΠΟΥ για μία σειρά κρουσμάτων «γρίπης», δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι μέσα σε διάστημα τριών μηνών, η ίδια η Ευρώπη θα γινόταν το επίκεντρο της πανδημίας. Κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει την τεράστια καταστροφή που θα προκαλούσε αυτή η νόσος στους πολίτες μας. Μας έπληξε με κάθε τρόπο, στο πώς αλληλεπιδρούμε, στο πώς εργαζόμαστε και στο πώς φανταζόμαστε το μέλλον μας.
Συντονισμός
Η Ευρωομάδα είναι το γκρουπ των υπουργών Οικονομικών που εκπροσωπούν τις χώρες με κοινό νόμισμα το ευρώ. Πραγματοποιήσαμε τακτικές συναντήσεις και ήμασταν σε συνεχή επαφή μεταξύ μας. Ο ρόλος μας είναι να συντονίζουμε τις πολιτικές μας προς όφελος των λαών της Ευρώπης. Καθένας από εμάς γνωρίζει ότι ενεργώντας συλλογικά επιτυγχάνουμε περισσότερα από όσα θα μπορούσαμε να καταφέρουμε μόνοι μας.
Ως πρόεδρος της Ευρωομάδας μπόρεσα να δω από πρώτο χέρι την αντίδραση της οικονομικής πολιτικής στην κρίση τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αν το 2020 είναι μια χρονιά χωρίς πρόσφατο προηγούμενο όσον αφορά την υγεία μας, υπήρξε επίσης ιστορική για τις οικονομικές αποφάσεις που πήραμε προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την κρίση αυτή.
Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια νόσο που δεν γνωρίζει εθνικά σύνορα, μια πανδημία που εξαπλώνεται μέσω της επαφής και της συνδεσιμότητας. Το 2020 αντλήσαμε δύναμη από την οικονομική μας αλληλεξάρτηση για να αντιμετωπίσουμε αυτήν τη απειλή. Είναι σημαντικό, καθώς τελειώνει το 2020, να αποτιμήσουμε όλα όσα έγιναν, αλλά και να ατενίσουμε τον νέο χρόνο.
Πρώτον, οι εθνικές κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν άμεσα. Το πιο βασικό ήταν που αξιοποιήσαμε γρήγορα και αποτελεσματικά τα φορολογικά συστήματα και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας. Η απόφαση για προσωρινή αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων ήταν ένα σαφές μήνυμα ότι η κρίση και ιδίως η αντίδρασή μας απέναντί της θα ήταν διαφορετική.
Η απόφαση έδωσε στις κυβερνήσεις τη δυνατότητα να λάβουν έκτακτα μέτρα στήριξης –ως προς το μέγεθος αλλά και τη φύση τους– για να προστατέψουν την απασχόληση και τα εισοδήματα. Οι ενέργειες αυτές ήταν ζωτικής σημασίας για να περιορισθούν οι οικονομικές επιπτώσεις που θα είχαν στις οικονομίες μας τα μέτρα περιορισμού.
Τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. συμμετείχαν επίσης συλλογικά σε μία σειρά πρωτοφανών μέτρων στήριξης ανάλογων προς την πρωτοφανή κρίση. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κράτησε προληπτική στάση καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, λαμβάνοντας διάφορα υποστηρικτικά μέτρα. Με τον τρόπο αυτόν, όσοι χρειάστηκαν δάνειο μπόρεσαν να το αποκτήσουν με μικρότερο κόστος σε όλη την Ε.Ε. Η συνέργεια των πολιτικών που εφαρμόστηκαν και των κυβερνητικών μέτρων για τη στήριξη των οικονομιών αποδείχθηκε εξαιρετικά σημαντική, βοηθώντας τις κοινότητες και τις επιχειρήσεις να αντεπεξέλθουν στην κρίση.
Τον Απρίλιο, η Ευρωομάδα, από κοινού με τα κράτη μέλη εκτός της Ευρωζώνης, κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με τρία κρίσιμα δίχτυα ασφαλείας αξίας 540 δισ. ευρώ, τα οποία είναι πλέον πλήρως λειτουργικά. Το πρόγραμμα SURE παρέχει πόρους ώστε τα κράτη να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσουν τα οικεία προγράμματα επιδότησης μισθών, βοηθώντας τους ανθρώπους να μη χάσουν τις δουλειές τους.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει περισσότερες δυνατότητες να δανείζει στις επιχειρήσεις, ιδίως στις μικρομεσαίες, που υπέστησαν ζημίες λόγω της COVID-19. Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνήσεις μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ένα νέο άνευ όρων προληπτικό πιστωτικό όριο από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.
Επιπλέον, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν τον Ιούλιο για ένα Ταμείο Ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ, με σκοπό τη στήριξη των περιφερειών και των τομέων που υπέστησαν τις μεγαλύτερες απώλειες λόγω της πανδημίας, μέσω ενός συνδυασμού επιχορηγήσεων και δανείων. Το σχέδιο αυτό βρίσκεται στον πυρήνα της στρατηγικής της Ε.Ε. για την ανάκαμψη.
Οι υπουργοί Οικονομικών έχουν πλέον καταλήξει σε συμφωνία σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των τραπεζικών δυσκολιών στο μέλλον. Αυτός είναι ένας από τους τρόπους ενίσχυσης του ευρώ με τη βελτίωση της ικανότητάς μας να αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις.
Ετσι, κοιτάζοντας αναδρομικά το 2020, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι πλέον πιο δυνατή. Πήραμε γενναίες αποφάσεις σε τομείς που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε καν ένα χρόνο πριν.
Ευέλικτη
Ατενίζοντας το 2021, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι, ενώ τα εμβόλια θα φθάσουν, η διαδικασία εμβολιασμού θα πάρει χρόνο. Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να εξακολουθήσει να είναι υποστηρικτική και ευέλικτη καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καθώς εξελίσσεται η υγειονομική κατάσταση.
Οταν έρθει η κατάλληλη στιγμή θα πρέπει να μειώσουμε τον δανεισμό. Μπορέσαμε να ανταποκριθούμε στην κρίση, επειδή η Ευρωζώνη είναι αξιόπιστη. Οι εθνικές οικονομίες ήταν σε καλή κατάσταση. Η Ευρωομάδα και όλοι οι εταίροι της Ευρώπης θα ξεκινήσουμε αυτό το ταξίδι όταν έρθει η ώρα.
Παρότι το 2020 ήταν αναμφίβολα ένα εξαιρετικά δύσκολο έτος, το οποίο δεν θα ξεχάσουμε ποτέ, αποδείχθηκε για άλλη μία φορά το τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κρίση. Οι αντιδράσεις ήταν εξαιρετικές από κάθε άποψη.
Πιστεύω ότι, εάν η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν υπήρχε πριν από αυτή την κρίση, θα ξεκινούσαμε τώρα την αργή διαδικασία δημιουργίας της. Η πιο αποτελεσματική και ισχυρή δράση είναι η κοινή δράση. Αυτό που έχει σημασία είναι η ενότητα του σκοπού που στηρίζεται στην αλληλεγγύη. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Ναι, οι διαπραγματεύσεις και οι συζητήσεις είναι έντονες και δύσκολες. Αυτό όμως συμβαίνει γιατί οι αποφάσεις αυτές είναι πολύ σημαντικές.
Ξέρω όμως ότι σήμερα υπάρχουν πολλά εκατομμύρια Ευρωπαίοι που δεν έχουν δουλειά και ανησυχούν για το μέλλον και την υγεία τους. Δεν υπάρχει χρόνος ούτε και λόγος για αυτοεπαίνους.
Πρέπει, ωστόσο, να αναγνωρίσουμε το μέγεθος της ανταπόκρισης και να τονίσουμε ότι θα χρειαστούν ο ίδιος συντονισμός και η ίδια αποφασιστικότητα για τον επόμενο χρόνο. Πιστεύω ότι η Ευρώπη θα σταθεί και πάλι στο ύψος των περιστάσεων και ότι θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτή την περιπέτεια μαζί. Ετσι, για να κλείσω όπως άρχισα, μπορώ τώρα να φανταστώ ότι το 2021 θα είναι μια πολύ καλύτερη χρονιά.
* Ο κ. Πασκάλ Ντόναχιου είναι υπουργός Οικονομικών της Ιρλανδίας και πρόεδρος του Eurogroup.