Καθώς ο κόσμος μας εορτάζει την πέμπτη επέτειο της υιοθέτησης της Συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, ένα ενθαρρυντικό κίνημα για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα παίρνει μορφή. Μέχρι τον επόμενο μήνα, χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 60% των βλαπτικών αερίων του θερμοκηπίου και πάνω από το 70% της παγκόσμιας οικονομίας, θα έχουν δεσμευτεί να πετύχουν μηδενικές εκπομπές μέχρι το μέσον του αιώνα.
Την ίδια στιγμή, οι κύριοι δείκτες επιδεινώνονται. Καθώς η πανδημία της COVID-19 έχει μειώσει προσωρινά τις εκπομπές, τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα βρίσκονται ακόμα σε επίπεδα-ρεκόρ και αυξάνονται. Η τελευταία δεκαετία ήταν η πιο θερμή που έχει καταγραφεί. Ο πάγος της Αρκτικής Θάλασσας ήταν τον Οκτώβριο χαμηλότερα από ποτέ. Τεράστιες πυρκαγιές, ξηρασίες και θύελλες γίνονται όλο και περισσότερο μία κανονικότητα. Η βιοποικιλότητα καταρρέει, οι έρημοι επεκτείνονται, οι ωκεανοί θερμαίνονται και γεμίζουν πλαστικά απορρίμματα. Η επιστήμη μας λέει ότι αν δεν περικόψουμε την παραγωγή των ορυκτών καυσίμων κατά 6% κάθε χρόνο μέχρι το 2030, τα πράγματα θα πάνε χειρότερα. Αντιθέτως ο κόσμος μας βρίσκεται στην πορεία για 2% ετήσια αύξηση.
Η ανάκαμψη από την πανδημία μάς προσφέρει μία αναπάντεχη και σημαντική ευκαιρία να επιτεθούμε στην κλιματική αλλαγή, να διορθώσουμε το παγκόσμιο περιβάλλον, να ξανασχεδιάσουμε τις οικονομίες μας και να ξανασκεφτούμε το μέλλον. Ιδού τι πρέπει να κάνουμε:
Πρώτον, πρέπει να οικοδομήσουμε μία πραγματικά παγκόσμια συμμαχία για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα μέχρι το 2050. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει δεσμευτεί να το κάνει. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιαπωνία, η Δημοκρατία της Κορέας και πάνω από 110 χώρες έχουν δεσμευτεί να κάνουν το ίδιο και αυτό ισχύει και για την επόμενη διοίκηση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κίνα έχει δεσμευτεί να φτάσει εκεί μέχρι το 2060.
Κάθε χώρα, πόλη, χρηματοοικονομικό ίδρυμα ή εταιρεία πρέπει να υιοθετήσει σχέδια για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα και να δράσει τώρα προκειμένου να βρεθεί στον σωστό δρόμο προς αυτόν τον στόχο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να περικόψουμε τις παγκόσμιες εκπομπές κατά 45% μέχρι το 2030 σε σύγκριση με τo 2010. Πριν από την επόμενη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα στη Γλασκώβη τον Νοέμβριο, οι κυβερνήσεις υποχρεούνται από τη Συμφωνία του Παρισιού να γίνονται περισσότερο φιλόδοξες κάθε πέντε χρόνια και να υποβάλουν ενισχυμένες δεσμεύσεις γνωστές ως εθνικά καθορισμένες συνεισφορές, οι οποίες πρέπει να παρουσιάζουν πραγματικούς στόχους για ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα.
Η τεχνολογία είναι με το μέρος μας. Κοστίζει περισσότερο να λειτουργείς μία μονάδα παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα από το να χτίσεις από την αρχή νέους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η οικονομική ανάλυση επιβεβαιώνει την ορθότητα αυτής της επιλογής. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, παρά την αναπόφευκτη απώλεια θέσεων εργασίας η μετακίνηση σε καθαρή ενέργεια θα δημιουργήσει 18 εκατ. θέσεις εργασίας μέχρι το 2030. Ωστόσο πρέπει να αναγνωρίσουμε το ανθρώπινο κόστος από την αποανθρακοποίηση και να υποστηρίξουμε τους εργαζομένους με κοινωνική προστασία, μετεκπαίδευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων προκειμένου η μετάβαση να είναι δίκαιη.
Δεύτερον, πρέπει να ευθυγραμμίσουμε την παγκόσμια χρηματοδότηση με τη Συμφωνία του Παρισιού με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης που είναι το σχέδιο του κόσμου για ένα καλύτερο μέλλον. Είναι η ώρα να βάλουμε μία τιμή στον άνθρακα, να τερματίσουμε τις επιδοτήσεις και τη χρηματοδότηση των ορυκτών καυσίμων, να σταματήσουμε την κατασκευή νέων εργοστασίων παραγωγής ενέργειας με άνθρακα, να μετακινήσουμε τη φορολογική επιβάρυνση από το εισόδημα στον άνθρακα, από τους φορολογουμένους στους ρυπαντές, να κάνουμε τη δημοσιοποίηση των στοιχείων υποχρεωτική και να ενσωματώσουμε τον στόχο του ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα σε όλες τις οικονομικές και δημοσιονομικές αποφάσεις. Οι τράπεζες πρέπει να ευθυγραμμίσουν τον δανεισμό τους με τον στόχο μηδενικού ισοζυγίου, ενώ οι ιδιοκτήτες και οι διαχειριστές των κεφαλαίων να αποανθρακοποιήσουν τα χαρτοφυλάκιά τους.
Τρίτον, πρέπει να κάνουμε μία επανάσταση στην προσαρμογή και στον μετριασμό για να βοηθήσουμε όσους ήδη αντιμετωπίζουν τις μεγάλες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αυτό δεν συμβαίνει σήμερα, η προσαρμογή αντιπροσωπεύει μόνο το 20% της κλιματικής χρηματοδότησης. Επίσης αυτό υπονομεύει τις προσπάθειές μας να μειώσουμε τον κίνδυνο των φυσικών καταστροφών. Επιπροσθέτως δεν είναι έξυπνο, γιατί κάθε 1 δολάριο που υιοθετείται σε μέτρα προσαρμογής θα μπορούσε να αποδώσει 4 δολάρια σε κέρδη. Η προσαρμογή και η ανθεκτικότητα είναι ιδιαιτέρως επείγοντα θέματα για τα μικρά, νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη για τα οποία η κλιματική αλλαγή είναι μία υπαρξιακή απειλή.
Η επόμενη χρονιά μάς δίνει πολλές ευκαιρίες να αντιμετωπίσουμε τις έκτακτες ανάγκες του πλανήτη μέσω σημαντικών διασκέψεων των Ηνωμένων Εθνών και άλλων προσπαθειών για τη βιοποικιλότητα, τους ωκεανούς, τις μεταφορές, την ενέργεια, τις πόλεις και τα συστήματα διατροφής. Ενας από τους καλύτερους συμμάχους μας είναι η ίδια η φύση. Οι λύσεις με βάση τη φύση μπορούν να προσφέρουν το ένα τρίτο των μειώσεων των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου που απαιτούνται για να επιτύχουμε τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Η γηγενής γνώση μπορεί να μας δείξει τον δρόμο. Καθώς η ανθρωπότητα αναζητά στρατηγικές για την προστασία του περιβάλλοντος και την οικοδόμηση μιας πράσινης οικονομίας, χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στο τραπέζι των αποφάσεων.
Η COVID-19 και το κλίμα μάς έχουν φέρει σε ένα όριο. Δεν μπορούμε να πάμε πίσω στην παλιά κανονικότητα της ανισότητας και της ευθραυστότητας. Αντιθέτως πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά προς ένα πιο ασφαλές και πιο βιώσιμο μονοπάτι. Αυτό είναι ένα σύνθετο τεστ πολιτικής και ένα επείγον τεστ ηθικής. Οι αποφάσεις τού σήμερα θέτουν την πορεία μας για τις επόμενες δεκαετίες και πρέπει να κάνουμε την ανάκαμψη από την πανδημία και την κλιματική αλλαγή δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
* Ο κ. Αντόνιο Γκουτέρες είναι γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.