Στο γνωστό από τις διηγήσεις του Φώτη Κόντογλου Μοσχονήσι, νησί που συνδέεται μέσω γέφυρας με το Αϊβαλί, βρισκόταν το ξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, που πρόσφατα καταστράφηκε από κυνηγούς πολύτιμων αντικειμένων, σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας «Χουριέτ». Αντίθετα, η μεγαλύτερη εκκλησία του νησιού, που βρισκόταν υπό κατάρρευση, έχει πλήρως αναστηλωθεί και λειτουργεί ως μουσείο. Το ξωκκλήσι που κατέρρευσε ήταν τμήμα της Μονής του Αγίου Δημητρίου, που είχε κατασκευασθεί το 1766, με έξοδα ενός από τους εύπορους κατοίκους του νησιού. «Το ξωκκλήσι δεν είχε υποστεί βλάβες μέχρι πριν από οκτώ χρόνια» είπε στην τουρκική εφημερίδα ο ιστορικός Ταϊλάν Κεκέν. «Καταστράφηκε τα τελευταία χρόνια από άτομα που αναζητούσαν θησαυρούς και πολύτιμα αντικείμενα της ύστερης οθωμανικής περιόδου», προσέθεσε. Σύμφωνα με τον Τούρκο ιστορικό, οι βάνδαλοι προξένησαν ζημιές και εν συνεχεία η βροχή έδωσε τη χαριστική βολή στο κτίσμα. Το Μοσχονήσι (Τζούντα ή Αλήμπεϊ στα τουρκικά), το μεγαλύτερο και το μόνο κατοικημένο από τις νησίδες της περιοχής, έχει έκταση 23 τ. χλμ. Κατά την αρχαιότητα φιλοξενούσε ναό του Απόλλωνα, ενώ σύμφωνα με την απογραφή της οθωμανικής αυτοκρατορίας του 1881, ο πληθυσμός του αριθμούσε 4.417 ελληνορθόδοξους, 89 μουσουλμάνους και 165 υπηκόους ξένων χωρών.
Οι διώξεις του ελληνικού πληθυσμού ξεκίνησαν το 1914, ενώ για ένα μικρό διάστημα, το 1921-1922, το νησί ήταν έδρα μητρόπολης. Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, το 1922, εκατοντάδες Ελληνες δολοφονήθηκαν, ενώ με την ανταλλαγή των πληθυσμών, στο Μοσχονήσι εγκαταστάθηκαν Τούρκοι που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη γειτονική Μυτιλήνη και την Κρήτη. Δεκάδες παλαιά ελληνικά σπίτια έχουν ανακαινισθεί και σήμερα στεγάζουν ξενοδοχεία, επιχειρήσεις και υπηρεσίες, ενώ τα σοκάκια της πόλης αποτελούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Συνολικά 551 κτίσματα στο Μοσχονήσι έχουν ενταχθεί στον τουρκικό κατάλογο διατηρητέων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, υπό την επίβλεψη της σχολής Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου Γιλντίζ.