Οπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική», το τέλος ενός δράματος πρέπει να είναι απροσδόκητο αλλά και αναπόφευκτο. Αν αυτό ισχύει, τότε τα τέσσερα χρόνια του Ντόναλντ Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ τελειώνουν με τον πιο ταιριαστό τρόπο. Το Καπιτώλιο είναι το πιο επιβλητικό κτίριο στην Ουάσιγκτον και οι τουρίστες συχνά το μπερδεύουν με τον Λευκό Οίκο, ενώ, παρότι η αμερικανική δημοκρατία έχει περάσει ταραγμένες ημέρες, οι βουλευτές και οι γερουσιαστές δεν είχαν προβλήματα ασφαλείας στους διαδρόμους του τους τελευταίους δύο αιώνες. Η τελευταία φορά που οι εχθροί της δημοκρατίας κατόρθωσαν να εισβάλουν στο Καπιτώλιο ήταν το 1814, όταν τα βρετανικά στρατεύματα προήλαυναν στους δρόμους της Ουάσιγκτον. Για αυτό τα γεγονότα της Τετάρτης θα μείνουν στη μνήμη επί δεκαετίες. Ο ίδιος ο πρόεδρος Τραμπ παρότρυνε τους υποστηρικτές του να κατεβούν στην Ουάσιγκτον, λέγοντας «θα περπατήσουμε έως το Καπιτώλιο. Ποτέ δεν θα πάρετε πίσω τη χώρα με την αδυναμία. Πρέπει να δείξετε δύναμη». Παίρνοντας θάρρος από τέτοια εμπρηστικά λόγια, κάποιοι διαδηλωτές παραβίασαν τα όχι και τόσο γερά κιγκλιδώματα, πέρασαν στην αίθουσα που χτυπάει η καρδιά της αμερικανικής δημοκρατίας και ανάγκασαν βουλευτές και γερουσιαστές να διακόψουν την συνεδρίαση και να αναζητήσουν ασφαλές καταφύγιο. Τελικά, η πιο σουρεαλιστική εξέγερση μετά το «Bananas» του Γούντι Αλεν δεν πέτυχε και πολλά. Η αστυνομία ανέκτησε τον έλεγχο του Καπιτωλίου, ενώ υπό το βάρος του εξευτελισμού, κάποιοι από τους ομήρους του Τραμπ, όπως ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς, πήραν τις αποστάσεις τους. Η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία επικύρωσαν με μεγάλη πλειοψηφία το αποτέλεσμα των εκλογών. Ακόμη και μετά τέσσερα χρόνια επιθέσεων κατά των θεσμών της αμερικανικής δημοκρατίας από τον Τραμπ, οι εικόνες της εξέγερσης αυτής σοκάρουν. Πάνω από δέκα άνθρωποι από όλο τον κόσμο μου έγραψαν λέγοντας ότι δεν πιστεύουν αυτά που βλέπουν. Αλλά για όσους μελετούν τα αυταρχικά λαϊκιστικά καθεστώτα, τα συμβάντα είχαν κάτι το αναπόδραστο.
Από τη στιγμή κατά την οποία κατέβηκε στην πολιτική, ο Τραμπ έκανε σαφές ότι αυτός και μόνο αυτός αντιπροσωπεύει τον αμερικανικό λαό. Η πεποίθηση αυτή τον έφερε συστηματικά σε αντιπαράθεση με όλους τους δημοκρατικούς θεσμούς που περιορίζουν την αυθαίρετη άσκηση της εξουσίας από μέρους του. Σύμφωνα με τον Τραμπ, ούτε οι δικαστές ούτε οι αιρετοί αξιωματούχοι είχαν δικαίωμα να παρακάμψουν τη βούληση του αμερικανικού λαού – όπως την ερμηνεύει ο δικός του ναρκισσισμός.
Αυτή η εδραιωμένη πεποίθηση εξηγεί και για ποιο λόγο ο Τραμπ δεν αποδέχθηκε ως νόμιμο το αποτέλεσμα των εκλογών. Αφού ξέρει ότι αυτός είναι η πραγματική φωνή του λαού, οποιαδήποτε εκλογική αναμέτρηση φαίνεται να δείχνει το αντίθετο δεν μπορεί να είναι δίκαιη. Ετσι, οι θεωρίες συνωμοσίας για κλεμμένες ψήφους μετατρέπονται στην πιο λογική ερμηνεία για ένα γεγονός που αλλιώς δεν εξηγείται. Μέσα σε όλη την ασχήμια όσων συνέβησαν την τελευταία τετραετία, δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντως ότι η αμερικανική δημοκρατία πέρασε ένα δύσκολο τεστ στο οποίο άλλες χώρες απέτυχαν.
Ο αμερικανικός Τύπος έγραφε για τις επιθέσεις του Τραμπ στους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών τις απέκρουαν με δημιουργικούς τρόπους. Δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανοί ψήφισαν για να φύγει από την εξουσία. Τοπικοί αξιωματούχοι αντιστάθηκαν στις απόπειρες εκφοβισμού με αξιοσημείωτο θάρρος. Και ναι, στο τέλος, σημαντικός αριθμός βουλευτών και γερουσιαστών του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος πιστοποίησε την ορθότητα των αποτελεσμάτων.
Οι αμερικανικοί θεσμοί έχουν υποστεί σημαντική ζημιά, ακόμη και με το πιο αισιόδοξο σενάριο, θα περάσουν δεκαετίες για να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη και το κύρος τους, καθώς οι εικόνες της Τετάρτης θα μας καταδιώκουν για χρόνια. Αλλά σε πολλές άλλες χώρες, από την Ευρώπη ώς την Ασία και από την Αφρική ώς τη Νότια Αμερική, αυταρχικά καθεστώτα έχουν κατορθώσει να επιβληθούν πλήρως, ενώ πολλά άλλα περιμένουν την ευκαιρία τους να κάνουν το ίδιο.
Η νίκη των λαϊκιστών δεν είναι αναπόφευκτη. Αλλά, βλέποντας πόσο μεγάλη ζημιά μπορεί να προξενήσει ένας ναρκισσιστής αστέρας των reality στην παλαιότερη Δημοκρατία του κόσμου, κανείς δεν πρέπει να εκπλαγεί αν οι λαϊκιστές τα καταφέρουν και αλλού. Η κολοσσιαία σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και τον λαϊκισμό μόλις ξεκίνησε.
* O κ. Yascha Mounk είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς.