ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Συνεχίζεται η μάχη σε όλα τα μέτωπα κατά της πανδημίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση: στην τηλεδιάσκεψη κορυφής της Πέμπτης οι ηγέτες των κρατών-μελών και των ευρωπαϊκών θεσμών εστίασαν στις πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στην αύξηση των προμηθειών εμβολίων, στα περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις που είναι αναγκαία ώς τότε και στους τρόπους με τους οποίους η Ε.Ε. θα επιδείξει αλληλεγγύη προς τον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου ελάχιστες χώρες έχουν ξεκινήσει να εμβολιάζουν τον πληθυσμό τους. Τέθηκε επίσης το κρίσιμο ζήτημα των μεταλλάξεων, η αυξημένη μεταδοτικότητα των οποίων δυσχεραίνει την έξοδο από τα lockdowns.
Παρότι το πιο διαδεδομένο στην Ε.Ε. «βρετανικό» στέλεχος καλύπτεται από τα υφιστάμενα εμβόλια, εντείνεται η κινητοποίηση –σε επίπεδο γενετικής παρακολούθησης, έρευνας και ανάπτυξης νέων εμβολίων και ταχείας έγκρισής τους– ώστε η Ευρώπη να είναι έτοιμη για τυχόν νέα στελέχη που θα είναι πιο ανθεκτικά.
Παράλληλα, οι ηγέτες –με την Ελλάδα και την Ισπανία να επιμένουν περισσότερο σε αυτό– συζήτησαν για την προοπτική πιο ελεύθερων μετακινήσεων τους επόμενους μήνες. Η κοινή δήλωση αναφέρεται στην ανάγκη «να συνεχιστούν οι εργασίες για μία κοινή προσέγγιση στο πιστοποιητικό εμβολιασμού». Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επέμεινε στο θέμα αυτό, λέγοντας στους ηγέτες ότι πρέπει η Ευρώπη να κινηθεί από κοινού ώστε να προλάβει αντίστοιχες πρωτοβουλίες από την Google και την Apple, που έχουν ήδη προσεγγίσει –όπως είπε– τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Την ανάγκη να αποφευχθεί αυτό –με ό,τι θα σήμαινε για τα προσωπικά υγειονομικά δεδομένα των Ευρωπαίων– τόνισε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Η πρόεδρος της Κομισιόν έδωσε ένα χρονοδιάγραμμα 3-4 μηνών για να ολοκληρωθεί τεχνικά το έργο αμοιβαίας αναγνώρισης των εθνικών πιστοποιητικών των κρατών-μελών. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ φάνηκε πιο ανοιχτή στην ιδέα του πιστοποιητικού από ό,τι στο παρελθόν. Καλωσόρισε το χρονοδιάγραμμα που παρουσίασε η κ. Φον ντερ Λάιεν και εξέφρασε την ελπίδα να αρχίσουν ξανά σύντομα οι Γερμανοί να ταξιδεύουν στο εξωτερικό. Εθεσε, επιπλέον, το ερώτημα αν το πανευρωπαϊκό πιστοποιητικό θα αναγνωρίζει μόνο εμβόλια που έχουν αναγνωριστεί από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Αρνητικός παραμένει ωστόσο ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν. Ο κ. Μακρόν, στη δική του παρέμβαση, ανέφερε ότι παραμένει άγνωστη η διάρκεια της ανοσίας που παρέχουν τα εμβόλια και ο βαθμός στον οποίο αποτρέπουν τη μετάδοση του ιού. Μίλησε επίσης για νομικές και δεοντολογικές ενστάσεις, μεταξύ άλλων σχετικές με τα προσωπικά δεδομένα.
Επί του παρόντος, πάντως, τα κράτη-μέλη κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση, των αυξημένων περιορισμών στις μετακινήσεις εντός της Ε.Ε. Στις αρχές της εβδομάδας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή –που ανησυχεί ιδιαίτερα για το ζήτημα αυτό– έστειλε επιστολή σε έξι κράτη-μέλη (Γερμανία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Σουηδία, Ουγγαρία) ζητώντας εξηγήσεις για την επιβολή υπερβολικά αυστηρών περιορισμών. Στην κοινή δήλωση, κατόπιν γερμανικής επιμονής, αναφέρεται ότι «οι μη ζωτικές μετακινήσεις πρέπει να περιοριστούν», ακόμα και εντός της Ε.Ε., όσο το επιβάλλουν τα επιδημιολογικά δεδομένα. Ωστόσο οι περιορισμοί αυτοί πρέπει να τηρούν τις αρχές της «αναλογικότητας και της μη διάκρισης» και να διαφυλάσσουν την «απρόσκοπτη ροή αγαθών και υπηρεσιών».
Εν τω μεταξύ, σε ταραγμένα νερά παραμένει η σχέση της Ε.Ε. με την AstraZeneca. Την περασμένη εβδομάδα προκλήθηκε νέος σάλος από δημοσίευμα του Reuters, σύμφωνα με το οποίο η εταιρεία δεν θα μπορέσει να παραδώσει ούτε τις μισές από τα 180 εκατ. δόσεις για τις οποίες έχει δεσμευτεί στο β΄ τρίμηνο (υπενθυμίζεται ότι ώς τα τέλη Μαρτίου θα παραδώσει το 1/3 από τα αρχικώς συμφωνηθέντα). Η εταιρεία διέψευσε το δημοσίευμα. Σε δήλωση εκπροσώπου της στην «Κ», αναφέρει ότι «σκοπεύει να εξασφαλίσει τις παραδόσεις σύμφωνα με το συμβόλαιο που έχει υπογράψει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή» στο β΄ τρίμηνο. Μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Πέμπτη, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Πασκάλ Σοριό, είπε ότι «εργαζόμαστε 24 ώρες το 24ωρο για να βελτιώσουμε τον ρυθμό παραδόσεων». Πρόσθεσε ότι οι αποδόσεις στις ευρωπαϊκές μονάδες βελτιώνονται και ότι εξετάζεται η δυνατότητα εφοδιασμού από μονάδες παραγωγής εκτός Ε.Ε. «ώστε να μπορέσουμε στο β΄ τρίμηνο να φτάσουμε στις ποσότητες τις οποίες είχαμε προβλέψει». Με άλλα λόγια, θα καταβληθούν οι «βέλτιστες εύλογες προσπάθειες» – αλλά δεν δόθηκε κάποια ακλόνητη εγγύηση.
Η κ. Φον ντερ Λάιεν, στη συνέντευξη Τύπου μετά την τηλεδιά-σκεψη, είπε ότι ώς την Κυριακή (σήμερα) θα έχουν παραδοθεί περισσότερες από 50 εκατ. δόσεις εμβολίων στην Ε.Ε. (για την ακρίβεια 51,5 εκατ.), ενώ έχουν ήδη χορηγηθεί περισσότερες από 29 εκατ. δόσεις. Εως το τέλος Μαρτίου, οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να υπερδιπλασιαστούν, φτάνοντας τα 106 εκατ. δόσεις. Σύμφωνα με την παρουσίαση της προέδρου της Κομισιόν στους ηγέτες, μέχρι το τέλος Ιουνίου, συμπεριλαμβάνοντας και τις προσδοκώμενες δόσεις από εμβόλια που δεν έχουν ακόμα εγκριθεί (Johnson & Johnson, CureVac), οι προμήθειες θα προσεγγίσουν τα 600 εκατ. δόσεις. Τον σκεπτικισμό του για τους αριθμούς αυτούς εξέφρασε πάντως ο νέος Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, λέγοντας ότι είναι αδύνατον να εκτιμηθούν με ασφάλεια οι δόσεις για το β΄ και γ΄ τρίμηνο.
Στα αζήτητα
Ενώ όμως οι κυβερνήσεις και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί συνέχισαν να πιέζουν την AstraZeneca για αύξηση των παρεχόμενων δόσεων, οι Ευρωπαίοι πολίτες σε ορισμένες χώρες επιδεικνύουν έντονη απροθυμία να λάβουν το συγκεκριμένο εμβόλιο. Η στάση τους συνδέεται με δηλώσεις πολιτικών και κορυφαίων αξιωματούχων που έθεταν υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητά του, ειδικά για τους ηλικιωμένους, αλλά και τη διαδικασία έγκρισής του από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η πιο προβληματική όλων ήταν η αναφoρά του Εμανουέλ Μακρόν προ εβδομάδων ότι το εμβόλιο δείχνει να είναι «ουσιαστικά μη αποτελεσματικό» για άτομα άνω των 65 ετών.
Το πρόβλημα έχει λάβει ιδιαίτερες διαστάσεις στη Γερμανία. Σύμφωνα με στοιχεία του γερμανικού υπουργείου Υγείας της περασμένης Πέμπτης, μόλις 240.000 από το 1.540.000 δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca που έχουν παραδοθεί στη χώρα είχαν χορηγηθεί. Στο Βέλγιο, από 201.600 δόσεις είχαν χορηγηθεί μόλις 9.832. Στη Γαλλία, εργαζόμενοι στον υγειονομικό τομέα αιτούνται να εμβολιαστούν με τα σκευάσματα των Pfizer-BioNTech και της Moderna αντί της AstraZeneca. Ο Μακρόν, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε μετά την τηλεδιάσκεψη της Πέμπτης, είπε ότι τα επιστημονικά δεδομένα πλέον έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου της AstraZeneca και ότι δεν θα δίσταζε να το λάβει. Αντίστοιχες δηλώσεις υπέρ του εμβολίου έχει κάνει και ο Γερμανός υπουργός Υγείας Γιενς Σπαν. Μένει να φανεί αν θα συμβάλουν στην αλλαγή του κλίματος δυσπιστίας το οποίο οι ίδιοι δημιούργησαν.
Ο χορός των μεσαζόντων
Ενα ακόμα ζήτημα που έθεσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στους ηγέτες την Πέμπτη, ήταν αυτό της απόπειρας εξαπάτησης των κρατών-μελών με προσφορές ανύπαρκτων ή ληγμένων εμβολίων, κυρίως της AstraZeneca. H Eυρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), που έχει ήδη ξεκινήσει έρευνα, την Πέμπτη ανακοίνωσε ότι οι προσφορές φτάνουν αθροιστικά τα 900 εκατ. εμβόλια με συνολικό κόστος 12,7 δισ. ευρώ. Εκπρόσωπος της OLAF δηλώνει στην «Κ» ότι η υπηρεσία έλαβε πληροφορίες από «πολλαπλά κράτη-μέλη» σχετικά με τέτοιες προσφορές από «δήθεν μεσάζοντες». Μεταξύ αυτών, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», είναι και η Ελλάδα. Οι περισσότερες από αυτές τις προσφορές, σημειώνει, «κρίνονται ύποπτες κατόπιν ανάλυσης των εμπλεκόμενων μερών». Εως σήμερα, οι προσφορές αυτές «αφορούν περισσότερες από 400 εκατ. δόσεις εμβολίων με τίμημα περίπου 3 δισ. ευρώ». Οι μεσάζοντες «είναι συχνά μέρος μιας μακράς αλυσίδας εταιρειών με έδρα σε χώρες εκτός της Ε.Ε.». Η Κομισιόν, σε συνεργασία με την OLAF και τη Europol, παρακολουθεί την υπόθεση.