«Είναι σαν τον σύζυγο που κακοποιεί συστηματικά τη γυναίκα του και υπόσχεται ότι θα αλλάξει, χωρίς όμως να παραδέχεται τη συμπεριφορά του ούτε να ζητάει συγγνώμη».
Κάπως έτσι περιέγραψε ο αρθρογράφος της αντιπολιτευόμενης ιστοσελίδας Ahval τις εξαγγελίες του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για «σχέδιο 11 σημείων», που θα οδηγήσει στη βελτίωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα. Το πακέτο «δημοκρατικών» μεταρρυθμίσεων έρχεται την ώρα που η Αγκυρα έχει απόλυτη ανάγκη τη δημιουργία θετικών εντυπώσεων, τρεις εβδομάδες πριν από τη σύνοδο της Ε.Ε., στην οποία θα συζητηθεί το ζήτημα της Τουρκίας και ενώ ξεκινά στη Νέα Υόρκη μια εξαιρετικά επικίνδυνη για την τουρκική ηγεσία δίκη.
Επί χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν εξαπολύει διώξεις εναντίον των αντιπάλων του, φυλακίζει δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, καταπνίγει κάθε κοινωνική διαμαρτυρία. Πάνω από 4.000 άνθρωποι βρίσκονται στη φυλακή γιατί «προσέβαλαν τον πρόεδρο», ενώ άνθρωποι έχουν καταλήξει στη φυλακή ακόμη και για χιουμοριστικές εκφράσεις. Η συζήτηση στους κύκλους των συμμάχων του Ερντογάν περιστρέφεται γύρω από το πώς θα τεθεί εκτός νόμου ένα σημαντικό κόμμα της αντιπολίτευσης, το HDP, του οποίου ο αρχηγός ήδη βρίσκεται στη φυλακή.
Μέσα σε όλα αυτά ο Ερντογάν υπόσχεται «εμπέδωση της δημοκρατίας». Ανάμεσα στα όσα εξήγγειλε ο Τούρκος πρόεδρος περιλαμβάνεται η βελτίωση της θέσης των θρησκευτικών μειονοτήτων, προαναγγέλλοντας ουσιαστικά πιθανή επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Ο Ερντογάν αναζητεί τα μέτρα που θα έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στο εξωτερικό, χωρίς όμως να πείθει τις οργανώσεις που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό και οι οποίες δεν παρέστησαν καν στην ανακοίνωση του «σχεδίου δράσης».
Με βάση τις εξαγγελίες, η ελεύθερη έκφραση άποψης δεν θα αποτελεί πλέον αιτία διώξεων. Στην πραγματικότητα, όμως, όπως επισημαίνει ο αρθρογράφος Μουράτ Γετκίν, αυτό κατοχυρώνεται ήδη στο ισχύον σύνταγμα. «Οι κατηγορίες εις βάρος συγγραφέων, δημοσιογράφων, πολιτικών και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν έχουν στηριχθεί σε όσα είπαν ή έγραψαν», επισημαίνει. «Συνήθως διώκονται με κατηγορίες “τρομοκρατίας”, “κατασκοπείας”, “συμμετοχής σε απόπειρα πραξικοπήματος”, με δικαστικά κόλπα που θυμίζουν αραβικές ή κεντρασιατικές χώρες».
Αν ο Ερντογάν ήταν ειλικρινής για τη δημοκρατική στροφή, θα είχε ήδη ζητήσει την αποφυλάκιση του επικεφαλής του HDP, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, καθώς και του πολυεκατομμυριούχου Οσμάν Καβαλά, ο οποίος κρατείται τρία χρόνια χωρίς δίκη. Αντ’ αυτού, αναλώνεται σε έναν εντυπωσιοθηρικό κατάλογο μέτρων, στόχων και δράσεων γύρω από την ελευθερία, το δικαίωμα στην ασφάλεια, το δικαίωμα στη δίκαιη δίκη και τα δικαιώματα γυναικών και αναπήρων μέσα από «11 βασικές αρχές, που αναλύονται σε εννέα γενικές κατευθύνσεις, 50 στόχους και 393 δράσεις, που θα υλοποιηθούν με τρόπο που να μπορεί να μετρηθεί και να επιτηρηθεί».
Δεν υπάρχει, φυσικά, καμία δέσμευση ότι ο Ερντογάν θα πάψει να βαφτίζει όσους τον ενοχλούν –από τους δημάρχους των κουρδικών χωριών έως τους φοιτητές που διαμαρτύρονται για τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στα πανεπιστήμια– τρομοκράτες. Αυτός που, όμως, είναι στην πραγματικότητα τρομοκρατημένος είναι ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος, καθώς η οικονομική πραγματικότητα της χώρας είναι δραματική και οι πολιτικές προοπτικές του κόμματός του, του ΑΚΡ, όλο και πιο σκοτεινές. Πρόσφατη δημοσκόπηση του Turkiye Raporu έδειξε ότι το ποσοστό του ΑΚΡ έχει υποχωρήσει κάτω από το 30% για πρώτη φορά από την ίδρυσή του, ενώ ο αντιπολιτευόμενος δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και πιθανός προεδρικός υποψήφιος Εκρέμ Ιμάμογλου είναι πιο δημοφιλής από τον Ερντογάν. Η υποχρεωτική οικονομική στροφή που πραγματοποίησε ο Τούρκος πρόεδρος στα τέλη της περασμένης χρονιάς δεν έχει αποτρέψει την έντονη δυσαρέσκεια και το τελευταίο που θα επιθυμούσε θα ήταν μια απότομη επιδείνωση του οικονομικού κλίματος εξαιτίας αναταράξεων στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ως απόρροια της υπόθεσης της τράπεζας Halkbank.
Δικαστικά προβλήματα
H δίκη για την υπόθεση της Halkbank ξεκίνησε την περασμένη εβδομάδα στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η κρατική τουρκική τράπεζα διευκόλυνε συναλλαγές ύψους 20 δισεκατομμυρίων που αφορούσαν τη διάθεση στη διεθνή αγορά ιρανικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, παρά τις κυρώσεις που είχαν επιβάλει οι ΗΠΑ. Το γεγονός ότι κάποιες από τις συναλλαγές πέρασαν μέσα από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα δίνει στις αμερικανικές αρχές τη δυνατότητα να στραφούν εναντίον της τράπεζας στα αμερικανικά δικαστήρια, ενώ ο κίνδυνος για τον Ταγίπ Ερντογάν είναι πολλαπλός: να αποδειχθεί ότι οι εντολές για τις συναλλαγές προήλθαν από τα ανώτατα κλιμάκια της πολιτικής ηγεσίας, ή να αποκλείσουν οι ΗΠΑ την τράπεζα από το σύστημα διατραπεζικών συναλλαγών SWIFT, προξενώντας αστάθεια στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα. Η τουρκική κυβέρνηση είχε επιχειρήσει ήδη από την εποχή Ομπάμα να αποτρέψει την εκδίκαση της υπόθεσης, ενώ στη διάρκεια της τετραετίας Τραμπ είχε δαπανήσει σε υπηρεσίες λόμπινγκ σχεδόν 5 εκατ. δολάρια με τον ίδιο στόχο.