ΡΩΜΗ. Ευκαιρία για μετακόμιση στην ιταλική επαρχία προσέφερε η πανδημία του κορωνοϊού σε χιλιάδες Ιταλούς, οι οποίοι εγκατέλειψαν το Μιλάνο της Λομβαρδίας για τον Νότο, από όπου εργάζονται σε καθεστώς τηλεργασίας. Πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύει το περιοδικό Politico, δείχνει ότι από τους πρώτους μήνες της πανδημίας, τουλάχιστον 45.000 Ιταλοί μετακόμισαν από τη Λομβαρδία και τις άλλες πλούσιες περιοχές του ιταλικού Βορρά, για να μετεγκατασταθούν στην Κεντρική και στη Νότια Ιταλία. Αλλες εκτιμήσεις, που υπολογίζουν και όσους Ιταλούς επέστρεψαν από το εξωτερικό, φέρνουν τον αριθμό αυτό στις 100.000.
Το φαινόμενο δεν περιορίζεται στην Ιταλία. Η Ελλάδα ελπίζει και αυτή να προσελκύσει πολίτες της, οι οποίοι ζουν στο εξωτερικό, να επιστρέψουν με αφορμή την πανδημία. Ο πρωθυπουργός της Ρουμανίας, από την πλευρά του, υποστήριξε πέρυσι τον Μάιο ότι 1,3 εκατ. Ρουμάνοι επέστρεψαν προσωρινά στη χώρα τους.
Στον απόηχο της χρηματιστηριακής κρίσης του 2009 και της λιτότητας που ακολούθησε, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες της Νότιας Ευρώπης, ιδιαίτερα οι νέοι και μορφωμένοι, μετακόμισαν σε πλούσιες χώρες, αναζητώντας καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες. Η Ιταλία έχασε έτσι 800.000 πολίτες της, με ετήσιο κόστος 14 δισ. ευρώ για την εθνική οικονομία. Την ίδια ώρα, 2 εκατ. Ιταλοί από φτωχές περιφέρειες στα κεντρικά και στα νότια της χώρας, μετακινήθηκαν στον Βορρά της Ιταλίας, διευρύνοντας το εισοδηματικό χάσμα στη χώρα. Η πανδημία και η νέα τάση της τηλεργασίας ενδέχεται να αποτελούν σημείο καμπής, με τις κυβερνήσεις της Νότιας Ευρώπης να προσπαθούν τώρα να διατηρήσουν τους μορφωμένους και δραστήριους πολίτες τους.
Τέτοιες εκστρατείες δεν αποτελούν καινοτομία στην Ιταλία. Εδώ και χρόνια, οργανώσεις προσπάθησαν να προσελκύσουν νέους επαγγελματίες στα ερημικά χωριά του Νότου, προσφέροντας γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα. Η έλλειψη κεντρικής κυβερνητικής πολιτικής, όμως, για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, οι ελλείψεις σε υποδομές και η απουσία ευκαιριών έδειξαν ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν υπήρξαν ποτέ ιδιαίτερα επιτυχείς.
Η πανδημία οδήγησε, όμως, σε αναθεώρηση. Πολλοί εργαζόμενοι άδραξαν την ευκαιρία να επιστρέψουν στις γενέτειρές τους, άλλοτε από ανάγκη, αλλά και από διάθεση επανασύνδεσης με τις πατρογονικές τους ρίζες. Ιταλοί που κατάγονται από τον Νότο συνειδητοποίησαν αμέσως τις δυνατότητες της νέας κατάστασης πραγμάτων. Πέρυσι τον Μάρτιο, ομάδα νέων Σικελών δημιούργησε οργάνωση με στόχο τη σύσταση δικτύου νέων επαγγελματιών και τη βελτίωση των υποδομών του Ιντερνετ. «Η ιδέα προέκυψε κατά τη διάρκεια ποτού, μέσω Zoom, με άλλους Ιταλούς, οι οποίοι είχαν γυρίσει στα σπίτια τους μετά την κήρυξη του πρώτου εθνικού lockdown. Η ιδέα μας ακουγόταν αρχικά ουτοπική, για να μεταμορφωθεί σε ουσιαστικές προτάσεις και συμβουλές για την αντίστροφη έξοδο προς την επαρχία», λέει η Ελενα Μιλιτέλο, ιδρυτής και πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης South Working. Τους τελευταίους μήνες, η οργάνωση με έδρα το Παλέρμο της Σικελίας έχει συνάψει συμφωνίες για την ενίσχυση των ευρυζωνικών υποδομών, προσφέροντας συμβουλές σε νέους ανθρώπους που μετακομίζουν στον Νότο.
Η επικράτηση της τηλεργασίας έδωσε την ευκαιρία και σε πολίτες της Βόρειας Ευρώπης να εκμεταλλευθούν τις νέες εργασιακές συνθήκες. Ο 53χρονος Βρετανός σχεδιαστής Πολ Τόμσον αποφάσισε πέρυσι την άνοιξη να εγκατασταθεί μόνιμα στο Παλέρμο, δραπετεύοντας από το κρύο και το Brexit.
Μεγάλες προκλήσεις
Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση ψήφισε πρόσφατα νόμο, ο οποίος προσφέρει σε ορισμένους εργαζομένους σε καθεστώς τηλεργασίας φοροαπαλλαγή 50% για τα επόμενα επτά χρόνια.
Οι ειδικοί προειδοποιούν, όμως, ότι για την ώρα οι προκλήσεις της τηλεργασίας μπορεί να είναι μεγάλες. Η Μίλα Σπικόλα, σύμβουλος του υπουργείου Νότιας Ιταλίας, λέει ότι ο Νότος της χώρας χρειάζεται βαθύτερες δομικές μεταρρυθμίσεις για να προσελκύσει μόνιμους κατοίκους. «Η επιστροφή αυτή αποδεικνύει την ύπαρξη ενδιαφέρουσας δυναμικής. Η επιτυχία της απαιτεί όμως ριζικές μεταρρυθμίσεις. Οσοι μετοικήσουν από το εξωτερικό απαιτούν κρατικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και αποτελεσματικούς γραφειοκρατικούς μηχανισμούς», λέει η κ. Σπικόλα. Η ιταλική κυβέρνηση, πάντως, έχει δεσμευθεί να αφιερώσει σημαντικό ποσοστό των κεφαλαίων οικονομικής ανάκαμψης για τη βελτίωση των υποδομών στον Νότο.
Η Βρετανία χάνει μόνιμους κατοίκους
ΠΡΑΓΑ. Στις χώρες καταγωγής τους επιστρέφουν εκατοντάδες χιλιάδες Τσέχοι, Ούγγροι, Πολωνοί και Σλοβάκοι, οι οποίοι είχαν μεταβεί στη Βρετανία στα μέσα της δεκαετίας του 2000 αναζητώντας εργασιακές ευκαιρίες. Παρότι ο ακριβής αριθμός τους παραμένει άγνωστος, το περιοδικό Balkan Insight αναφέρει σε άρθρο του ότι η τάση αυτή έχει αυξηθεί εξαιτίας της πανδημίας.
Σε πρόσφατη μελέτη του, βρετανικό ινστιτούτο στατιστικής εκτιμά πως ο πληθυσμός των αλλοδαπών στη Βρετανία συρρικνώθηκε κατά 1,3 εκατ. μεταξύ 2019 και 2020. Αν ο αριθμός αυτός επιβεβαιωθεί θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σχεδόν 100.000 Πολωνοί πολίτες επέστρεψαν στη χώρα τους από τη Βρετανία το 2020. Το 2017, περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Πολωνοί ζούσαν και εργάζονταν στη Βρετανία. Υποχώρηση σημειώνει επίσης ο αριθμός των αιτήσεων άδειας εργασίας από υπηκόους κρατών της Κεντρικής Ευρώπης στις βρετανικές αρχές. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών του Λονδίνου, οι Τσέχοι μόνιμοι κάτοικοι Βρετανίας μειώθηκαν από 200.000 το 2017 σε λιγότερους από 100.000 σήμερα.
Η επιστροφή πολλών νέων, μορφωμένων και εργασιακά έμπειρων ανθρώπων θα έπρεπε να χαροποιεί τα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης. Παρότι, όμως, πολλοί από τους επαναπατρισθέντες είναι ικανοποιημένοι με την επάνοδό τους, οι πληττόμενες από την πανδημία τοπικές οικονομίες, η διαφθορά του πολιτικού κόσμου και η έλλειψη επαγγελματικών ευκαιριών προβληματίζει ολοένα και περισσότερους.
Πολωνοί που αποφάσισαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους από τη Βρετανία εξηγούν συχνά ότι θέλουν τα παιδιά τους να φοιτήσουν σε πολωνικό σχολείο, να βλέπουν με ευκολία τους ηλικιωμένους γονείς τους και να απολαμβάνουν την καθημερινότητα στις γενέτειρές τους. «Μας έλειψε η οικογενειακή θαλπωρή και η αίσθηση της ζωής στην Πολωνία. Κουραστήκαμε να νιώθουμε ξένοι», εξηγεί η Μάρτα, που επέστρεψε στην Πολωνία το 2020, ύστερα από δέκα χρόνια εργασίας στη Βρετανία.
Το πρόσφατο κύμα Ούγγρων επαναπατρισθέντων από τη Βρετανία δεν οφείλεται τόσο στο Brexit όσο στην πανδημία του κορωνοϊού. «Επέστρεψα προσωρινά, κυρίως λόγω της COVID. Μόλις τα πράγματα επανέλθουν, θα φύγω πάλι», λέει ο Ούγγρος Σάμπα Σεράκ, ο οποίος εργαζόταν στον τομέα ανθρώπινου δυναμικού βρετανικής εταιρείας. Ο Σεράκ, όμως, ο οποίος συζεί με τον σύντροφό του, λέει ότι η εθνικιστική, λαϊκιστική κυβέρνηση στη Βουδαπέστη έχει υιοθετήσει ανησυχητικές και ακραίες θέσεις εναντίον των ομοφυλοφίλων.
Ο Σλοβάκος οικονομολόγος Βλαντιμίρ Μπαλάζ υπογραμμίζει, από τη μεριά του, ότι δεν αναμένει μαζική επάνοδο Σλοβάκων μεταναστών στη χώρα τους. «Οσοι επιθυμούσαν να επιστρέψουν το έκαναν ήδη. Πολλοί νέοι έχουν ήδη καταθέσει αιτήσεις για άδειες εργασίας και μόνιμη κατοικία στη Βρετανία. Ο μόνος λόγος που θα τους έπειθε να γυρίσουν θα ήταν η δημιουργία οικογένειας», λέει ο Μπαλάζ.
Η ανεργία στη Σλοβακία φθάνει σήμερα το 8,5%. Αυτό που προκαλεί, ωστόσο, μεγάλη ανησυχία στους οικονομολόγους είναι η σταθερή άνοδος που παρουσιάζει το ποσοστό αυτό, περιορίζοντας τις ευκαιρίες των νέων για είσοδο στην αγορά εργασίας. Το Brexit αναμένεται, από την άλλη, να πλήξει την αυτοκινητοβιομηχανία της Σλοβακίας, η οποία τροφοδοτεί κατά προτεραιότητα βρετανικές βιομηχανίες με εξαρτήματα. Η εταιρεία Deloitte υπολόγισε ότι οι βιομηχανίες αυτοκινήτων και ανταλλακτικών της Σλοβακίας θα υποστούν ετήσιες απώλειες 53 εκατ. ευρώ λόγω του Brexit. Ισχυρό πλήγμα θα δεχθούν και άλλοι τομείς, όπως το λιανεμπόριο, οι μεταφορές, ακόμη και τα πανεπιστήμια, εξαιτίας της συρρίκνωσης στην παραγωγή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων αυτοκινήτων.