Οι περισσότεροι ασθενείς της COVID-19 αγνοούν τη χρονική στιγμή που μολύνθηκαν. Μερικοί εικάζουν ότι τους κόλλησε κάποιος οικείος, φίλος ή συνάδελφος, που μετέπειτα εμφάνισε συμπτώματα. Αλλοι υποθέτουν ότι κόλλησαν σε κοινωνική εκδήλωση, όπου πολλοί παρευρισκόμενοι βρέθηκαν θετικοί. Ποτέ, όμως, δεν γνωρίζουν την ακριβή αλυσίδα ή τον χρόνο μετάδοσης. Εξαίρεση αποτελεί η Νέα Ζηλανδία, η οποία διαχειρίστηκε αξιοθαύμαστα την υγειονομική κρίση. Παρά το ερμητικό κλείσιμο των συνόρων της, στα μέσα Μαρτίου του 2020, την επιβολή καραντίνας σε όλες τις αφίξεις και τα τοπικά lockdowns, κρούσματα περνούσαν κάτω από τα ραντάρ, προκαλώντας μικρές επιδημικές εστίες. Χωρίς ευρεία διασπορά στην κοινότητα, η Νέα Ζηλανδία μπόρεσε να ερευνήσει εξονυχιστικά κάθε κρούσμα.
Εφαρμόζοντας τις κλασικές αρχές της επιδημιολογίας και την υπερσύγχρονη τεχνολογία της γενετικής ανάλυσης, οι νεοζηλανδικές υγειονομικές αρχές μπορούν να προσδιορίσουν επακριβώς την αλυσίδα μετάδοσης και τον ακριβή χρόνο της. Πρόκειται για μία γνώση που διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στη διαχείριση της πανδημίας, χωρίς καθολικά lockdowns. Η πανδημία κατέστησε τη Nέα Ζηλανδία ένα ζωντανό εργαστήριο προς όφελος όλων.
Κάθε κρούσμα αναλύεται γενετικά, κάτι ανέφικτο για κράτη με ευρεία διασπορά του ιού στην κοινότητα. Η εξελικτική βιολόγος δρ Τζέμα Γκεογκεγάν συμβάλλει στην προσπάθεια, χαρτογραφώντας το γονιδίωμα κάθε στελέχους κορωνοϊού, που διαθέτει 30.000 γενετικά γράμματα. Οταν ο ιός μεταδοθεί, αναδιπλασιάζεται διαρκώς, με αποτέλεσμα την εμφάνιση τυχαίων λαθών στον γενετικό κώδικα. Η σύγκριση των γονιδιωμάτων του ιού σε διαφορετικά κρούσματα επιτρέπει τη δημιουργία του οικογενειακού δένδρου κάθε στελέχους και τον εντοπισμό των απειροελάχιστων μεταλλάξεών του. «Αυτές οι μεταλλάξεις μάς επιτρέπουν να ανακαλύψουμε τον χώρο και τον χρόνο μετάδοσης του ιού», εξηγεί η ειδικός. Η γονιδιωματική παρέχει τον μοναδικό τρόπο διασύνδεσης κρουσμάτων παρά την απουσία φυσικής επαφής.
Στα τέλη Ιανουαρίου, ανιχνεύθηκαν κάποια κρούσματα σε ξενοδοχείο καραντίνας του Οκλαντ, που στέγαζε Νεοζηλανδούς που επέστρεφαν από το εξωτερικό. Η κατάσταση προκάλεσε ανησυχία για την πιθανότητα εφαρμογής νέου lockdown. Οι ειδικοί προσπάθησαν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτή την εστία, ανατρέχοντας σε παρόμοιο περιστατικό του Νοεμβρίου. Τότε ο Ντέιβιντ και η Τζέιν, ένοικοι ξενοδοχείου καραντίνας, βρέθηκαν θετικοί στον κορωνοϊό. Ο Ντέιβιντ προσβλήθηκε κατά τη διάρκεια της πτήσης του και μετέδωσε τον ιό στην Τζέιν, που έμενε σε γειτονικό δωμάτιο. Η γενετική ανάλυση των στελεχών έδειξε ποιος είχε κολλήσει ποιον. Ο Ντέιβιντ, στο αεροπλάνο, καθόταν δίπλα σε δύο επιβάτες με ενεργή λοίμωξη. Η γενετική ανάλυση έδειξε ότι το στέλεχος που τον είχε μολύνει ήταν απευθείας απόγονος των ιών των συνεπιβατών του. Ο ιός που απομονώθηκε στην Τζέιν, ήταν παρόμοιος με του Ντέιβιντ, αλλά διαφορετικός από αυτόν των αεροπορικών επιβατών.
Το μεγάλο μυστήριο, ωστόσο, ήταν ο χώρος όπου ο Ντέιβιντ μόλυνε την Τζέιν, αφού δεν είχαν συναντηθεί, ούτε είχαν βγει από τα δωμάτιά τους. Οι ειδικοί πιστεύαν ότι αυτό συνέβη μέσω κάποιας μολυσμένης επιφάνειας. Επειτα από έρευνα διαπίστωσαν ότι και οι δύο είχαν ακουμπήσει το καπάκι ενός κοινόχρηστου κάδου απορριμμάτων.
Η θεωρία δεν ικανοποίησε τον δρα Τζόσουα Φρίμαν, επικεφαλής της υγειονομικής περιφέρειας Καντέρμπουρι. Ο Ντέιβιντ και η Τζέιν είχαν αγγίξει το καπάκι με 20 ώρες διαφορά, ενώ η μετάδοση από επιφάνεια ήταν εξαιρετικά σπάνια, αν όχι αδύνατη. Για να λύσει το μυστήριο, ο δρ Φρίμαν στράφηκε στα βίντεο από το κλειστό κύκλωμα του ξενοδοχείου και στις σημειώσεις των υγειονομικών.
Η λύση του μυστηρίου
Ξαφνικά, σε ένα αρχείο, εντόπισε τη λέξη-κλειδί: «δειγματοληψία». Τη 12η ημέρα της καραντίνας, νοσοκόμες επισκέφθηκαν τους δύο για να συλλέξουν δείγματα. Αρχικά χτύπησαν την πόρτα του Ντέιβιντ, ο οποίος τους άνοιξε, συζήτησε μαζί τους και κατέβασε τη μάσκα του για τη δειγματοληψία. Αμέσως μετά, οι νοσηλεύτριες χτύπησαν την πόρτα της Τζέιν. Καθώς έκλεινε, η πόρτα του Ντέιβιντ μετατράπηκε σε ανεμιστήρα εξωθώντας τον μολυσμένο αέρα του δωματίου του στον διάδρομο, που δεν είχε εξαερισμό, μέχρι που η Τζέιν άνοιξε στις νοσηλεύτριες και κατέβασε τη μάσκα της για το τεστ.
Η υπόθεση αποδεικνύει περίτρανα το θαυμαστό συνταίριασμα των παραδοσιακών επιδημιολογικών μεθόδων, όπως είναι η παρακολούθηση της κοινωνικής συμπεριφοράς, με τα πιο σύγχρονα επιστημονικά εργαλεία.
Η Νέα Ζηλανδία είναι η μόνη χώρα που ενέταξε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας γενετικής ανάλυσης στην εργαλειοθήκη για τη διαχείριση της πανδημίας. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ολόκληρη τη διάρκεια της υγειονομικής κρίσης θρήνησε 26 θανάτους, ενώ ταυτόχρονα παρείχε στην παγκόσμια κοινότητα έναν πραγματικό θησαυρό γνώσης για τη μετάδοση του κορωνοϊού.
Οι κίνδυνοι των πτήσεων
Οι Νεοζηλανδοί γενετικοί ντετέκτιβ αποκάλυψαν πως μεταδίδεται ο κορωνοϊός στα αεροπορικά ταξίδια, ακόμα και όταν οι επιβάτες επιβιβάζονται με αρνητικά τεστ. Η δρ Γκεογκεγάν χαρτογράφησε την ακριβή αλυσίδα μετάδοσης σε μια 18ωρη πτήση από το Ντουμπάι στο Οκλαντ. Οταν επτά επιβάτες βρέθηκαν θετικοί στους ελέγχους, οι επιστήμονες ανέλυσαν τα γονιδιώματα των στελεχών που απομόνωσαν σε καθένα. Ολοι έφθασαν στη Νέα Ζηλανδία με την ίδια πτήση, από διαφορετικά κράτη: Ινδία, Ιρλανδία, Νότια Αφρική, Ελβετία και Ουκρανία. Αν είχαν προσβληθεί στην πατρίδα τους, τα στελέχη που τους μόλυναν θα ήταν διαφορετικά. Η γενετική ανάλυση αποκάλυψε ότι ήταν πανομοιότυπα, εκτός από μία μικρή μετάλλαξη σε ένα. Αρα είχαν προσβληθεί μέσα στο αεροπλάνο. Συγκρίνοντας τους γενετικούς χάρτες των επτά στελεχών με την παγκόσμια βάση γενετικών δεδομένων κορωνοϊού διαπιστώθηκε ότι το στέλεχος των επιβατών είχε ομοιότητες με μόνο άλλα έξι, τέσσερα από τα οποία είχαν ανιχνευτεί στην Ελβετία. Από εκεί είχαν έρθει δύο από τα επτά κρούσματα της πτήσης, που είχαν επιβιβαστεί στο Ντουμπάι με αρνητικό τεστ. Ο ένας από αυτούς εμφάνισε συμπτώματα και προφανώς αυτός κόλλησε τους υπόλοιπους. Οι επιβάτες που αρρώστησαν κάθονταν κοντά στους Ελβετούς.