Η απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ να ταχθεί υπέρ της πρότασης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για κατάργηση της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια κατά της Covid-19, έχει συγκεντρώσει τα εύσημα ορισμένων χωρών και οργανισμών, την ώρα που ο αντίλογος επισημαίνει τον αντίκτυπο στην καινοτομία.
Το πρακτορείο ειδήσεων Αssociated Press παρουσιάζει το ζήτημα με τις πατέντες μέσα από έξι ερωταπαντήσεις.
Πώς λειτουργούν οι πατέντες φαρμάκων;
Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ανταμείβουν την καινοτομία εμποδίζοντας τους ανταγωνιστές απλά να αντιγράψουν την ανακάλυψη μιας εταιρείας και να παράγουν ένα ανταγωνιστικό προϊόν. Στις ΗΠΑ, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για φάρμακα διαρκούν συνήθως 20 χρόνια από την κατάθεσή τους. Επειδή χρειάζεται συχνά μια δεκαετία για να εγκριθεί ένα φάρμακο, οι εταιρείες συνήθως καταλήγουν σε περίπου δώδεκα χρόνια πωλήσεων χωρίς ανταγωνισμό. Ωστόσο, οι φαρμακοποιοί βρίσκουν συνήθως τρόπους για να βελτιώσουν το προϊόν τους ή να διευρύνουν τη χρήση του, και εξασφαλίζουν πρόσθετα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που μπορούν να επεκτείνουν το μονοπώλιο τους για μια ακόμη δεκαετία ή περισσότερο.
Γιατί οι πατέντες είναι τόσο σημαντικές για τις φαρμακοβιομηχανίες;
Τα φάρμακα είναι εξαιρετικά ακριβά για να αναπτυχθούν. Τα περισσότερα πειραματικά φάρμακα αποτυγχάνουν κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια των δοκιμών σε εργαστήρια, πειραματόζωα και τέλος σε ανθρώπους. Κατά μέσο όρο απαιτείται πάνω από 1 δισ. δολάρια για τη «διαδρομή» ενός φαρμάκου από την ανακάλυψη ως την τελική έγκριση. Χωρίς την προοπτική κάποιων χρόνων με πωλήσεις χωρίς ανταγωνισμό, το ρίσκο ανεβαίνει.
Γιατί οι ΗΠΑ τάσσονται υπέρ της κατάργησης της πνευματικής ιδιοκτησίας στα εμβόλια;
Η κυβέρνηση Μπάιντεν υπέστη έντονη πίεση, για να προωθήσει περισσότερα εμβόλια COVID-19 στον υπόλοιπο κόσμο. Η ιδέα περί άρσης υποστηρίχθηκε από την Ινδία και τη Νότια Αφρική τον Οκτώβριο και αυξάνεται διαρκώς, την ώρα που η πανδημία γνωρίζει έξαρση σε ορισμένα μέρη, ειδικά στην Ινδία.
Γιατί οι ΗΠΑ και άλλες χώρες ήταν αντίθετες στο παρελθόν;
Οι ΗΠΑ και ορισμένες άλλες από τις λεγόμενες πλούσιες χώρες ηγούνται σε πολλούς τομείς έρευνας και καινοτομίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα φάρμακα. Εκτός από το κύρος που παρέχουν, οι φαρμακευτικές εταιρείες προωθούν εκατομμύρια καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας και παράγουν νέα φάρμακα που μπορούν να σώσουν ή να βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτό, οι φαρμακοβιομηχανίες ξοδεύουν εκατομμύρια κάθε χρόνο πιέζοντας κυβερνήσεις για να διατηρήσουν το status quo στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Γιατί η φαρμακοβιομηχανίες τάσσονται τόσο εμφατικά κατά;
Με μια φράση, «λόγω των χρήματων». Στις ΗΠΑ, οι φαρμακευτικές εταιρείες μπορούν να χρεώνουν ό,τι θέλουν για τα φάρμακά τους. Μπορούν και αυξάνουν τις τιμές, συνήθως δύο φορές το χρόνο, έτσι ώστε οι τιμές να διπλασιάζονται ή να τριπλασιάζονται συχνά κατά τη διάρκεια των ετών που προστατεύονται από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Αυτό βοηθά τους μεγάλους φαρμακοβιομήχανους να βρίσκονται μεταξύ των πιο κερδοφόρων εταιρειών του κόσμου. Παράλληλα, καινοτομία προέρχεται και από εταιρείες βιοτεχνολογίας. Στο πλαίσιο αυτό οι εταιρείες που θέλουν να παράγουν ένα φάρμακο είναι σε συνεχή αναζήτηση χρηματοδότησης πολύ πριν αυτό εγκριθεί.
Τι θα συνέβαινε πρακτικά εάν γινόταν πράξη η άρση των πατεντών;
Αυτό δεν είναι απολύτως σαφές, αλλά οι φαρμακοβιομηχανίες και ορισμένοι αναλυτές λένε ότι η παραίτηση από τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας δεν θα βοηθήσει και πολύ στην ταχύτερη παραγωγή και παράδοση εμβολίων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό γιατί η παραγωγή των εμβολίων είναι πολύ πιο περίπλοκη από ότι ακολουθώντας απλά μια συνταγή και απαιτεί εργοστάσια με εξειδικευμένο εξοπλισμό, ιδιαίτερα εκπαιδευμένους εργαζόμενους και αυστηρό ποιοτικό έλεγχο – πράγματα που δεν μπορούν να γίνουν πράξη γρήγορα. Υπάρχει μικρή διαθέσιμη «εργοστασιακή ικανότητα», καθώς οι εταιρείες με εξουσιοδοτημένα εμβόλια έχουν ήδη προσλάβει πολλούς ειδικούς φαρμάκων. Επιπλέον, πολλές από τις πρώτες ύλες για την παρασκευή των εμβολίων, μαζί με τα φιαλίδια, τα πώματα και άλλα συστατικά, βρίσκονται σε πολύ μικρή ποσότητα και αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει σύντομα.