Καθώς λιώνουν και συρρικνώνονται οι παγετώνες των Aλπεων στη βόρεια Ιταλία, παγωμένα κειμήλια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναδύονται από τον πάγο. Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται φλιτζάνια, κουτιά, γράμματα, όπλα και οστά χωρίς το μεδούλι. Τα ιστορικά αυτά υπολείμματα βρέθηκαν σε στρατώνες στα σπήλαια κοντά στην ψυχρή κορυφή του όρους Σκορλούτσο (3.048 μέτρα), κοντά στα σύνορα με την Ελβετία.
Οι στρατιώτες της Αυστροουγγαρίας που έμεναν στους στρατώνες πολεμούσαν τις ιταλικές δυνάμεις στον Λευκό Πόλεμο των Aλπεων την περίοδο 1915-1918. Απομακρυσμένοι από το πιο διάσημο Δυτικό Μέτωπο, όπου λάμβαναν χώρα οι αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ της Γερμανίας και της Γαλλίας, τα στρατεύματα ανέβηκαν σε μεγάλα ύψη μέσα στο κρύο για να στήσουν οχυρώσεις στον βράχο και στο χιόνι. Οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες που δοκίμασαν τα στρατεύματα στο όρος Σκορλούτσο διατήρησαν σε καλή κατάσταση τους στρατώνες τους, παγώνοντας την είσοδο όταν οι στρατιώτες εγκατέλειψαν τη θέση τους στο τέλος του πολέμου, το 1918. Ηταν ουσιαστικά αδιαπέραστη για δεκαετίες, έως το 2017, όταν αρκετός από τον πάγο και το χιόνι είχαν λιώσει, επιτρέποντας την είσοδο στους ερευνητές. Eπειτα από ένα μακρόχρονο έργο με επικεφαλής το Μουσείο Λευκού Πολέμου στο Αντάμελο, οι στρατώνες ανασκάφτηκαν, αποκαλύπτοντας τα αντικείμενα που έμειναν πίσω και προσφέρουν μια πληρέστερη ματιά για τους ανθρώπους που έζησαν εκεί έναν αιώνα πριν. Οι στρατώνες στο Εθνικό Πάρκο Στέλβιο είναι ένα «είδος χρονομηχανής», δήλωσε ο Στεφάνο Μοροσίνι, ιστορικός και συντονιστής έργων πολιτιστικής κληρονομιάς για το πάρκο και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκαμο. «Ενδιαφερόμαστε όχι μόνον από ιστορική αλλά και από επιστημονική σκοπιά», πρόσθεσε. «Πώς ήταν η ρύπανση; Ποιες ήταν οι επιδημιολογικές συνθήκες στους στρατώνες; Πώς κοιμούνταν οι στρατιώτες και πόσο υπέφεραν; Τι έτρωγαν;».
Πολλά από τα αντικείμενα θα παρουσιαστούν σε μουσείο που αναμένεται να ανοίξει τον επόμενο χρόνο στην πόλη Μπόρμιο, δήλωσε ο Μοροσίνι. Εργαζόμενοι του Μουσείου Λευκού Πολέμου στο Τεμού εργάζονται για να αποκαταστήσουν τα κειμήλια. Ο Λούκα Πεντρότι, επιστημονικός συντονιστής στο πάρκο, σημείωσε ότι τα αντικείμενα αποτελούν μαθήματα Ιστορίας, αλλά και περιβαλλοντικής επιστήμης. Ο Πεντρότι, ο οποίος ζει στο πάρκο από παιδί, έχει παρακολουθήσει τους παγετώνες να υποχωρούν εδώ και δεκαετίες, βλέποντας αλλαγές στη χλωρίδα και παρατηρώντας ότι τα ζώα που αγαπούν το κρύο ανεβαίνουν προς τα βουνά, προς πιο κατοικήσιμες ζώνες που συνεχίζουν να συρρικνώνονται. Οι εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες σκότωσαν πολλούς στρατιώτες στη βόρεια Ιταλία περισσότερο από έναν αιώνα πριν. Σήμερα, οι θερμότερες συνθήκες αποτελούν ένα διαφορετικό είδος απειλής. «Νομίζω ότι είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσουμε το πάρκο ως μέσο ευαισθητοποίησης για την κλιματική αλλαγή».
Κατά τη διάρκεια του Λευκού Πολέμου, οι περισσότεροι στρατιώτες πιστεύεται ότι έχασαν τη ζωή τους από τις περιβαλλοντικές δυσκολίες και όχι τις μάχες. Τα απομακρυσμένα φυλάκιά τους ήταν δύσκολο να ενισχυθούν με τρόφιμα και προμήθειες, και οι ανεμοδαρμένες κορυφές ήταν επιρρεπείς σε χιονοστιβάδες. «Εδώ, οι άντρες περνούν τις μέρες τους τυλιγμένοι σε γούνες, τα πρόσωπά τους αλείφονται με γράσο για προστασία και περνούν τις παγωμένες νύχτες κρυμμένοι σε τρύπες στο χιόνι», έγραψε ο ανταποκριτής εφημερίδας Ε. Αλεξάντερ Πάουελ, στο βιβλίο του «Η Ιταλία σε πόλεμο», που δημοσιεύθηκε το 1918. «Σε κανένα μέτωπο, όχι στις ηλιόλουστες πεδιάδες της Μεσοποταμίας, ούτε στα παγωμένα έλη της Μαντζουρίας, ούτε στην αιματηρή λάσπη της Φλάνδρας, οι μαχητές ζουν τόσο σκληρά όπως εδώ στην κορυφή του κόσμου».
H πείνα
Ιταλοί επιστήμονες και ερευνητές εργάζονται για την αναπαράσταση της καθημερινής ζωής των στρατιωτών που πολέμησαν στο παγωμένο μέτωπο. Είναι ήδη σαφές ότι οι στρατιώτες βρίσκονταν αντιμέτωποι με την πείνα, καθώς ήταν αρκετά πεινασμένοι για να φάνε τον μυελό των οστών που βρέθηκαν και τα κουκούτσια των φρούτων, και ότι έκαναν το καλύτερο δυνατό για να καταπολεμήσουν το κρύο με στρώματα υφάσματος και γούνας. Εγραψαν επίσης επιστολές στα αγαπημένα τους πρόσωπα, μιλώντας για μια καταπληκτική θέα αλλά φρικτές συνθήκες.
«Δεν ενδιαφερόμαστε τόσο για τα όπλα, γιατί αποτελούν έναν τρόπο να σκοτώσεις», λέει ο Μοροσίνι. «Ενδιαφερόμαστε για τα κειμήλια που δείχνουν τις ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες και τις ακραίες συνθήκες ζωής αυτών των στρατιωτών». Στους στρατώνες δεν βρέθηκε καμία σορός, παρόλο που έχουν εμφανιστεί σε κοντινές αποστάσεις παγωμένα πτώματα στρατιωτών που πολέμησαν στον Λευκό Πόλεμο. Οι ερευνητές, ωστόσο, βρήκαν τουλάχιστον ένα σημάδι ζωής, δήλωσε ο διευθυντής του πάρκου, Αλεσάντρο Νάρντο. «Οταν έφθασα για πρώτη φορά εδώ για να διαχειριστώ το Εθνικό Πάρκο Στέλβιο, στα τέλη του 2018, ένα από τα πράγματα που προσείλκυσαν την περιέργειά μου ήταν ένα μικρό δοχείο σε ένα από τα γραφεία με ένα πράσινο άγριο γεράνι», είπε. «Ρώτησα τον συνάδελφό μου από πού ήταν και είπε ότι είχε βλαστήσει από σπόρους που βρέθηκαν στα στρώματα του στρατώνα του Σκορλούτσο».