ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Tις εξελίξεις για τις σχέσεις Ισραήλ – Toυρκίας συζητήσαμε με την ακαδημαϊκό στο Πανεπιστήμιο Κültür και αρθρογράφο Καρέλ Βαλάνσι. Η κ. Βαλάνσι ανήκει στην εβραϊκή κοινότητα της Τουρκίας, ειδικεύεται στα θέματα της Μέσης Ανατολής, έχει γράψει βιβλίο που αφορά τις σχέσεις των δύο χωρών με τίτλο «The Crescent Moon and The Magen David» και αρθρογραφεί στην εβραϊκή εφημερίδα Şalom η οποία εκδίδεται στην Κωνσταντινούπολη, όπως και στην τουρκική ενημερωτική ιστοσελίδα Τ24.
Η κ. Βαλάνσι μας έκανε την ιστορική αναφορά για την επιδείνωση των σχέσεων με την αποστολή του πλοίου «Μαβί Μαρμαρά» στη Γάζα, όπως και την ένταση στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός μεταξύ Ερντογάν – Πέρες. «Μετά όλα αυτά, το 2016 είχε γίνει μια προσπάθεια προσέγγισης μεταξύ των δύο πλευρών, λόγω των ενεργειακών πηγών. Στόχος ήταν να περάσουν οι αγωγοί φυσικού αερίου από την Τουρκία, λόγω του μειωμένου κόστους μεταφοράς. Ομως επειδή οι σχέσεις ήταν σε κακό επίπεδο και δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο χώρες, το Ισραήλ δεν ανταποκρίθηκε άμεσα. Στην πραγματικότητα το Ισραήλ δεν θέλησε «να τοποθετήσει όλα τα αυγά σε ένα καλάθι». Το Ισραήλ, ακόμη κι αν υπήρχε συμφωνία με την Τουρκία, ήθελε να έχει ανοικτό δρόμο και μέσω Κύπρου», μας αναφέρει.
Η ίδια τονίζει πως οι σχέσεις δεν προχώρησαν στην ταχύτητα που θα επιθυμούσε η Τουρκία και τονίζει πως το Παλαιστινιακό πάντα ήταν ένας παράγων που επηρέαζε τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ. «Ομως σε επίπεδο ρητορικής το τελευταίο διάστημα υπήρχε μια αλλαγή. Το βλέπαμε. Με τη Σαουδική Αραβία, με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Από την πλευρά της Τουρκίας υπήρχαν προσπάθειες προσέγγισης. Διότι είχε χτιστεί μια συμμαχία στην Ανατολική Μεσόγειο, με την Τουρκία να μένει εκτός. Υπήρχαν ζητήματα και με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Υπήρχε η απομόνωση. Η Τουρκία έφτασε σε τέτοιο σημείο που, και σε θέματα που ίσως να είχε δίκιο, δεν είχε ανταπόκριση από καμία πρωτεύουσα. Ούτε είχε κάποια χώρα που μπορούσε να μιλήσει. Δεν μιλάω μόνο για τη Μέση Ανατολή ή την Ευρώπη, αναφέρομαι και στο Κογκρέσο. Ετσι σε επίπεδο ρητορικής, το τονίζω σε επίπεδο ρητορικής, υπήρχε μια θετική προσέγγιση», αναφέρει η Καρέλ Βαλάνσι και υπενθυμίζει πως η Αγκυρα είχε απευθύνει πρόσκληση στον υπουργό Ενέργειας του Ισραήλ την οποία ακύρωσε λόγω της έντασης των τελευταίων ημερών.
Η κ. Βαλάνσι θεωρεί πως η Αγκυρα, παρά τον αρχικό σχεδιασμό προσέγγισης, με αφορμή το Παλαιστινιακό, βρήκε μια ευκαιρία προσέγγισης με τις χώρες του αραβικού και του μουσουλμανικού κόσμου. «Διαπιστώνω πως, παρά τη θετική προσέγγιση προς τις άλλες χώρες, η Τουρκία εξαίρεσε το Ισραήλ από την προσπάθεια αυτή. Θεωρώ πως υπήρχε πρόθεση προσέγγισης, όμως ήρθε στην επικαιρότητα το παλαιστινιακό ζήτημα, η Τουρκία άλλαξε στάση και δημιουργήθηκε λόγος συνομιλίας με τις υπόλοιπες χώρες. Το παλαιστινιακό ζήτημα έγινε ένα θέμα που ενώνει, δημιουργεί δεσμούς με τις άλλες χώρες. Οι χώρες του αραβικού κόσμου με το παλαιστινιακό ζήτημα αφήνουν στην άκρη τις υπόλοιπες διαφορές κι όλοι ενώνονται με κάποιον τρόπο. Η εναντίωση στο Ισραήλ δημιουργεί μια ενότητα. Και θεωρώ πως η Τουρκία επέλεξε να το χρησιμοποιήσει. Το βλέπουμε και στην ανακοίνωσή τους που αναφέρουν πως “η μουσουλμανική κοινότητα περιμένει ηγετική στάση από εμάς”».
Ο ρόλος της Αιγύπτου
Τονίσαμε πως παρά την ενότητα αυτή στην οποία αναφέρεται, το Κάιρο μεσολάβησε και υπήρξε συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. «Κάποτε η Τουρκία αναλάμβανε αυτόν τον ρόλο. Διότι για να μπορείς να κάνεις διαμεσολάβηση, πρέπει να μπορείς να μιλάς και με τις δύο πλευρές, θα πρέπει να κρατάς αποστάσεις από το θέμα και να έχεις κερδίσει την εμπιστοσύνη και των δύο πλευρών. Η Αίγυπτος ανέλαβε αυτόν τον ρόλο. H Tουρκία δεν βρίσκεται σε αυτή τη φάση. Πήρε θέση εναντίον του Ισραήλ, έτσι η Τουρκία δεν θέλησε τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Ομως παραδοσιακά η Τουρκία τηρούσε αυτή τη στάση», μας αναφέρει η κ. Βαλάνσι.
Η γνωστή στην Τουρκία ακαδημαϊκός και αρθρογράφος τονίζει πως θεωρεί ότι στο ζήτημα με το Ισραήλ υπάρχει και πολιτικό κέρδος στην εσωτερική πολιτική σκηνή. Αναφέρει πως ακόμη και μια αντικειμενική άποψη για το θέμα είναι δύσκολο να εκφραστεί, καθώς και η ίδια έχει δεχθεί έντονες αντιδράσεις, κυρίως μέσω Διαδικτύου και από κάποια μέσα ενημέρωσης. «Εμένα η ειδικότητά μου είναι η Μέση Ανατολή και το Ισραήλ. Kάποιες φορές δεν ασχολήθηκαν για το τι γράφω ή την άποψή μου, αλλά με έκριναν για το όνομά μου. Οχι απαραίτητα μόνο την περίοδο της έντασης για το Παλαιστινιακό», μας αναφέρει.
Παρά την ένταση μεταξύ Ισραήλ – Toυρκίας, η κ. Βαλάνσι θεωρεί πως μελλοντικά θα μπορούσαν να γίνουν βήματα προσέγγισης. «Για το Ισραήλ, η Τουρκία είναι σημαντική. Κι ας μην το παραδέχεται. Ομως και η Τουρκία πρέπει να βελτιώσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ. Σε μια τέτοια περιοχή, με τέτοια αστάθεια, όπου υπάρχουν παρόμοια συμφέροντα και κοινές απειλές. Πιστεύω πως με κάποιο τρόπο πρέπει να βρουν κοινό δρόμο. Ομως πρέπει να τονίσω πως ο εθνικισμός έχει αυξηθεί και στις δύο χώρες. Εχει αυξηθεί η τάση άσκησης πολιτικής με τη δημιουργία εχθρού».
Η Καρέλ Βαλάνσι με έμφαση μας αναφέρει ότι «θέλει δρόμο έτσι ώστε οι δύο χώρες να επιστρέψουν στις παλιές καλές σχέσεις, της δεκαετίας του ’90, που οι στρατηγοί τις υποστήριζαν. Σήμερα, για να συμβεί αυτό, πρέπει να το αποφασίσουν οι πολιτικοί, να επουλωθεί η ζημιά που προκλήθηκε και να δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης. Οι δύο χώρες δεν έχουν εδαφικές διαφορές. Στο παρελθόν είχαν καλές σχέσεις και μια “μυστική συμμαχία”. Κυρίως σε επίπεδο μυστικών υπηρεσιών και στρατών υπήρχε συνεργασία· και πάλι θα μπορούσε, όμως πρώτα πρέπει να υπάρξει εμπιστοσύνη. Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος που βλέπει η μια χώρα την άλλη. Στα ζητήματα της θρησκευτικής διαφοράς, της Χαμάς, των Αδελφών Μουσουλμάνων, στο Παλαιστινιακό, μπορούν να βρεθούν λύσεις, αλλά πρέπει να υπάρχει βούληση, να επουλωθεί η ζημιά. Διότι τα τελευταία 10-15 χρόνια προκλήθηκε σοβαρή ζημιά».