Λέγεται ότι κάποτε ο Λέον Τρότσκι είπε: «Μπορεί να μην ενδιαφέρεσαι για τον πόλεμο, αλλά ο πόλεμος ενδιαφέρεται για σένα». Ετσι και ο Αμερικανός πρόεδρος Tζο Μπάιντεν μπορεί να μην ενδιαφέρεται για την επίτευξη ειρήνης στη Μέση Ανατολή, αλλά η επίτευξη ειρήνης στη Μέση Ανατολή ενδιαφέρεται για εκείνον. Ο λόγος είναι ότι και οι τρεις βασικοί παίκτες στην ισραηλοπαλαιστινιακή σύρραξη υπέστησαν σοβαρά πλήγματα τη χρονιά που πέρασε. Ξέρουν ότι ένας νέος γύρος συγκρούσεων σαν αυτή που είδαμε τις τελευταίες δύο εβδομάδες μπορεί να είναι καταστροφικός για τον καθένα τους. Ο Χένρι Κίσιγκερ κατάφερε το πρώτο σημαντικό βήμα ειρήνευσης όταν Αραβες και Ισραηλινοί προσπαθούσαν να διαχειριστούν τον πόνο του πολέμου του 1973. Ηξεραν ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Σήμερα, μετά τον τελευταίο πόλεμο ανάμεσα στη Χαμάς και στο Ισραήλ, διαμορφώνονται παρόμοιες συνθήκες. Στη Δυτική Οχθη, η Παλαιστινιακή Αρχή υπέστη μεγάλο πλήγμα από την εξομάλυνση των σχέσεων των Εμιράτων, του Μπαχρέιν, του Μαρόκου και του Σουδάν με το Ισραήλ κατόπιν προσπαθειών της κυβέρνησης Τραμπ. Οι χώρες αυτές δεν περίμεναν μια ειρηνευτική συμφωνία. Ουσιαστικά είπαν στην Παλαιστινιακή Αρχή ότι είναι αναποτελεσματική και διεφθαρμένη, και ότι πλέον δεν της επιτρέπουν να ασκεί βέτο στις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Παρά το ανηλεές σφυροκόπημα της Χαμάς από το Ισραήλ, καμία από τις τέσσερις χώρες δεν διέρρηξε τις σχέσεις μαζί του.
Αλλά και το Ισραήλ εισέπραξε το δικό του σοκ. Εξεπλάγη που η Χαμάς επέλεξε να εξαπολύσει ρουκέτες κατά της Ιερουσαλήμ, προκαλώντας τον πόλεμο. Εξεπλάγη από το πόσο μακριά έφθασαν οι ρουκέτες που κατόρθωσε να κατασκευάσει η Χαμάς στα υπόγεια εργοστάσιά της παρά τα σφοδρά πλήγματα από την ισραηλινή αεροπορία. Κυρίως, όμως, το Ισραήλ τρόμαξε από το γεγονός ότι βρέθηκε να πολεμά σε πέντε μέτωπα ταυτόχρονα. Βίαιοι Παλαιστίνιοι διαδηλωτές στη Δυτική Οχθη, οργισμένοι Παλαιστίνιοι της Ανατολικής Ιερουσαλήμ στο Ορος του Ναού, ρουκέτες που εκτόξευαν πιθανώς Παλαιστίνιοι από τον νότιο Λίβανο, ρουκέτες της Χαμάς από τη Γάζα και, το πιο επικίνδυνο, βίαια επεισόδια ανάμεσα σε Αραβες και Εβραίους του Ισραήλ.
Το Ισραήλ κατάφερε να τα κρατήσει όλα αυτά υπό έλεγχο, αλλά δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την πίεση που θα ασκηθεί στις ισραηλινές δυνάμεις, την αστυνομία και την οικονομία εάν αυτό επαναληφθεί. Ποτέ από την ίδρυση του εβραϊκού κράτους, το 1948, δεν είχε αντιμετωπίσει το Ισραήλ τέτοια πολυμέτωπη απειλή.
Η κοινή γνώμη
Επιπλέον, ο πόλεμος κατέστησε σαφή την ευάλωτη θέση του Ισραήλ στα μάτια της κοινής γνώμης. Οσο δικαιολογημένα, όσο ακριβή και αν ήταν τα αεροπορικά πλήγματά του, στην εποχή των κοινωνικών δικτύων παρήχθησαν εικόνες που ενίσχυσαν τους επικριτές του Ισραήλ σε όλο τον κόσμο και έδειξαν σε ποιο βαθμό η προοδευτική Αριστερά, ακόμη και κάποιοι νέοι Εβραίοι, έχουν αποξενωθεί από τη δεξιά κυβέρνηση του Μπίμπι Νετανιάχου και απορρίπτουν την ευκολία με την οποία αυτή εγκαταλείπει τους δημοκρατικούς κανόνες για να εδραιώσει την ισραηλινή κυριαρχία στη Δυτική Οχθη. Στα αμερικανικά πανεπιστήμια, Εβραίοι φοιτητές δεν θέλουν, δεν μπορούν ή φοβούνται πλέον να υπερασπιστούν το Ισραήλ, ενώ βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος δέχονται καταιγισμό επικρίσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εάν υπονοήσουν ότι το Ισραήλ είχε δικαίωμα να αμυνθεί απέναντι στις ρουκέτες της Χαμάς. Ενα φράγμα έχει σπάσει.
Τέλος, η Χαμάς. Την επαύριο της εκεχειρίας, οι αρχηγοί της αυτοαναγορεύθηκαν σε νικητές, αλλά τη μεθεπόμενη ημέρα, είναι βέβαιο ότι στη Γάζα ξεκίνησαν άλλου είδους συζητήσεις. Ο μαγαζάτορας, η χήρα, ο γιατρός περιπλανήθηκαν στα συντρίμμια και είπαν σιγά στη Χαμάς: «Τι στο καλό είχατε στο μυαλό σας; Ποιος ξεκινά πόλεμο με τους Εβραίους στο μέσον μιας πανδημίας; Ποιος θα τα ξαναχτίσει τώρα; Δεν αντέχουμε άλλο». Η Χαμάς πρέπει να ανησυχεί που καμία αραβική κυβέρνηση δεν την υπερασπίστηκε και που η κυβέρνηση Μπάιντεν, η Ε.Ε., η Ρωσία και η Κίνα έδωσαν στο Ισραήλ τον χρόνο που χρειαζόταν. Επιπλέον, η Χαμάς δεν είναι «προοδευτική» οργάνωση και δεν πρόκειται να λαμβάνει πάντα ελευθέρας από την Αριστερά επειδή πολεμάει τον Νετανιάχου.
Σε αυτό τον πόλεμο δεν υπήρξε νικητής και γι’ αυτό ίσως έχει ανοίξει ένα περιθώριο για δημιουργική διπλωματία, όπως συνέβη μετά τον πόλεμο του 1973. Ο Κίσιγκερ όμως διαπραγματευόταν με ισχυρούς ηγέτες κρατών, και η επιτυχία του οφείλεται στο γεγονός ότι όλοι συμφώνησαν να αγνοήσουν το βασικό πρόβλημα. Το πρόβλημα των δύο λαών που θέλουν να δημιουργήσουν κράτος στο ίδιο κομμάτι γης, με άλλα λόγια το ισραηλοπαλαιστινιακό πρόβλημα.
Κανείς από τους τωρινούς ηγέτες δεν θέλει να ρισκάρει πολιτικό κεφάλαιο για να λύσει το πρόβλημα αυτό, έτσι υπάρχουν τεράστιες αμφιβολίες για τις προοπτικές ειρήνευσης. Θέλει άραγε ο Μπάιντεν να αδράξει παρ’ όλα αυτά την ευκαιρία, ως άλλος Κίσιγκερ; Δεν θα τον κατηγορήσουμε αν δεν το κάνει, αλλά θα τον προειδοποιήσουμε πως η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί από μόνη της.
Η παρέμβαση Μπλίνκεν
Ο πόλεμος των 11 ημερών ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Χαμάς υποχρέωσε τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν να σπεύσει για πρώτη φορά στην περιοχή, προειδοποιώντας το Ισραήλ ότι, αν συνεχιστούν οι εξώσεις οικογενειών Παλαιστινίων από την Ανατολική Ιερουσαλήμ, υπάρχει κίνδυνος να ξεσπάσει νέος γύρος συγκρούσεων. Ο Μπλίνκεν ανακοίνωσε την επαναλειτουργία του προξενείου των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ, μέσω του οποίου αναβαθμίζονται οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Παλαιστινιακή Αρχή, και υποσχέθηκε χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες για την ανοικοδόμηση της Γάζας, χωρίς τα χρήματα να ωφελήσουν τη Χαμάς. Τόσο η Χαμάς, μέσω της Αιγύπτου, όσο και το Ισραήλ διαβεβαίωσαν τον Αμερικανό ΥΠΕΞ πως σκοπεύουν να τηρήσουν την κατάπαυση του πυρός – ωστόσο, από αυτό το σημείο μέχρι τη δημιουργία των προϋποθέσεων για την επίτευξη συνολικής λύσης, η απόσταση είναι μεγάλη. Ο πιο άμεσος στόχος της αμερικανικής διπλωματίας στην περιοχή είναι η επάνοδος του Ιράν στη συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα.