Καλοκαίρι ύστατης προειδοποίησης

Καλοκαίρι ύστατης προειδοποίησης

Μετά τις τρομερές πυρκαγιές και πλημμύρες, έκθεση-σοκ του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση δεν αφήνει περιθώριο για ημίμετρα

5' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Επί ενάμιση χρόνο, η πανδημία της COVID-19 είχε εξοστρακίσει από το προσκήνιο του διεθνούς ενδιαφέροντος την κλιματική αλλαγή. Οι διαφορετικές χρονικές κλίμακες των δύο παράλληλων πλανητικών κρίσεων (άμεση η απειλή του θανάτου από τον κορωνοϊό, πιο αργή η εξέλιξη της υπερθέρμανσης του πλανήτη) προφανώς ευνοούσαν τη συγκέντρωση της προσοχής στην πανδημία. Επιπλέον, η υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας και των μετακινήσεων λόγω των lockdowns μείωσε τις εκπομπές ρύπων, καθάρισε τους ουρανούς των επιβαρυμένων αστικών κέντρων και δημιούργησε την ψευδαίσθηση πως το κλιματικό πρόβλημα είχε κατά τι ανασχεθεί. Βέβαια και η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2010 είχε φέρει, μαζί με τη δυστυχία στους ανθρώπους, μια προσωρινή ανακούφιση στη φύση, μόνο για να δώσει τη θέση της, αμέσως μετά, σε μια νέα, ανησυχητική αύξηση των ρύπων. Αλλά όταν απειλείται άμεσα η ζωή ή το βιος δισεκατομμυρίων ανθρώπων, τέτοιες σκέψεις μπορούν να περιμένουν, ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν πολλοί.

Η αφύπνιση ήρθε απότομα αυτό το εφιαλτικό, για μεγάλο μέρος των πληθυσμών στο βόρειο ημισφαίριο, καλοκαίρι, με το θερμόμετρο στον Καναδά να φτάνει στην εξωφρενική στάθμη των 50 βαθμών Κελσίου, τις φονικές πλημμύρες σε Γερμανία και Βέλγιο και τις ολέθριες πυρκαγιές σε Καλιφόρνια, Σιβηρία, Ιταλία, Τουρκία, Ελλάδα, Αλγερία και αλλού. Αν και η άμεση σύνδεση ενός μεμονωμένου ακραίου καιρικού φαινομένου με την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πάντα επισφαλής, η συνύπαρξη τόσων ακραίων καταστάσεων σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι τόσο σκανδαλώδης, που θέτει σε δυσχερή θέση ακόμη και τους πιο πεισματικούς αρνητές της κλιματικής αλλαγής.

Αυτό που κραυγάζουν οι κοινές εμπειρίες καταστροφής και πόνου ήρθε να επιβεβαιώσει με την ψυχρή γλώσσα της επιστήμης η έκθεση που δόθηκε την περασμένη Δευτέρα στη δημοσιότητα από τη Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Υπογεγραμμένη από 234 κορυφαίους επιστήμονες, που προέρχονταν από 66 χώρες και στηρίχθηκαν σε 14.000 έρευνες συναδέλφων τους, η έκθεση αυτή χαρακτηρίστηκε από τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ως «κόκκινος συναγερμός» για την ανθρωπότητα. Αλλοι είπαν ότι πρόκειται για την τελευταία προειδοποίηση των επιστημόνων στους πολιτικούς ηγέτες, ενόψει της κρίσιμης διεθνούς συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα, που θα φιλοξενηθεί τον Νοέμβριο στη Γλασκώβη, αν δεν θέλουμε να περάσουμε το όριο της μη αναστρέψιμης καταστροφής. Πιθανότατα, δεν πρόκειται για δημοσιογραφικές υπερβολές.

Δυσοίωνες προβλέψεις

Τα καινούργια στοιχεία που κομίζει η νέα αξιολόγηση των ειδικών είναι πολλά και βαρύνουσας σημασίας. Πρώτα απ’ όλα, η IPCC προβλέπει ότι, ακόμη κι αν όλες οι χώρες τηρήσουν τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν στην προηγούμενη παγκόσμια σύνοδο του Παρισιού, το 2015, η υπερθέρμανση του πλανήτη σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή θα υπερβεί το κρίσιμο κατώφλι του 1,5 βαθμού Κελσίου μέχρι το 2040, δηλαδή νωρίτερα από ό,τι περίμεναν μέχρι χθες. Αν σκεφτεί κανείς ότι οι καταστροφές που ζούμε και που πυκνώνουν από χρόνο σε χρόνο εξελίσσονται όταν η υπερθέρμανση περιορίζεται «μόνο» σε 1,09 βαθμό, αντιλαμβάνεται τι πρέπει να περιμένουμε για το μέλλον.

Για πρώτη φορά, η IPCC αποφαίνεται με κατηγορηματικό τρόπο ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη οφείλεται «ασυζητητί» στην ανθρώπινη δραστηριότητα και ότι η πύκνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων συνδέεται άρρηκτα με αυτήν. Το πιο δυσοίωνο στοιχείο της έκθεσης είναι η εκτίμηση ότι ορισμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής όχι απλώς συμβαίνουν ήδη, εδώ και τώρα, αλλά και ότι είναι πλέον μη αναστρέψιμες, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι με κάποιο μαγικό τρόπο η ανθρωπότητα κατακτούσε την ουδετερότητα σε εκπομπή άνθρακα αύριο το πρωί. Η στάθμη των θαλασσών θα συνεχίσει να ανεβαίνει, θέτοντας σε κίνδυνο μεγάλες περιοχές, νησιά και χώρες. Στα χειρότερα σενάρια, η ανθρωπότητα θα περάσει τα κρίσιμα «σημεία καμπής» –πλήρης κατάρρευση των τεράστιων παγετώνων της Γροιλανδίας και της δυτικής Ανταρκτικής, αναστολή του Ρεύματος του Βορείου Ατλαντικού κ.ά.– που θα δώσουν στην κλιματική κρίση πραγματικά αποκαλυπτικές διαστάσεις.

Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, η έστω σταδιακή, πάντως ταχύρρυθμη και τελικά πλήρης απαλλαγή της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα θα έπρεπε να είναι αυτονόητη υποχρέωση των πολιτικών ηγετών, ιδιαίτερα των δέκα μεγαλύτερων πλανητικών ρυπαντών (Κίνα, ΗΠΑ, Ε.Ε., Ινδία, Ρωσία, Ιαπωνία, Βραζιλία, Ινδονησία, Ιράν, Καναδάς). Δυστυχώς, η συσσωρευμένη πείρα δικαιολογεί έντονο σκεπτικισμό.

Παρά τη δέσμευσή του για επίτευξη της ουδετερότητας σε άνθρακα μέχρι το 2050, ο Τζο Μπάιντεν, στους λίγους μήνες της προεδρίας του, έχει δώσει πάνω από 2.000 άδειες εκμετάλλευσης δημόσιας γης στις κατεξοχήν ρυπογόνες βιομηχανίες. Σε Αμερική και Ευρώπη, λιγότερο από το 20% των προγραμμάτων ανάπτυξης στη μετά την πανδημία εποχή μπορούν να χαρακτηριστούν πράσινα σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Από την πλευρά της, η Κίνα, το νέο βιομηχανικό εργαστήρι του κόσμου, αν και έχει δεσμευθεί για ουδετερότητα άνθρακα έως το 2060, προβλέπεται να συνεχίσει να αυξάνει τους ρύπους μέχρι το 2030, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 

Κερδισμένοι και χαμένοι

Η ίδια η πράσινη μετάβαση θα έχει τους κερδισμένους και τους χαμένους της, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε πεδίο συγκρούσεων τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και μεταξύ των κρατών σε παγκόσμια κλίμακα, όπως εύστοχα έγραψαν ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς και ο υπεύθυνος Εξωτερικής Πολιτικής της Ενωσης Ζοζέπ Μπορέλ σε κοινό τους άρθρο, τον περασμένο Απρίλιο. Ηδη, η έκθεση της IPCC προκάλεσε έκρηξη αγανάκτησης κυβερνήσεων αναπτυσσόμενων χωρών, που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική κρίση και απαιτούν από τα πλούσια βιομηχανικά κράτη, τους κατεξοχήν ρυπαντές, να αναλάβουν τα βάρη που τους αναλογούν. «Αυτά που μας λέει η επιστήμη είναι αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας κάθε μέρα. Είναι σαν μας χτυπάνε στο κεφάλι μ’ ένα μεγάλο σφυρί κάθε μέρα», δήλωσε χαρακτηριστικά στους New York Times ο Μαλίκ Αμίν Ασλάμ, σύμβουλος του πρωθυπουργού του Πακιστάν για το περιβάλλον.

Αλλά ακόμη και εμβληματικά πρότυπα της πράσινης μετάβασης, όπως το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, πέραν του ότι αυτή τη στιγμή είναι οικονομικά απρόσιτα για τους πολλούς, απαιτούν σπάνιες πρώτες ύλες, η εκμετάλλευση των οποίων απειλεί με καταστροφή παρθένες εκτάσεις του πλανήτη. Μόλις την Τετάρτη έγινε γνωστό ότι οι Αμερικανοί μεγιστάνες Τζεφ Μπέζος, Μπιλ Γκέιτς και Μάικλ Μπλούμπεργκ ενώνουν τις δυνάμεις τους για την εκμετάλλευση παρθένων εκτάσεων της Γροιλανδίας προς εξόρυξη υλικών αναγκαίων για το ηλεκτρικό αυτοκίνητο. Εν ολίγοις, αν η έκθεση της IPCC έδειξε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο τη δραματική αμεσότητα του προβλήματος, οι λύσεις δεν θα προκύψουν χωρίς έντονες αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις μεταξύ κοινωνικών δυνάμεων, κινημάτων, πολιτικών χώρων και κρατών.

Τολμηρά μέτρα Μπάιντεν

Η έκθεση της IPCC και οι φυσικές καταστροφές του φετινού καλοκαιριού ήρθαν να υπογραμμίσουν με τον πιο εμφατικό τρόπο την ανάγκη γενναίας ενίσχυσης των δημοσίων υποδομών για την πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των ακραίων φαινομένων που αναπόφευκτα στις επόμενες δεκαετίες θα πυκνώσουν. Στο πεδίο αυτό, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν έλαβε πρόσφατα τολμηρές αποφάσεις. Στις 5 Αυγούστου, αποφάσισε να διαθέσει στις πιο ευάλωτες πολιτείες ποσό 5 δισ. δολαρίων για μεγάλα έργα που θα προστατεύουν τις κοινότητες από πυρκαγιές, πλημμύρες, τυφώνες και άλλες φυσικές καταστροφές: φράγματα, έργα αποχέτευσης, μηχανισμούς πυρόσβεσης κ.λπ. Πρόσθετα κονδύλια προβλέπονται από το τεράστιο πρόγραμμα επενδύσεων, ύψους 4,5 τρισ. δολαρίων για τις αμερικανικές υποδομές, που ψήφισε αυτή την εβδομάδα η αμερικανική Γερουσία. Οι αριθμοί προκαλούν παραζάλη στους φανατικούς της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Ωστόσο, κάθε δολάριο που ξοδεύεται για την προστασία σήμερα εξοικονομεί έξι δολάρια από τα μελλοντικά έξοδα αποκατάστασης, σύμφωνα με ομοσπονδιακή έρευνα που επικαλούνται οι New York Times.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή