Μπορεί να ξεχνάει κάποιος σημαντικά γεγονότα της προσωπικής του ζωής με τα χρόνια, δεν νομίζω όμως ότι υπάρχει άνθρωπος που ξεχνάει τι ακριβώς έκανε ή πού βρισκόταν όταν είδε στην τηλεόραση το τραγικό γεγονός της πρόσκρουσης των αεροπλάνων στους Δίδυμους Πύργους. Ο,τι είχαν ζήσει μέχρι εκείνη τη στιγμή, τουλάχιστον οι νεότερες γενιές, δεν μπορούσε να συγκριθεί με αυτή την τρομοκρατική επίθεση.
Ερχεται πολλές φορές στη μνήμη μου από τότε η θρησκευόμενη – θρησκόληπτη γιαγιά μου, λίγο πριν να πεθάνει, ταλαιπωρημένη και ροκανισμένη από τον καρκίνο που της έτρωγε τα σωθικά, τον φόβο που είχε για τον νέο αιώνα που θα ερχόταν. Εκείνη φυσικά δεν έζησε για να τον δει, είχε όμως τόσο πολύ επηρεαστεί από τις τρομερές χριστιανικές (έως και παρανοϊκές) προκαταλήψεις που διαχέονταν στους κόλπους της Εκκλησίας για το τι σημαίνει καταστροφή και διάβολος και τι μπορεί να συμβεί τα επόμενα χρόνια μπροστά στα μάτια μας.
Δεν γνωρίζω πώς είναι ο διάβολος αλλά σίγουρα ο 21ος αιώνας μπήκε με σατανικό σχέδιο. Τι άλλαξε για τη γενιά μας είκοσι χρόνια μετά;
Χάθηκαν πολλά πράγματα την 11η Σεπτεμβρίου. Και τις απώλειες τις βίωσε όλος ο πλανήτης, όχι μόνον η Αμερική. Αυτό που χάθηκε διά παντός εκείνη την ημέρα είναι η αδιόρατη αίσθηση ή ψευδαίσθηση της ασφάλειας. Κανείς όσο «μεγάλος» και εάν είναι δεν αισθάνεται πλέον ασφαλής. Η Δύση το έχει πληρώσει με μικρές ή μεγάλες πληγές. Η «τρύπα» που άνοιξαν τα τρομοκρατικά χτυπήματα διαπέρασε σε βάθος τους πολιτισμούς, τον ανθρώπινο ψυχισμό και τις βεβαιότητες της παντοδυναμίας του δυτικού πολιτισμού. Μαζί με τους Δίδυμους Πύργους κατέρρευσε και ένα κομμάτι της ζωής μας, η παιδική μας ανεμελιά.
Το χάσμα
Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη φορά που επισκέφτηκα το Ground Zero, λίγα χρόνια μετά το 2001. Ενα μεγάλο κενό, ένα χάσμα ανάμεσα στο πριν και το μετά συγκέντρωνε τα βλέμματα στο σημείο του μηδέν, της μνήμης, της απώλειας, των τόσων ανθρώπινων ζωών που χάθηκαν. Μετά τη σκόνη το κενό έχασκε αδυσώπητο. Ενώ η Νέα Υόρκη είναι προγραμματισμένη για να ζει, είναι σχεδόν μέσα στο DNA της πόλης να προχωράει μπροστά, συνυφασμένη με τη νίκη της ζωής πάνω στον θάνατο, εντούτοις άλλαξε μετά το χτύπημα. Απόδειξη το πώς στοχάστηκαν οι υπεύθυνοι όσον αφορά την ανέγερση του καινούργιου που θα «κάλυπτε» το παλιό. Η λέξη «δίδυμοι πύργοι» ήταν πλέον απαγορευμένη τα πρώτα χρόνια για τους κατοίκους. Το Ground Zero περιέγραφε καλύτερα αυτό που ζούσαν. Ηταν το πριν και το μετά.
Θα γινόταν ποτέ η ζωή όπως πριν; Αυτό απασχολεί πλήθος ανθρώπων έπειτα από τραυματικά γεγονότα. Θα ζήσουμε ξανά με ασφάλεια; Θα χαρούμε ξανά; Θα γελάσουμε; Ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον; Τι θα πούμε στα παιδιά μας; Πώς θα τα κάνουμε να τολμήσουν, να αγαπήσουν το διαφορετικό; Να μη φοβούνται το ανοίκειο;
Διότι το ζήτημα δεν είναι να ζούμε σε καραντίνες. Μετά το χτύπημα της 11/9 έκλεισαν τα σύνορα, αυστηροποιήθηκαν οι έλεγχοι, για ένα διάστημα ήταν ασφυκτικό το να ταξιδεύεις. Με ζωντανή και επώδυνη πλέον την καραντίνα στη ζωή μας, μετά την έλευση της πανδημίας, θα λέγαμε ότι είκοσι χρόνια μετά ο 21ος αιώνας συνεχίζει να μας εκπλήσσει δυσάρεστα. Συνεχίζει να πιέζει τα ανθρώπινα τοιχώματα, να δοκιμάζει τα όρια των αντοχών, να φέρνει το πένθος και την παρανοϊκή σκέψη στην πρώτη γραμμή.
Εάν ζούσε η ταλαιπωρημένη γιαγιά μου όλα αυτά θα τα απέδιδε στον διάβολο. Εμείς που δεν έχουμε πλέον ούτε Θεό για να τα αποδώσουμε, οφείλουμε να σκεφτούμε τα όρια της ανθρώπινης ικανότητας να προγραμματίζουμε, να ελέγχουμε, να γνωρίζουμε και την ίδια στιγμή να στοχαστούμε πάνω στα όρια της ανθρώπινης μηδαμινότητάς μας. Είναι περισσότερα αυτά που δεν ελέγχουμε από αυτά που εξαρτώνται από το χέρι μας. Είναι τελικά ίσως πιο σημαντικά αυτά που νιώθουμε, παρά αυτά που κάνουμε. Η ανάγκη κατάκτησης και επικράτησης στη Γη ίσως πλέον είναι παρωχημένο σχέδιο, μια φαντασίωση που μας έχει αποκαλύψει τα δόντια της. Περαστικοί είμαστε.
Ερχόμαστε από το Ground Zero και καταλήγουμε σε αυτό. Ενδιάμεσα όμως μπορούμε να ατενίσουμε τον κόσμο για λίγο πάνω σε έναν Πύργο. Να απολαύσουμε τη θέα που κόβει την ανάσα. Να νιώσουμε για λίγο νικητές πριν από την προσγείωση. Η ζωή κατεδαφίζεται αλλά κυρίως γιορτάζει με πολλή οδύνη τη νίκη της ζωής επί του θανάτου.
Στο περίφημο ντοκιμαντέρ του National Geographic «Through the eyes of the survivors» (Μέσα από τα μάτια των επιζησάντων) ένας μάρτυρας καταθέτει: Με ρωτάνε πολλοί πώς ήταν εκείνες οι ώρες. Τι να πω… Ηταν ώρες καταστροφής. Ομως την ίδια στιγμή ήταν και στιγμές ελπίδας.
Ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με την 11η Σεπτεμβρίου και συνεχίζει να μας πονά με ποικίλους τρόπους. Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτή την τραγική μέρα· ίσως μας δώσει τη δύναμη να τον «γυρίσουμε», να τον κάνουμε πιο ανθρώπινο, και σίγουρα όχι πιο πολωμένο και εκδικητικό.