Πρόκειται η Νορβηγία να εγκαταλείψει την εξόρυξη πετρελαίου μετά τις βουλευτικές εκλογές της Δευτέρας, στις οποίες ενισχύθηκαν κόμματα που ζητούν ακριβώς αυτό; Η σύντομη απάντηση είναι όχι, αλλά οι λεπτομέρειες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Η Νορβηγία, θυμίζουμε, είναι η σημαντικότερη παραγωγός υδρογονανθράκων στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με παραγωγή που αγγίζει τα 4 εκατ. βαρέλια ισοδύναμου πετρελαίου ημερησίως. Για πρώτη φορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα συζητήθηκαν τόσο έντονα στην προεκλογική εκστρατεία, αλλά από τη «μικρή πράσινη νίκη» των κομμάτων που υποστηρίζουν την ενεργειακή μετάβαση έως την υλοποίηση, ο δρόμος είναι μακρύς.
Στις εκλογές επικράτησε το Εργατικό Κόμμα του Γιόνας Γκαρ Στέρε, χάνοντας μόνο μία μονάδα σε σύγκριση με την προηγούμενη αναμέτρηση, ενώ το κυβερνών Συντηρητικό κόμμα της Ερνα Σόλμπεργκ έχασε τέσσερις μονάδες, περίπου όσες και οι ακροδεξιοί, που της παρείχαν κοινοβουλευτική υποστήριξη. Ετσι, ο Στέρε οδεύει προς την πρωθυπουργία με υποσχέσεις για περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη, μέσα από τη φορολόγηση των μεγάλων εισοδημάτων και την παροχή φοροελαφρύνσεων στα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα.
Η ανάγκη για μείωση των ανισοτήτων βρίσκει σύμφωνα τα δύο μικρότερα κόμματα με τα οποία προτίθεται να συγκυβερνήσει, δηλαδή το Κεντρώο (πρώην Αγροτικό), που αντλεί την ισχύ του κυρίως από τους κατοίκους της υπαίθρου, και το Σοσιαλιστικό αριστερό κόμμα, που ψηφίστηκε κυρίως στο Οσλο και σε άλλα αστικά κέντρα. Το γεγονός ότι ο ίδιος ο Στέρε είναι κάτοχος αξιόλογης περιουσίας την οποία κληρονόμησε από την οικογένειά του αντιμετωπίζεται μεν ως αντίφαση, αλλά δεν θα παίξει κανέναν ρόλο στις διαπραγματεύσεις σχηματισμού κυβέρνησης, οι οποίες αναμένεται να εξελιχθούν ομαλά ως προς το σκέλος της φορολογικής πολιτικής.
Τα δύσκολα θα αρχίσουν όταν η συζήτηση έρθει στο ζήτημα της κλιματικής κρίσης. Εκεί, δύο κόμματα που υποστηρίζουν τη συνέχιση της υπάρχουσας πολιτικής (Εργατικοί και Κεντρώοι) θα διαπραγματευθούν με τη Σοσιαλιστική Αριστερά, που ζητεί να ακολουθήσει η Νορβηγία το παράδειγμα απομάκρυνσης από τις εξορύξεις υδρογονανθράκων που έδωσε πρόσφατα η γειτονική Δανία. Η Δανία και η Κόστα Ρίκα ηγούνται διεθνούς πρωτοβουλίας για την εγκατάλειψη των εξορύξεων, προκειμένου η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας να συγκρατηθεί στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Φυσικά η παραγωγή των δανικών κοιτασμάτων της Βόρειας Θάλασσας ήταν το ένα δέκατο της νορβηγικής και έφθινε, οπότε για τη Δανία η απόφαση υπήρξε πιο εύκολη. Από την άλλη, ένας από τους λόγους που έφθινε ήταν ότι το δανικό κράτος δεν έδινε και δεν δίνει φορολογικά κίνητρα για νέες έρευνες και εξορύξεις, όπως κάνει ακόμη και τώρα, εν μέσω γιγάντιας κλιματικής κρίσης, η Νορβηγία.
Παρ’ όλα αυτά, στον τελευταίο γύρο πλειστηριασμών για νέα θαλάσσια οικόπεδα, το καλοκαίρι, το ενδιαφέρον των εταιρειών ήταν μειωμένο και για τη Νορβηγία, καθώς επικρατεί συνολικά επιφυλακτικότητα σε σχέση με το μέλλον της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Τα επιχειρήματα που κονταροχτυπιούνται είναι τα εξής: από τη μια η νορβηγική πετρελαϊκή βιομηχανία, υπεύθυνη για το 14% του ΑΕΠ της χώρας και το 7% των θέσεων εργασίας, υποστηρίζει ότι αν εγκαταλείψει την παραγωγή, πρώτον, θα υπάρξει οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα και, δεύτερον, δεν θα μειωθούν οι παγκόσμιες εκπομπές ρύπων, αφού η παραγωγή θα μετατοπιστεί σε χώρες που εξορύσσουν, διυλίζουν και μεταφέρουν υδρογονάνθρακες με πιο «βρώμικο» τρόπο. Η Νορβηγία, στο κάτω κάτω, τοποθετεί και ανεμογεννήτριες στη θάλασσα, ώστε οι πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου να μην καίνε πετρέλαιο για τη λειτουργία τους.
Το αντεπιχείρημα είναι ότι όσο πράσινη κι αν είναι η παραγωγή υδρογονανθράκων, στο τέλος καίγονται, άρα οι καταστροφικοί για το κλίμα ρύποι δεν αποφεύγονται. Επίσης, ότι έχει παρέλθει πλέον η εποχή που οι πλούσιες χώρες μπορούσαν να αγοράζουν κλιματικά συγχωροχάρτια χρηματοδοτώντας έργα που μειώνουν τους ρύπους σε άλλες χώρες. Εχει φθάσει η στιγμή η κάθε χώρα να πράξει το καθήκον της εντός των δικών της συνόρων.
Από μια άποψη, η Νορβηγία είναι η πλέον ιδανική χώρα για να υλοποιήσει τη μετάβαση αυτή. Είναι σίγουρο ότι, στερούμενη το πετρελαϊκό εισόδημα, θα φτωχύνει λίγο (θα φθάσει, ας πούμε, στα επίπεδα της Δανίας), αλλά η σοσιαλδημοκρατική παράδοση ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης θα τη βοηθήσει να υλοποιήσει τη μετάβαση με πραγματικά δίκαιο τρόπο. Επίσης, εδώ και δεκαετίες, έχει προνοήσει να αποταμιεύει τα πετρελαϊκά έσοδα δημιουργώντας το μεγαλύτερο κρατικό επενδυτικό ταμείο του κόσμου, που σήμερα διαχειρίζεται 1,4 τρισ. δολάρια – ποσό ιλιγγιώδες για μια χώρα μόλις 5,3 εκατ. κατοίκων.
Τέλος, έχει ήδη μειώσει δραστικά την εγχώρια κατανάλωση υδρογονανθράκων μέσα από τον ταχύτατο εξηλεκτρισμό της οικονομίας της. Το 98% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια καλύπτεται από ανανεώσιμες πηγές, ενώ έξι στα δέκα νέα αυτοκίνητα είναι πλήρως ηλεκτρικά και σχεδόν όλα τα υπόλοιπα υβριδικά. Εως το 2025 δεν θα πωλείται αυτοκίνητο με κινητήρα εσωτερικής καύσης στη χώρα, ενώ ο εξηλεκτρισμός προχωράει και στον κλάδο της ναυτιλίας. Το ερώτημα είναι πότε οι πολίτες της θα αποφασίσουν ότι όλα αυτά δεν αντισταθμίζουν τη ζημιά που κάνει στο κλίμα η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Το εκλογικό αποτέλεσμα λέει ότι δεν το έχουν αποφασίσει, αλλά έχουν ανοίξει τη συζήτηση.