Εχουν περάσει περίπου δύο χρόνια από τον Δεκέμβριο του 2019, όταν ο κορωνοϊός εισέβαλε στη ζωή μας, ανατρέποντας με πρωτοφανή τρόπο κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Ακόμα και σήμερα, παρότι έχουν νοσήσει παγκοσμίως 233 εκατ. άνθρωποι και έχουν χάσει τις ζωές τους εξαιτίας της πανδημίας 4,7 εκατ., ο παράξενος ιός κρατάει καλά κρυμμένα πολλά από τα μυστικά του. Αδιαμφισβήτητα, έγιναν μεγάλα επιστημονικά άλματα όσον αφορά την αντιμετώπιση της COVID-19 και κυρίως την πρόληψή της, με κυριότερο την ανάπτυξη αποτελεσματικών και ασφαλών εμβολίων. Ωστόσο, είναι πολλά που εξακολουθούμε να αγνοούμε σχετικά με τον SARS-CoV-2, ιδίως για τον τρόπο που επηρεάζει τον οργανισμό μας. Η COVID αποδεικνύεται ότι δεν είναι μόνο μια αναπνευστική λοίμωξη, αλλά μια πολυσυστημική νόσος.
Μια σημαντική παρατήρηση που εξέπληξε τους ειδικούς είναι ότι ασθενείς με COVID που μέχρι τη λοίμωξη ήταν απολύτως υγιείς, ξαφνικά εμφάνισαν σακχαρώδη διαβήτη. Για το παράδοξο φαινόμενο διατυπώθηκαν αρκετές θεωρίες. Η μία υποθέτει ότι ο κορωνοϊός, μέσω των υποδοχέων ACE2, που ανιχνεύονται και στην επιφάνεια των πνευμονικών κυττάρων, εισβάλλει στα κύτταρα του παγκρέατος διαταράσσοντας την ικανότητά τους να παράγουν ινσουλίνη. Σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση, η ανοσοποιητική αντίδραση στην εισβολή του κορωνοϊού έχει ως «παράπλευρη απώλεια» την καταστροφή των παγκρεατικών κυττάρων. Μια διαφορετική υπόθεση πιθανολογεί ότι η φλεγμονή που προκαλεί η COVID ενισχύει την αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη.
Απάντηση στη μυστηριώδη σχέση της COVID-19 με τον σακχαρώδη διαβήτη επιχείρησε να δώσει η Σουιμπίν Τσεν, καθηγήτρια Μοριακής Βιολογίας στην Ιατρική Σχολή Weill Cornell της Νέας Υόρκης. Η έρευνά της σε κύτταρα και οργανoειδή (κυτταρικές ομάδες που αναπτύσσονται στο εργαστήριο και μιμούνται τη λειτουργία ενός οργάνου) της επέτρεψε να αναγνωρίσει ποιες από τις δομικές μονάδες του οργανισμού μας μπορούν να μολυνθούν από τον κορωνοϊό. Ετσι, διαπίστωσε ότι οργανoειδή, και άρα τα όργανα πνεύμονα, εντέρου, καρδιάς, ήπατος και παγκρέατος, προσβάλλονται από τον κορωνοϊό, όπως εξάλλου και τα εγκεφαλικά κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη.
Περαιτέρω έρευνες κατέδειξαν ότι το ίδιο συμβαίνει και στα βήτα κύτταρα του παγκρέατος, υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης. Οταν μάλιστα συμβεί αυτό, το πάγκρεας παράγει μικρότερη ποσότητα ινσουλίνης και των άλλων ορμονών που παρασκευάζει. «Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο ονομάζουμε μεταδιαφοροποίηση», δήλωσε η δρ Τσεν κατά την παρουσίαση της έρευνάς της στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την Ερευνα στον Διαβήτη. «Σε αυτή την περίπτωση, τα βήτα κύτταρα αλλάζουν “ρόλο” και, αντί να παράγουν μεγάλη ποσότητα ινσουλίνης, αρχίζουν να αναμειγνύουν διαφορετικές ορμόνες. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να μας ανοίξει ένα πολύτιμο παράθυρο στους παθογόνους μηχανισμούς της COVID-19», κατέληξε η καθηγήτρια.
Μέχρι στιγμής δεν είναι σαφές εάν οι μεταβολές που προκαλεί η COVID-19 στο πάγκρεας είναι βραχυπρόθεσμες ή μόνιμες. «Γνωρίζουμε ότι κάποιοι ασθενείς που νοσηλεύθηκαν σε ΜΕΘ με πολύ ασταθή επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, όταν ανέρρωσαν ανέκτησαν τον έλεγχο του σακχάρου. Αυτό υποδεικνύει ότι οι βλάβες που προκαλεί ο κορωνοϊός είναι προσωρινές», κατέληξε η δρ Τσεν.
Κοινό συμπέρασμα
Μια διαφορετική μελέτη, την οποία εκπόνησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σιένας, στην Ιταλία, Φραντσέσκο Ντότα, διαπίστωσε και πάλι ότι ο κορωνοϊός προσβάλλει τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος, στοχεύοντας στους πρωτεϊνικούς υποδοχείς του μετατρεπτικού ενζύμου 2 της αγγειοτενσίνης (ΑCE2), που αφθονούν στην επιφάνειά τους. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα των υποδοχέων ΑCE2 αυξάνονται επί φλεγμονής, κάτι σημαντικό επειδή οι πάσχοντες από διαβήτη τύπου 2 –των ενηλίκων–, που συνδέεται με την παχυσαρκία, έχουν ήδη κάποια φλεγμονή στο πάγκρεας.
Ολα τα επιστημονικά ευρήματα συγκλίνουν σε ένα συμπέρασμα: άτομα που εμφανίζουν «προ-διαβήτη» ή ήδη πάσχουν από τη μεταβολική νόσο είναι περισσότερο ευάλωτα στην COVID.
H δρ Λούσι Τσέιμπερ, επιστημονική επικεφαλής της Diabetes UK, τονίζει ότι «οι πάσχοντες από διαβήτη επλήγησαν με δυσανάλογη δριμύτητα από τον κορωνοϊό και πολλοί, δυστυχώς, δεν κατάφεραν να τον νικήσουν.
Αναμφίβολα, η μεταβολική νόσος συνιστά σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την έκβαση της COVID-19 και τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί υποδεικνύουν ότι η λοίμωξη από κορωνοϊό ενδέχεται να πυροδοτεί την εμφάνισή της στους υγιείς.
Μέχρι στιγμής, όμως, δεν έχουν εξηγηθεί οι μηχανισμοί που συνδέουν αυτά τα δύο. Αυτό που γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι ο εμβολιασμός και η αναμνηστική δόση, όπου αυτή είναι δυνατή, αποτελούν τον καλύτερο τρόπο για να προστατευθούμε από την εξαιρετικά επικίνδυνη COVID».